Έλσα Νικολαΐδου
Η Έλσα Νικολαΐδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο ΑΠΘ Φιλοσοφία (προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές) και Αριστοτελική Φιλοσοφία δίνοντας μια νέα ερμηνεία του Αριστοτελικού ορισμού της ψυχής (διδακτορική διατριβή). Έχει λάβει μέρος με ανακοινώσεις σε πανελλήνια, διεθνή και παγκόσμια Συνέδρια Φιλοσοφίας. Από το 2005 διαμένει στη Λάρνακα της Κύπρου και διδάσκει Νεοελληνική Γλώσσα, Λογοτεχνία και Φιλοσοφία σε ιδιωτικό σχολείο, όπου είναι η Επικεφαλής του Τμήματος Γλωσσών. Έχει διεξάγει σεμινάρια Φιλοσοφίας με τον Οργανισμό Νεολαίας Κύπρου και μαθήματα Φιλοσοφίας σε Παιδιά στο Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας για Παιδιά και Νέους και το Μουσείο Πιερίδη- Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου. Είναι συγγραφέας δεκάδων άρθρων με αντικείμενο την αρχαία ελληνική φιλοσοφία. Από το 2018 συνεργάζεται με την εφημερίδα της Κύπρου Ο Φιλελεύθερος, όπου διατηρεί εβδομαδιαία στήλη Φιλοσοφίας με τίτλο «Φιλοσοφία και Ζωή».
Ο Όμηρος των φιλοσόφων
Όταν η φιλοσοφία ανακαλύπτει τη φυσική τάξη του σύμπαντος και ξεκινά την αναζήτηση της αρχής των πάντων, η μυθολογία είναι αντίπαλος. Οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι δεν αργούν να στραφούν εναντίον όλων όσοι δίδαξαν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του κόσμου, όπως διαμορφώθηκε από τους μύθους. Οι μύθοι εξηγούσαν τη γένεση του κόσμου, των θεών και των ανθρώπων. Στη μυθολογική σφαίρα όλα ήταν δυνατά. Η Ηθική ποίκιλλε ανάλογα με τη διάθεση των θεών που τιμωρούσαν τους ανθρώπους ακόμη και για να διασκεδάσουν μαζί τους. Ως εκ τούτου, ο μύθος απορρίπτεται συλλήβδην ως πηγή γνώσης, και οι φιλόσοφοι καταγγέλλουν τους κοσμογονιστές.
Η μουσική του Σωκράτη
Τα πλατωνικά έργα επιτρέπουν πλήθος αναγνώσεων και κυρίως ερωτημάτων. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στη διαλογική μορφή τους. Ο συγγραφέας επιλέγει να πραγματευτεί τα θέματά του με τη φιλοσοφική μέθοδο του Σωκράτη (που φέρει και το όνομά του), τον σωκρατικό διάλογο. Ο ίδιος ο Σωκράτης, εξάλλου, δεν έγραφε βιβλία. Στον Φαίδρο διαβάζουμε την εξήγηση. Ένα γραπτό κείμενο μπορείς να το διαβάσεις, αλλά όχι να το ρωτήσεις. Ακόμη και να το κατηγορήσεις αδίκως, «δεν είναι δυνατό ούτε να αμυνθεί ούτε να βοηθήσει τον εαυτό του.» (Πλάτωνας, Φαίδρος 275e). Ως εκ τούτου, ο (ζωντανός) διάλογος είναι ο πλέον κατάλληλος για το φιλοσοφείν.
Αριστοτέλης: Η ευδαιμονία του πεθαμένου.
«Ποιο από τα δύο συμβαίνει λοιπόν, δεν πρέπει να χαρακτηρίζουμε κανέναν άνθρωπο ευδαίμονα όσο ζει, και σύμφωνα με τον Σόλωνα οφείλουμε να κοιτάμε το τέλος του; Αν έτσι έχουν τα πράγματα, άραγε τότε είναι κάποιος ευδαίμων, όταν έχει πεθάνει; Ή κάτι τέτοιο είναι εντελώς άτοπο, και ιδίως μάλιστα για εμάς που λέμε ότι η ευδαιμονία είναι κάποιου είδους ενέργεια;»
Αριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια 1100a10-14
Ευδαιμονία: Μια κατάσταση μακριά από την τύχη
«Από αυτό προκύπτει και η απορία αν η ευδαιμονία είναι κάτι που μπορεί να διδαχθεί ή αποκτάται με τη συνήθεια ή με κάποιον άλλο τρόπο άσκησης ή από κάποια θεϊκή μοίρα ή χάρη στην τύχη.»
Αριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια 1099b9-11
Σε ποιον θα εμπιστευτείς την ψυχή σου;
«Και με τι τρέφεται η ψυχή, Σωκράτη;
Με μαθήματα βέβαια, είπα εγώ.»
Πλάτων, Πρωταγόρας 313c7-8
Σκέφτονται οι υπολογιστές; Το παιχνίδι της μίμησης και το κινέζικο δωμάτιο
«Προτείνω να σκεφτούμε την ερώτηση: ‘Μπορούν να σκέφτονται οι μηχανές;’»
Alan Turing, "Computing Machinery and Intelligence"
Το πλοίο του Θησέα: Ποιος είμαι;
«Το πλοίο, τη γαλέρα με τα τριάντα κουπιά, με το οποίο έπλευσε και επέστρεψε πίσω ο Θησέας με τους νέους, οι Αθηναίοι το διατήρησαν ως την εποχή του Δημητρίου του Φαληρέως. Αφαίρεσαν τα παλιά ξύλα και τοποθέτησαν άλλα καινούργια και γερά στη θέση τους, που συνάρμοσαν με τέτοιο τρόπο, ώστε για τους φιλοσόφους το πλοίο κατέστη ένα αμφιλεγόμενο παράδειγμα και ένα μείζον ζήτημα, καθώς άλλοι έλεγαν πως παραμένει το ίδιο και άλλοι ότι δεν ήταν το ίδιο πλοίο.»
Πλούταρχος, Θησέας, 23.1
«Τι κάνεις, Σενέκα; Εγκαταλείπεις τη σχολή σου;»
Ένα από τα πιο αινιγματικά και λιγότερο μελετημένα έργα του Σενέκα είναι το De otio (Περί ανάπαυλας), όπου ο συγγραφέας αναλύει τις απόψεις του για τον ελεύθερο χρόνο. Ο Στωικός φιλόσοφος έχει ήδη αφιερώσει δύο έργα και αρκετές από τις Ηθικές επιστολές στον Λουκίλιο προτρέποντας τον αναγνώστη του να αξιοποιήσει στο έπακρο τον χρόνο του, τη ζωή του. Με ποιον τρόπο όμως; Στα ρωμαϊκά χρόνια, ο Στωικισμός δεν επιτρέπει στο άτομο να απομονωθεί στον εαυτό του, καθώς οφείλει ακόμη και όταν φτάσει σε μεγάλη ηλικία να υπηρετεί το κοινό συμφέρον.
Σενέκας: «Τώρα ζω;»
Ζούμε στο έπακρο, εξαντλούμε τη ζωή μας ή θεωρούμε τον χρόνο μας μια ανεξάντλητη παρακαταθήκη ζωής ως τα γηρατειά; Μήπως είμαστε πολύ απασχολημένοι για να ζήσουμε; Αυτά τα ερωτήματα θέτει ο Σενέκας σε πολλά από τα έργα του. Στο Περί της συντομίας της ζωής ο συγγραφέας απευθύνεται στον Παυλίνο (επόπτη της προμήθειας και διανομής του σίτου στη Ρώμη) για να τον πείσει ότι ήρθε ο καιρός να αποσυρθεί από τα καθήκοντά του και να αξιοποιήσει τον χρόνο του προς όφελός του. Αρκεί να ρίξει μια ματιά γύρω του. Όλοι επιθυμούν να ζήσουν περισσότερο, γιατί ανάλωσαν τη ζωή τους σε ανούσια πράγματα.
Πλάτων: Ο τελευταίος νόμος
Οι Νόμοι είναι το τελευταίο πλατωνικό έργο. Ο συγγραφέας δεν πρόλαβε ούτε να το εκδώσει. Ήταν γραμμένο σε πίνακες με κερί και ο γραμματέας της Ακαδημίας, Φίλιππος ο Οπούντιος, ανέλαβε το έργο της μεταγραφής του («Φίλιππος ὁ Ὀπούντιος τοὺς Νόμους αὐτοῦ μετέγραψεν ὄντας ἐν κηρῷ» Διογένης Λαέρτιος, Βίοι φιλοσόφων 3.37), χωρίζοντας το περιεχόμενό του σε δώδεκα βιβλία. Πρόκειται για το εκτενέστερο έργο του Πλάτωνα (που ξεπερνά ακόμη και την Πολιτεία).