Το 1532, λίγα χρόνια μετά την «ανακάλυψη» της αμερικανικής ηπείρου, ένα μικρό στράτευμα 170 Ισπανών στρατιωτών που εισέβαλε στην γη των Ίνκας (σημερινό Περού), κατάφερε να υποτάξει ένα στρατό δεκάδων χιλιάδων ιθαγενών, και κατόπιν να αιχμαλωτίσει και να εκτελέσει τον αυτοκράτορά τους Αταχουάλπα.
«Σύμμαχος» των Ισπανών κονκισταδόρες ήταν η μεγάλη τεχνολογική τους υπεροχή (πυροβόλα όπλα & πανοπλίες) αλλά και η στρατηγική τους, καθώς εκμεταλλεύτηκαν πονηρά τις εμφύλιες διαμάχες των Ίνκας.
Ένας ακόμη «σύμμαχος» των Ισπανών, η ασθένεια της ευλογίας που έφεραν στις «αποσκευές» τους άθελα από την Ευρώπη, στην οποία δεν είχαν καμία απολύτως ανοσία οι αυτόχθονες Αμερικανοί. Αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Ίνκας και Αζτέκοι, να πέφτουν νεκροί από ένα μικρόβιο, πριν έρθουν αντιμέτωποι με τα πυρά.
Παρόμοιες ιστορίες, λιγότερο διάσημες, αλλά το ίδιο μελανές, συνέβησαν σε όλα τα μέχρι τότε αχαρτογράφητα μέρη της Γης. Τα εγκλήματα της εποχής της αποικιοκρατίας κατά την εξάπλωση του Ευρωπαίων από τον «Παλαιό» στο «Νέο Κόσμο» σφράγισαν μερικές από τις πιο ντροπιαστικές σελίδες της ανθρώπινης Ιστορίας.
Ένα ακόμη από τα δεινά αποτυπώματα που άφησε αυτή η εποχή, πέρα από τα αναρίθμητα θύματα, είναι μια ψευδαίσθηση που, δυστυχώς, έχει ακόμα και σήμερα οπαδούς (ευτυχώς αστοιχείωτους). Την ψευδαίσθηση της ανωτερότητας της λευκής φυλής, όταν αντάμωσε μετά από πολλές χιλιετίες, τα… μακρινά της ξαδέρφια.
Ο Αμερικανός βιολόγος, γεωγράφος και συγγραφέας Τζάρεντ Ντάιαμοντ, έχει διατυπώσει μια εμπεριστατωμένη θεωρία για τα αίτια της τεχνολογικής ανωτερότητας που είχαν οι Ευρωπαίοι εκείνη την εποχή, που σε καμία περίπτωση, δεν ήταν αποτέλεσμα μιας βιολογικής ή γενετικής ανωτερότητας.
Τι λέει ο Τζάρεντ; Ότι στην αρχαία Ευρασία υπήρχαν πολλά ζώα και φυτά προς εξημέρωση (κάτι που εξηγεί την γέννηση της αγροτικής ζωής και της κτηνοτροφίας στην Μεσοποταμία), σε αντίθεση με την Αυστραλία, την Υποσαχάρια Αφρική και την Αμερική, όπου οι αυτόχθονες είχαν πολύ λιγότερες επιλογές (κάκτους και άγρια ζωή) και με φτωχότερα αποτελέσματα. Η αστικοποίηση των αρχαίων Ευρασιατών γύρω από την παραγωγική διαδικασία, αποτέλεσε το εφαλτήριο για το τεχνολογικό τους προβάδισμα. Υπάρχει και ένας άλλος σημαντικός παράγοντας: Η Ευρασία διέθετε βατούς εμπορικούς δρόμους και ήρεμα ποτάμια από την ανατολή μέχρι τη δύση, σε αντίθεση με τις άλλες ηπείρους που ανακόπτονται από ερήμους, φαράγγια, καταρράχτες και άλλα δύσβατα γεωγραφικά εμπόδια. Οποιαδήποτε λοιπόν ανακάλυψη ή εφεύρεση στην Ευρασία διαδίδονταν, υιοθετούνταν από πολλούς λαούς και βελτιώνονταν.
Ο ίδιος επιστήμονας έκανε και ένα ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό πείραμα. Σε επιζήσαντα μέλη μιας φυλής στην Παπούα Νέα Γουινέα, που μέχρι πριν από τρείς αιώνες ζούσε απομονωμένη στα οροπέδια του νησιού, με τεχνολογία νεολιθικής (!!) εποχής, έδωσε να συμπληρώσουν ένα τεστ νοημοσύνης. Το αποτέλεσμα; Τα τεστ να τους δώσουν μέση βαθμολογία κατά ελάχιστα καλύτερη(!) από αντίστοιχα τεστ σε δείγματα ατόμων του δυτικού κόσμου. Ο αγώνας για επιβίωση στα οροπέδια της Νέας Γουινέας, ήταν ένας πολύ καλός λόγος για να συνεχίσει να εξελίσσεται το είδος, ίσως και πιο γοργά από τον σύγχρονο κόσμο όπου ο παραγωγός μας εξασφαλίζει την τροφή και ο μηχανικός την στέγη.
Ο ρατσισμός είναι αποδεδειγμένα μια ανόητη και αστήριχτη σκέψη. Γιατί όμως υπάρχει; Και το κυριότερο ερώτημα: γιατί δεν περιορίζεται στο -λανθάνον- αίσθημα περί ανωτερότητας και γίνεται η αιτία για βία και ενίοτε εξόντωση;
Σύμφωνα με τον ιστορικό Γιουβάλ Νόα Χαράρι, πριν από 70 χιλιάδες χρόνια, όταν το ανθρώπινο είδος (Homo Sapiens) ξεκίνησε το ταξίδι του από την Υποσαχάρια Αφρική προς την Ευρασία, βρήκε στο πέρασμά του αρκετούς κοντινούς «συγγενείς». Ένας από αυτούς ήταν ο Νεάντερταλ. Η αντάμωση δεν ήταν ιδιαίτερα φιλική. Οι πρόγονοί μας, έγιναν εν μέρει η αιτία για να εξαφανιστούν, τόσο οι Νεάντερταλ, όσο και πολλά ακόμα συγγενικά μας είδη, από την Ευρώπη μέχρι την Ωκεανία. Το γιατί, δεν το γνωρίζουμε με βεβαιότητα. Μια υποψία, είναι, ότι όταν εμείς οι άνθρωποι έχουμε ένα προβάδισμα, είτε τεχνολογικό είτε εξελικτικό, μάλλον νιώθουμε απειλή απ’ οτιδήποτε μας μοιάζει και φέρει ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά, και θέλουμε να το βγάλουμε από τη μέση.
Αυτό που δεν αποτελεί υποψία, είναι πως αυτή η ανθρώπινη τάση, δεν είναι μια μόδα που γέννησε ο σύγχρονος κόσμος. Είναι επίσης γνωστό ότι τα μέσα επιβίωσης του σύγχρονου ανθρώπου, δεν έχουν καμία σχέση με το παρελθόν. Ο κίνδυνος της επιβολής του ποινικού κώδικα -δηλαδή η φυλάκιση- ενός ατόμου, είναι σήμερα σαφώς βαρύτερος από τον -ανύπαρκτο- κίνδυνο που αποτελεί ένας συνάνθρωπός μας με άλλο χρώμα ή άλλη θρησκεία.
Ο αστυνομικός που σκότωσε τον αφροαμερικανό Τζορτζ Φλόιντ κατά τη διάρκεια της σύλληψής του, δεν βρίσκονταν υπό καμία απειλή, όπως αποδεικνύει και το βίντεο. Η πραγματική «απειλή» που έχει τώρα απέναντί του, είναι εκείνη της δικαιοσύνης, που ευελπιστούμε να του αποδοθεί εις το ακέραιο.
Οι θεσμοί και οι νόμοι που προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως τη φυλετική ισότητα και την ανεξιθρησκεία, υπάρχουν στην μεγάλη πλειονότητα των εθνών. Αυτό που κανένας νομοθέτης και κανένας θεσμικός δεν μπορεί αλλάξει εν μία νυκτί, είναι οι συνειδήσεις.
Μια τοξική συνείδηση, κληροδότημα καραμπινάτου αποικιοκράτη, μέσα σε ένα κράτος δικαίου το 2020, και ειδικά φορώντας στολή αστυνομικού, μπορεί να οδηγήσει στο τραγικό συμβάν που συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη.
Ακόμα και μέσα σε ένα άρτιο εκπαιδευτικό σύστημα και ένα ισχυρό νομοθετικό πλαίσιο, μια τοξική συνείδηση μπορεί να εκκολαφτεί μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, μία πολιτική ιδεολογία μίσους ή ένα δόγμα θρησκευτικού φανατισμού.
Και εκεί έγκειται το ζήτημα της πολιτικής βούλησης και επιρροής, όχι απλά στο τρόπο που νομοθετεί αλλά πόσο ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει τη διάδοση τοξικών ιδεών, μέσα από εθνικούς και φυλετικούς μύθους που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
Όπως έλεγε και ο φιλόσοφος της επιστήμης Καρλ Πόπερ, η «Παγκόσμια Ιστορία» όπως είθισται να διδάσκεται σήμερα, δεν είναι τίποτα άλλο από την ιστορία της πολιτικής εξουσίας, δηλαδή των μαζικών εγκλημάτων και των «ηρώων» τους.
Για να κάνουμε ένα βήμα μπροστά, ίσως χρειαζόμαστε νέους ήρωες, που δεν έγιναν αιτία μετακίνησης συνόρων και λαών, αλλά διεύρυνσης της γνώσης και επιστήμης, των ιδεών και των θεσμών.
Και πάνω απ’ όλα να επαγρυπνούμε διαφυλάσσοντας του θεσμούς και τις πολιτικές φωνές που συμβάλουν στην συρρίκνωση των τοξικών ιδεών.
Διότι με εύθραυστους θεσμούς και «χλιαρές» ή άστοχες πολιτικές τοποθετήσεις, το «μπαρούτι» που έσκασε στον αστυνομικό της Μινεσότα μπορεί να ξαναπάρει διαστάσεις πανδημίας βγαλμένες από το παρελθόν. Και φοβάμαι ότι ως ανθρωπότητα, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σε πόσα μυαλά ελλοχεύει αυτό το μπαρούτι και πόσο εύφλεκτο είναι.
