Zàojūn ή Zàoshén, o θεός της Εστίας

Zàojūn ή Zàoshén, o θεός της Εστίας

Ο θεός της Εστίας, ο Zàojūn ή Zàoshén είναι το κυριότερο από τα ταοϊστικά πνεύματα που είναι επιφορτισμένα με την επίβλεψη και την προστασία της οικογένειας και του σπιτιού.

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές διηγήσεις για τον Zaojun. Κατά τον επικρατέστερο λαϊκό μύθο, ήταν κάποτε κοινός θνητός ονόματι Zhang Dan, παντρεμένος με μια πολύ καλή γυναίκα, τη Ding Xiang. Έλα όμως που ο διάολος έφερε μπροστά του την νεαρή κι όμορφη πόρνη Hǎitáng με την οποία ο τύπος την πάτησε για τα καλά κι εγκατέλειψε γυναίκα και σπίτι για χάρη της. Αλλά επειδή ΚΑΙ στην Κίνα έστι δίκης οφθαλμός ος τα πανθ’ ορά, οι θεοί τον τιμώρησαν τυφλώνοντάς τον. Η Hǎitáng, τι να τον κάνει έτσι θεόγκαβο, του ‘πε «καλά περάσαμε, άντε γεια τώρα» και τον παράτησε έρμο και μοναχό, να ζητιανεύει για να φάει μια μπουκιά ψωμί… ε… ρύζι ήθελα να πω.

Ζητιανεύοντας έφτασε κάποια μέρα στο παλιό του σπίτι και χτύπησε την πόρτα χωρίς να καταλάβει πού ήταν. Του άνοιξε η Ding Xiang, η γυναίκα του, η οποία τον γνώρισε και του 'πε να περάσει μέσα, χωρίς να του μαρτυρήσει ποια ήταν. Τον έβαλε να κάτσει στη ζέστη της κουζίνας και του ‘φτιαξε καλό φαΐ. Συγκινημένος από την περιποίηση, ο Zhang Dan διηγήθηκε στην άγνωστη τη ντροπιαστική ιστορία που τον είχε φέρει σ’ αυτήν την κατάσταση. Και καθώς έλεγε πόσο ελεεινά είχε φερθεί στη γυναίκα του, τον πήραν μεγάλα κλάματα.

«Άνοιξε τα μάτια σου.» του είπε η Ding Xiang.

Παραξενεμένος ο Zhang Dan άνοιξε τα μάτια του, για να διαπιστώσει ότι η όρασή του είχε επιστρέψει. Κι αμέσως συνειδητοποίησε με φρίκη ότι η γυναίκα που τον είχε περιποιηθεί ήταν η γυναίκα ΤΟΥ στην οποία είχε φερθεί τόσο άσχημα, κι απ’ τη ντροπή του χώθηκε στο φούρνο για να κρυφτεί, χωρίς να προσέξει, απ’ τη σαστιμάρα του, ότι ήταν αναμμένος. Όρμησε η Ding Xiang να τον τραβήξει αλλά δεν πρόλαβε να σώσει παρά μόνο το ένα του πόδι. Έφτιαξε τότε βωμό προς τιμήν του πάνω από το φούρνο κι από ‘κει ξεκίνησε η σύνδεση του Zhang Dan με την εστία, που ‘ναι το κέντρο του σπιτιού, γιατί ποιο άλλο να είναι το κέντρο του σπιτιού, ειδικά στην Κίνα, εκτός από ‘κει που γίνεται το φαΐ.

Κι αφού προήχθη ο Zhang Dan κι έγινε θεός της Εστίας, τον σέβονται και τον τιμούν όλοι οι Κινέζοι μαζί με τη συμβία του κι έχουν στην κουζίνα εικόνες τους ή αγάλματά τους, τους καίνε λιβάνια και τους αφήνουν προσφορές. Στρογγυλοκαθισμένοι κι οι δυο ολοχρονίς στην κουζίνα, παρακολουθούν τα πάρε και τα δώσε, τα σούρτα και τα φέρτα της οικογένειας και η Ding Xiang τα γράφει όλα με το νι και με το σίγμα σ’ ένα τετραδιάκι. Στα θεϊκά καθήκοντα του Zàojūn περιλαμβάνεται ένα ετήσιο ταξιδάκι στα κεντρικά, στα ουράνια κεντρικά εννοώ, για να δώσει ραπόρτο χαρτί και καλαμάρι στον Αυτοκράτορα Ιαδεΐτη, με βάση τις καταγραφές της γυναίκας του. Το ταξίδι είναι κανονισμένο για την 23η ή 24η μέρα του του μήνα Là – του 12ου και τελευταίου μήνα του παραδοσιακού κινέζικου ημερολογίου. Νωρίς τη μέρα της προγραμματισμένης αναχώρησης, η οικογένεια πασαλείβει το στόμα του θεού με μέλι και κολλώδες ζαχαρωτό, με την ελπίδα είτε να το βουλώσει και να μην πει τίποτα ή να τα πει σχετικά γλυκά και ήπια εκεί που θα πάει. Κι ύστερα καίνε την εικόνα και ψεύτικα χαρτονομίσματα, ή κάποιες φορές παλανκίνο και άλογα από χαρτί, για να τον βοηθήσουν ν’ ανεβεί στον ουρανό πατώντας στα σκαλοπάτια του καπνού. Αν υπάρχει άγαλμα του θεού, κατεβαίνει για πλυθεί από την καπνιά και την τσίκνα όλης της χρονιάς, να το βρει καθαρό ο καινούριος χρόνος.

Η αναχώρηση του θεού σηματοδοτεί την αρχή ενός μικρού διαλείμματος στη θεϊκή επιτήρηση, κάτι σαν αυτό που συμβαίνει με τα ποντίκια όταν λείπει ο γάτος.

Ανήμερα την Πρωτοχρονιά, μια φρέσκια ζωγραφιά του θεϊκού ζευγαριού φτάνει στην κουζίνα για να περιμένει την επιστροφή του θεού, το απόγευμα της τέταρτης μέρας του καινούριου χρόνου. Αυτή τη μέρα, ακριβώς για να μη γυρίσει ο θεός και δε βρει κανέναν, η παράδοση θέλει την οικογένεια να μην ξεμυτίζει από το σπίτι και να περιμένει το θεό με προσφορές και καλούδια. Ελευθερία τέλος. Ο θεός επιστρέφει, ξαναπαίρνει τη θέση του δίπλα στη γυναίκα του στην κουζίνα κι αρχίζουν μαζί να συντάσσουν γραμμή τη γραμμή, παράγραφο την παράγραφο, την έκθεση πεπραγμένων του καινούριου χρόνου.