Τα στερεότυπα διαιωνίζονται και εμπεδώνονται από κάθε λογής δημοσιογραφούντες προχειρογράφους

Τα στερεότυπα διαιωνίζονται και εμπεδώνονται από κάθε λογής δημοσιογραφούντες προχειρογράφους

Ένας Βρετανός περιηγητής του 19ου αιώνα είχε πει πως κάποιοι Έλληνες τον έβλεπαν σαν εξωγήινο και κάποιος μάλιστα ζήτησε να τον... αγγίξει. Τόσο αλλόκοτο ήταν το θέαμα ενός "ξένου". Έκτοτε κύλησαν πολλά πολλά χρόνια και -υποτίθεται πως- άλλαξαν τα πάντα. Τα πάντα; Όχι, ακριβώς.

Όλοι ξέρουμε τα βλακώδη στερεότυπα που ακόμα κυκλοφορούν και μέσα από τα οποία οι περισσότεροι ερμηνεύουν τον κόσμο. Μην κρυβόμαστε: Έχουμε πέσει και εμείς θύματα αυτών των γελοίων στερεοτύπων που πάντα θέλουν όλους τους Εβραίους συνωμότες (οι παλιότεροι πίστευαν πως έπιναν το αίμα των παιδιών τους!), όλους τους Άγγλους αδελφές, όλους τους Γερμανούς ναζιστές, όλους τους Τούρκους αιμοβόρους, όλους τους Ιταλούς μεγάλους εραστές, όλες τις Ουκρανές πουτάνες και απαξάπασες τις Φιλιππινέζες... οικιακές βοηθούς.

Αυτή την εικόνα έχουμε σχηματίσει για τους γύρω μας, αυτή η εικόνα καθορίζει και τη συμπεριφορά μας. Αν μας πει ο γιος μας ότι σκέφτεται να παντρευτεί μια κάτοχο τριών διδακτορικών διπλωμάτων και υποψήφια για Νόμπελ φυσικής, που όμως είναι Φιλιππινέζα, θα δυσφορήσουμε ρωτώντας τον: "Μα Φιλιππινέζα θα παντρευτείς; Χάθηκαν οι άλλες;". Αν θεαθεί κάποιος άπορος Αμερικανός να ψάχνει ένα οικοπεδάκι στην περιοχή μας για να βγάλει τα γεράματα του, οι τιμές εξακοντίζονται στα ύψη γιατί κυκλοφορεί η φήμη πως... "ήρθαν οι πλούσιοι Αμερικανοί και αγοράζουν γη! Δεν θα τους τη δώσουμε τζάμπα". Γι αυτό άλλωστε όταν ο μέσος νεοέλληνας γνωρίζει κάποιον Τούρκο εντυπωσιάζεται που ο δεύτερος δεν τον... βρίζει, αλλά του χαμογελά και τον αποκαλεί "καρντάς", κάνοντας τον να επαναλαμβάνει εντυπωσιασμένος την... πρωτόγνωρη εμπειρία εφ' όρου ζωής. Για τους μοντέρνους Ζακυνθινούς "Άγγλος" ήταν γενικά ο οιασδήποτε εθνικότητας αλλοδαπός. Αυτοί είχαν πρωτοέρθει στο νησί ως "μαζικοί" τουρίστες και... βάφτισαν όλους τους υπόλοιπους. Τολμήστε να παντρευτείτε μια Μολδαβή και θα δείτε πως δεν θα αποφύγει προτάσεις για "ένα στα γρήγορα" από τους γύρω σας, ακόμα και αν είναι καθηγήτρια πανεπιστημίου!

Οι βλακείες αυτές είναι γνωστές. Δεν μας εντυπωσιάζουν αν τις βλέπουμε στη συμπεριφορά παιδιών ή αμόρφωτων. Αν όμως απέναντι μας έχουμε κάποιον δημοσιογράφο που επιμένει να ερμηνεύει αυτά που βλέπει μέσα από τέτοια πρίσματα, το πράγμα γίνεται κακόγουστο ή και επικίνδυνο. Όλοι έχουμε ακούσει κάποιον τηλεαστέρα π.χ., να ερμηνεύει την οικονομική συμπεριφορά των Γερμανών όχι μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης οικονομίας και των ισορροπιών ή συμφερόντων που αυτές επιβάλλουν, αλλά μέσα από την Ιστορία του 1933-1945, αποκαλώντας τη Μέρκελ... ναζί. Ή επώνυμους (και ατάλαντους) γελοιογράφους να εξαντλούν την κριτική τους ντύνοντας τον Σόιμπλε με στολή της Γκεστάπο! Τα στερεότυπα, γενικά μιλώντας, προορίζονται για χρήση από το χαμηλότερο τμήμα του πληθυσμού. Αυτού που στερείται μόρφωσης -δηλαδή έρματος- και δημαγωγείται εύκολα.

Αφορμή για το σημερινό σημείωμα είναι μια συνέντευξη που διάβασα σε κάποιο παλιό τεύχος του περιοδικού ΒΗΜagazino. Τη συνέντευξη παραχωρούσε ο Γερμανός συγγραφέας Frank Schätzing (Η σκοτεινή πλευρά, Το Σμήνος, Σιωπηλά, Κανένας Φόβος, Limit, κ.ά.). Με ενδιαφέρον άρχισα την ανάγνωση, αλλά με έκπληξη τη συνέχισα. Στον πρόλογο ο δημοσιογράφος μάς πληροφορεί πως ο συγκεκριμένος συγγραφέας θεωρείται ο πιο πετυχημένος συγγραφέας της Γερμανίας, στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα, και συμπληρώνει πως έχει επίσης διατελέσει ιδιοκτήτης πολύ επιτυχημένης γερμανικής (sic) διαφημιστικής εταιρείας, είναι συνθέτης και μουσικός. Ως εδώ καλά. Είναι σαν να περιγράφουμε έναν Έλληνα γιατρό, που όταν σταμάτησε την ιατρική έγινε συγγραφέας, έχοντας παράλληλα ως χόμπυ τη φωτογραφία. Δεν αποτελεί και παράξενη κατάσταση στη ζωή.

Όμως... κάποιοι ίσως θεωρούν πως μόνο οι Έλληνες -ή κάποιοι εξ ίσου εξαίρετοι λαοί- μπορούν να τον κάνουν αυτόν τον... τρομερά περίπλοκο συνδυασμό ιδιοτήτων, αλλά όχι ένας Γερμανός. Η αμέσως επόμενη φράση του δημοσιογράφου επιβεβαίωσε τις υποψίες μου και με άφησε με το στόμα ανοιχτό: "Δεν είναι ακριβώς ένας τυπικός Γερμανός δηλαδή"! Χα,χα!  Απίστευτο, ως μέγεθος βλακείας, αλλά αληθινό.

Ο δημοσιογράφος δηλαδή, που προφανώς γνωρίζει άριστα "πως είναι" ένας "τυπικός" Γερμανός, μας έλεγε πως ξεφεύγει από τη γερμανική "τυπικότητα" το να είσαι διαφημιστής και συγγραφέας, ασχολούμενος παράλληλα με τη μουσική! Θεωρούσε πως ο "τυπικός Γερμανός" ξυπνάει το πρωί, πάει στο εργοστάσιο της Μερσεντές σαν ρομπότ (το ακούσαμε πρόσφατα και αυτό), βιδώνει βίδες σε κάποια σασί αυτοκινήτων και μετά επιστρέφει σαν ζόμπι στο σπίτι του για να δει λίγο τηλεόραση και να πέσει ενωρίς για ύπνο! Εντυπωσιασμένος για τις ομοιότητες του "τυπικού Γερμανού" με τον Έλληνα γκασταρμπάϊτερ της Στουτγάρδης, συνέχισα με ενδιαφέρον την ανάγνωση, προκειμένου να... γνωρίσω καλύτερα τους Γερμανούς.

Όταν λοιπόν του εξήγησε ο Schätzing ότι είναι από τη ζωντανή και αεικίνητη Κολωνία, άκουσε την ενδιαφέρουσα ερώτηση: "Κύριε Σέτσινγκ, έχετε τόσα πολλά διαφορετικά ταλέντα και κάνετε τόσα πολλά πράγματα, που αν δεν το ξέρει κάποιος δύσκολα θα υποθέσει πως είστε Γερμανός. Η εικόνα που έχουμε για τους Γερμανούς είναι ότι συνήθως είναι καλοί σε ένα πράγμα. Έτσι δεν είναι;"!

Είναι απίστευτη η άγνοια για τους Ευρωπαίους εταίρους μας! Ακόμα και σήμερα που με το αεροπλάνο είμαστε 3 ώρες "δρόμο" και 60 ευρώ κόστος κοντά τους! Ρωτούσε τον εκπρόσωπο ενός πολυπράγμονα λαού, που από το σχολείο ακόμα έχει πληροφόρηση που εμείς δεν θα έχουμε ούτε ως ενήλικες ακόμα και μετά από 50 χρόνια, που μεταξύ των ουσιαστικών εργασιών που κάνει για το Αμπιτούρ είναι και εφαρμόσιμες εφευρέσεις σε συνεργασία με γνωστές βιομηχανίες (η σύζευξη εκπαίδευσης και παραγωγής που ονειρευόμαστε και εδώ να κάνουμε κάποτε, αλλά πολεμιέται ως ιδέα από τις "προοδευτικές" δυνάμεις, για να μη γίνουμε... δούλοι του κεφαλαίου!), που από έφηβοι ταξιδεύουν σ' όλο τον κόσμο όταν εμείς πηγαίνουμε στο Παρίσι με οργανωμένο γκρούπ για μήνα του μέλιτος και νομίζουμε ότι πιάσαμε τον... μην πω, από τα... επίσης ας μην πω, ρωτούσε λοιπόν ο βλαξ τον άνθρωπο αυτόν αν είναι σωστή η άποψη ότι "οι Γερμανοί είναι καλοί μόνο σε ένα πράγμα"! Να γελάσει κανείς ή να κλάψει για το σκοτάδι του μυαλού του, που η αδιαφορία των προϊσταμένων του τού έδωσε βήμα για να το μεταδίδει και σε άλλους;

Αφού ο καλός συγγραφέας τον εντυπωσίασε με θεωρίες περί του ότι "οι Γερμανοί φοβούνται μήπως χάσουν αυτό που έχουν", ο εύστοχος Έλλην δημοσιογράφος συνέχισε με τις εμμονές του: "Εσείς προέρχεστε από μια χώρα όπου οι άνθρωποι κατεξοχήν ΔΕΝ ΖΟΥΝ ΚΑΘΟΛΟΥ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΟΥΝ ΕΝΑ ΚΑΛΟ ΑΥΡΙΟ. (Βέβαια εμείς οι Έλληνες, από την άλλη, ζούμε ΜΟΝΟ το σήμερα χωρίς να πολυσκεφτόμαστε το αύριο!). Εδώ βλέπει κανείς τι απύθμενο έρεβος υπάρχει σε πολλούς νεοελληνικούς εγκεφάλους για το πώς ζουν άλλοι λαοί! Είπε στον άνθρωπο που, λόγω της σωστής εκπαιδευτικής και κοινωνικής οργάνωσης, έχει κάνει από μικρό παιδί πολλά περισσότερα πράγματα από εμάς εδώ, που έχει σωρεύσει πολλές περισσότερες εμπειρίες από τον μέσο Έλληνα, ότι οι Γερμανοί... δεν ζουν το σήμερα! Να γελάσει κανείς ή να κλάψει σκεπτόμενος πως, όταν ο Έλληνας σπαταλάει ατέλειωτες ώρες πάνω από φραπέδες λέγοντας κοινοτυπίες στερούμενες ουσίας και παρακολουθώντας υπνωτισμένος τους περαστικούς σκοτώνει τον χρόνο του, οι Γερμανοί κάνουν δραστηριότητες που θα ζήλευαν και οι πιο απαιτητικοί; (Το τραγικό μεγεθύνεται με το συμπλήρωμα της φράσης του ότι οι Έλληνες... ζούμε ΤΟ σήμερα, αντί να πει πως οι Έλληνες ζούνε σήμερα -και πάντα- χωρίς να σκεφτόμαστε και να μεριμνούμε για το αύριο!). Με κάτι τέτοια είναι να μη σε πιάνει ένα περίεργο αίσθημα, σαν και εκείνο που νιώθεις όταν διαβάζεις το προσφιλές στους ηλίθιους λαϊκιστές μότο ότι "οι Έλληνες δουλεύουν περισσότερο από όλους τους Ευρωπαίους", το οποίο αναφέρουν βασιζόμενοι σε κάποια ανούσια στοιχεία περί των ωρών που βρισκόμαστε στους χώρους δουλειάς (γιατί αυτό δείχνουν οι αριθμοί εργάσιμων ημερών και αργιών, αγνοώντας το ΤΙ κάνει κανείς μέσα στον χώρο εργασίας του. Δουλεύει ή παίζει πασιέντζες σε ένα κομπιούτερ για τη χρήση του οποίου παίρνει και έξτρα επίδομα;).

Επειδή τυχαίνει να παρακολουθώ την εξέλιξη παιδιών και ενηλίκων στη χώρα του Ρήνου, μου έρχεται ζάλη όταν ακούω τέτοιες ανοησίες! Ο περί ου ο λόγος δημοσιογράφος είπε στον "εκπρόσωπο" του πιο ταξιδεμένου λαού στον κόσμο πως οι συμπατριώτες του... δεν ζουν το σήμερα! Όταν εμάς στα σχολεία μάς πήγαιναν ανούσιες εκδρομές των οποίων η οργάνωση εξαντλείτο στο "κλείσιμο" του πούλμαν και του ξενοδοχείου (με τα ανάλογα μπαξίσια), στη Γερμανία αντάλλασσαν μαθητές με σχολεία άλλων χωρών. Όταν εμείς παίζουμε σφαλιάρες στα διαλείμματα ή κλωτσοβαράμε μια μπάλα πλήττοντας, τα γερμανόπουλα κατασκευάζουν π.χ., ηλιακά αυτοκίνητα για να πάρουν μέρος σε τοπικούς ή ομοσπονδιακούς αγώνες και η προσπάθειά τους είναι ενταγμένη στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Όταν εμείς στο μάθημα των θρησκευτικών ακούμε μόνο για τον Αβραάμ και την Αγία Βαρβάρα τη Μεγαλομάρτυρα, στη Γερμανία (το παράδειγμα το ανακαλώ από τη Κολωνία), ακόμα και στο Καθολικό σχολείο των Ουρσουλίνων βάζουν γραπτές εργασίες πάνω στο... Κοράνι! Όταν παρέες Γερμανών 16 ή 17 ετών φτάνουν δίχως συνοδεία ακόμα και στο Πεκίνο, τα δικά μας παιδιά έχουν όνειρο να τα "αφήσει η μαμά" να πάνε μέχρι τη Μύκονο! Όταν κοπάδια όχι μόνο μαθητών, αλλά και ενηλίκων οργανώνουν ξεναγήσεις στα μουσεία, εμείς εδώ περιμένουμε (ο ένας στους πέντε χιλιάδες) την τελευταία μέρα για να στηθούμε σε ουρά 150 μέτρων για τον Ελ Γκρέκο, γιατί "μάθαμε από την τηλεόραση πως λήγει" και νιώθουμε πως... "πρέπει" να πάμε! Όταν παίρνουν μέρος σε ομαδικά σεμινάρια π.χ., για νέους γονείς, για την οικονομία, για δημιουργική γραφή και για οικογενειακό προγραμματισμό, εμείς "διδασκόμαστε" από την κυρία Μενεγάκη, από τον κ. Αυτιά, από το Κοσμοπόλιταν και από τον κολλητό μας τον Μήτσο, στο μπιλιαρδάδικο, τις αντίστοιχες "γνώσεις".

Τέλος, όταν εδώ περιμένουμε μέχρι τη ζοφερή στιγμή να ψάχνουν οι συνάνθρωποι μας στους σκουπιδοτενεκέδες για να βρουν φαΐ για να οργανώσουμε κάποια φιλανθρωπική προσπάθεια, λέγοντας πως "αυτά είναι δουλειά του κράτους", εκεί το κάνουν διακριτικά, έγκαιρα και αποτελεσματικότερα σε ασύγκριτα ηπιότερες καταστάσεις. Όταν υπηρετούν εναλλακτική θητεία στην... Ουκρανία (!), εδώ βάζουν οι μπαμπάδες μέσον για να έλθει ο κανακάρης τους στην Αθήνα -μην του λείψει το φαγάκι της μαμάς και στενοχωρηθεί το καημένο το παιδάκι! Και (τι το θυμήθηκα αυτό;) όταν αυτοί εργάζονται εθελοντικά σε κατασκευή σπιτιών για τους Μασάϊ, ο Έλληνας... δεν μασάει και παίρνει δάνειο για να πάει για ψευδοσαφάρι. Κατά τα άλλα... δεν ζουν το σήμερα, ενώ ο Έλληνας το ζει! Γελοίοι.

Η χρήση των ανόητων στερεοτύπων πάντα ταλαιπωρούσε τη ζωή μας, υπεραπλουστεύοντας καταστάσεις, δυσχεραίνοντας κατανοήσεις, εμπεδώνοντας λαϊκισμούς. Όμως τώρα με τη βαθύτατη οικονομική -και κοινωνική- κρίση που μας μαστίζει, πόσο επικίνδυνο είναι να ακούμε στις τηλεοράσεις και να διαβάζουμε στις εφημερίδες τις ίδιες και τις ίδιες κουταμάρες που το μόνο που κάνουν είναι να χαϊδεύουν τα αυτιά της αμόρφωτης μάζας, δίνοντάς της την εντύπωση πως "αυτό που άκουσε στο καφενείο ή στη τηλεόραση είναι σωστό"; Και καλά αυτό να γίνεται... βάσει σχεδίου αποβλάκωσης των τηλεθεατών (να και η συνωμοσιολογία). Όταν γίνεται από άγνοια, επειδή οι δημοσίως ομιλούντες ή γράφοντες αγνοούν απλές αλήθειες, τι να συμπεράνουμε; Ότι η δημοσιογραφία δεν είναι παρά διαιώνιση των κυρίαρχων προτύπων και ιδεών, όποια κι αν είναι αυτά;

Μέχρι και καζούρα μάς κάνουν στο εξωτερικό: "Αν θες φίλους τους Έλληνες πες τους πόσο αδικημένοι και εργατικοί είναι και πόσο τυχεροί που κατοικούν στην ομορφότερη χώρα του κόσμου", λένε αστειευόμενοι. Αυτό άλλωστε απαντά και στην κλασική ρηχή και άνευ ουσίας ερώτηση που κάνουν οι μαρκουτσοφόροι στους αλλοδαπούς επισκέπτες: "Σας αρέσει η Ελλάδα;". Η απάντηση φυσικά είναι αυτονόητη: "Τη λατρεύω. Είναι η χώρα που γεννήθηκε ο πολιτισμός και οι Ελληνίδες είναι οι πιο όμορφες γυναίκες στον κόσμο".

Επιστρέφοντας στη συνέντευξη-αφορμή (και όχι κάτι σημαντικότερο) για το σημερινό σημείωμα, να πω πως, αφού ο συνεντευξιαζόμενος είπε αυτά που είπε και που λέει κάθε λογικός άνθρωπος, ο Έλλην δημοσιογραφίσκος-συνεντευξιαστής παρέβλεψε την ευγενική κριτική του για εμάς και τον τρόπο ζωής μας, επιβεβαιώνοντας το ελληνικό "κόλλημα" στα στερεότυπα με την παρατήρηση: "Όπως και να έχει, όμως, είναι εντυπωσιακό όλα αυτά ΝΑ ΤΑ ΛΕΕΙ ΕΝΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ"!

Μάλιστα. Εντυπωσιακό είναι σίγουρα, αλλά όχι ακριβώς αυτό, καλέ συνάδελφε...


Τάκης Λάτας