Open Source Content Management

Το πέρασμα του χρόνου συνήθως δεν γίνεται αντιληπτό από το υποκείμενο που το βιώνει. Οι αλλαγές είναι αργές και ανεπαίσθητες, όταν αθροιστούν όμως συνιστούν μια νέα πραγματικότητα. Πολλές φορές οι αλλαγές του περιβάλλοντος γύρω μας είναι εκείνες που αφυπνίζουν το πνεύμα, ώστε να παρατηρήσει το γήρας του δικού του σώματος. Δεν γερνάμε όμως όλοι. Όσοι καταφέρνουν να αγγίξουν μια μεγάλη ηλικία, μόνο να παραπονούνται δεν αξίζει. Τα γερατειά (παρά τα όσα σωματικά δεινά συνεπάγονται) μόνο φρίκη δεν πρέπει να προκαλούν. Αντιθέτως, κάθε μέρα μετράει.

Το 2021 το Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε στους David Julius και Ardem Patapoutian «για τις ανακαλύψεις τους στους υποδοχείς της θερμοκρασίας και της αφής», καθώς η Επιτροπή έκρινε ότι αποτελεί μέρος της αλληλεπίδρασής μας με το περιβάλλον και της προσαρμογής μας σε αυτό. Ωστόσο, η πρώτη επιστημονική διατριβή της αφής διατυπώθηκε από τον Αριστοτέλη σε ένα από τα πιο ώριμά του έργα όπου ο φιλόσοφος εξετάζει τις λειτουργίες της ζωής, πίσω από τον ευφυέστατα διατυπωμένο τίτλο, Περί ψυχής.

«Νομίζω ότι καθώς είναι τρία τα μέρη της ψυχής τρεις θα είναι και οι ηδονές, μία για το καθένα· και οι επιθυμίες και το ίδιο τα είδη εξουσίας (ἀρχαί).» Πλάτων, Πολιτεία 580d7-8

Ο έρωτας απασχόλησε την αρχαία ελληνική σκέψη από τα πρώτα της βήματα. Ήδη στη Θεογονία του Ησίοδου (116-122) ο Έρως, «ο ωραιότερος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς» κάνει την εμφάνισή του μετά το Χάος και την ευρύστερνη Γη δηλώνοντας εμφατικά την παρουσία του στη ζωή των ανθρώπων. Πώς θα μπορούσε να απουσιάζει η πραγμάτευσή του από τη φιλοσοφία;

«Από νωρίς το πρωί να λες στον εαυτό σου: σήμερα θα συναντηθώ με τον πολυπράγμονα, με τον αχάριστο, με τον αλαζόνα, τον δολερό, τον φθονερό, τον ακοινώνητο. Τους συμβαίνουν αυτά επειδή αγνοούν το αγαθό και το κακό.

Εγώ, όμως, στοχάστηκα τη φύση του καλού, κι είδα την ομορφιά του και τη φύση του κακού, κι είδα την ασχήμια του και τη φύση του ανθρώπου που σφάλλει, κι είδα ότι είναι συγγενής μου, όχι από το ίδιο αίμα ή σπέρμα αλλά από τον ίδιο Νου, και ότι έχει τη θέση του μέσα στο θείο έργο.

«Παρατήρησε τις τροχιές των άστρων σαν να έτρεχες και εσύ μαζί τους… Μ’ αυτές τις παραστάσεις καθαρίζει η βρομιά της επίγειας ζωής.» Μάρκος Αυρήλιος, Τα εις εαυτόν, 7.47

Πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι στο δωδεκάθεο; Η απάντηση είναι εμφανώς αρνητική, αν αναλογιστούμε την αφετηρία της Φιλοσοφίας. Όσο περιορισμένες και αν είναι οι πηγές, τα λιγοστά αποσπάσματα των Προσωκρατικών, των πρώτων φιλοσόφων, διαθλούν τον απεγνωσμένο αγώνα του ανθρώπου απέναντι στον μύθο. Στον μύθο του Ησίοδου, όπου οι θεοί, μέγα πλήθος διαφόρων θεοτήτων, κατασκευάζουν τον κόσμο και μάχονται να επικρατήσουν στον άνθρωπο, αλλά και στα Ομηρικά έπη, όπου παίρνουν μέρος στα ανθρώπινα, έχουν αδυναμίες και προτιμήσεις, ωστόσο παραμένουν θεοί: ζουν αέναα και εξουσιάζουν τον άνθρωπο.

Ο ρήτορας και φιλόσοφος Λούκιος Ανναίος Σενέκας (4 π.Χ.- 65) αποτελεί μοναδική περίπτωση στην ιστορία της φιλοσοφίας. Η ζωή του, τα έργα του, ο θάνατος του συγκρούονται μεταξύ τους δημιουργώντας μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα φιλοσόφου. Υπήρξε ένας από τους πλουσιότερους φιλοσόφους, καθώς, παρότι Στωικός, απέκτησε περιουσία (300 εκατομμύρια σηστέρτιους από τόκους σε δάνεια στην Ιταλία και τις επαρχίες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας) επωφελούμενος από τη θέση που κατείχε στην αυλή του αυτοκράτορα Νέρωνος, του οποίου υπήρξε δάσκαλος και σύμβουλος. Ο Νέρων όμως δεν ήταν μόνο μαθητής του, αλλά και δολοφόνος του. Το 65 διέταξε τον θάνατο του Σενέκα, δίνοντάς του ταυτόχρονα την επιλογή να αυτοκτονήσει, την οποία ο φιλόσοφος ακολούθησε.