Η Μεγάλη Εβδομάδα του 2007 με βρήκε στη Βιέννη. Μετά τις επισκέψεις στα μνημεία της πόλης και τις βόλτες στο ιστορικό κέντρο της, αποφάσισα να επισκεφτώ, μια και ήταν Μ. Παρασκευή, την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, για να παρακολουθήσω τη Λειτουργία του Επιταφίου.
Από τον πρόναο κιόλας ακουγόταν μια απίστευτη βαβούρα από το εσωτερικό του ναού. Δεν άκουσα λέξη από τη λειτουργία. Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου ήταν Έλληνες, τουρίστες ή μόνιμοι κάτοικοι Βιέννης και πιθανότατα άλλων πόλεων της Αυστρίας και απόγονοι Ελλήνων μεταναστών. Αρκετοί από αυτούς, σπρώχνονταν, για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Άλλοι προσπερνούσαν όσους στέκονταν στην ουρά. Δεν τόλμησα να ανταγωνιστώ το πλήθος σε αυτή τη βίαιη επίδειξη πίστης και αποχώρησα ατάκτως. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε κατά τη Λειτουργία της Αναστάσεως. Το «Χριστός Ανέστη» το πήρα είδηση από τις κωδονοκρουσίες.
Το πρωί του Μ. Σαββάτου, επισκέφτηκα ένα καθολικό ναό. Με έτρωγε να μάθω, τι κλίμα επικρατούσε εκεί. Νέκρα! Άκρα του τάφου σιωπή και ας ήταν οι εκκλησίες γεμάτες κόσμο! Πολλοί προσεύχονταν χαμηλόφωνα και οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν ειρηνικά τη Θεία Λειτουργία. Κανένας δεν φαινόταν να έχει σκεφτεί, ότι ήταν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να πιάσει λακριντί με το διπλανό του ή με τους φίλους του. Το ίδιο και στη Λειτουργία της Αγάπης, τη Λαμπρή, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου! Σημειωτέον ότι ο τελευταίος αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα τουριστικά αξιοθέατα της πόλης και ήταν γεμάτος από τουρίστες, οι οποίοι, όμως, παρακολουθούσαν σιωπηροί τη λειτουργία.
Θυμήθηκα το κλίμα στις περισσότερες ελληνορθόδοξες εκκλησίες κυρίως το τριήμερο Μ.Πέμπτης έως το βράδυ της Ανάστασης, όταν και έχουμε τη μεγαλύτερη προσέλευση πιστώς μέσα στη χρονιά (εξαιρούνται οι εορτασμοί προς τιμήν των τοπικών πολιούχων). Εκτός από την αφόρητη φασαρία, που συχνά καλύπτει τις ψαλμωδίες (τις ωραιότερες της ορθοδοξίας) και το διαγκωνισμό μέχρι την προσέγγιση του επιταφίου, όλοι μας θυμόμαστε παράφωνους ψάλτες, αγενείς ιερωμένους, σατράπηδες επιτρόπους, αγενέστατο ποίμνιο, κινητά που χτυπούσαν στη διάρκεια της λειτουργίας, καβγάδες στην ουρά για τη Θεία Κοινωνία ή τον Επιτάφιο και μια εν γένει συμπεριφορά εντός της εκκλησίας κάθε άλλο παρά κατανυκτική και συμβατή με το πνεύμα των ημερών. Τα τελευταία χρόνια και με αφορμή την κρίση στη χώρα μας, πολλοί ιερείς διαπρέπουν στον πολιτικό λόγο από άμβωνος αλλά και στη διάρκεια τελετών, ακόμα και κατά την περιφορά του Επιταφίου, εκμεταλλευόμενοι την παρουσία πολλών πιστών. Φυσικά, γεννάται η απορία για τη σχέση του λόγου αυτού με τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Αλλά ποίος τους ελέγχει γι’ αυτό;
Σίγουρα, πάντως, όχι η Εκκλησία, η οποία ελάχιστα ενδιαφέρεται είτε να εκπαιδεύσει τους λειτουργούς της είτε να ασχοληθεί με τη συμπεριφορά των πιστών στους χώρους της. Πολύ φοβάμαι, ότι ο εν λόγω οργανισμός δεν έσφαλε απλά, στην προσπάθειά του να προσελκύσει κόσμο στους ναούς αλλά αδιαφόρησε επιμελώς τόσο για την ποιότητα του ποιμνίου όσο και για την ποιότητα των υπηρεσιών της. Δεν είναι σπάνιες οι φορές, που εντελώς ακατάλληλοι ιερωμένοι αναλαμβάνουν καθήκοντα εξομολόγων, πνευματικών αλλά και εκτελεστών απλών θρησκευτικών καθηκόντων. Οι ίδιοι ιερείς δεν εντάσσουν στις προτεραιότητές τους να επιβάλουν την τάξη στους πιστούς, πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν τις πασχαλινές λειτουργίες ως μια ευκαιρία επίδειξης θρησκευτικού ζήλου ανάμικτου με μια αδιαφορία για τους κανόνες ευπρεπούς συμπεριφοράς εντός των εκκλησιών. Οι ίδιοι ιερείς, επίσης, δεν έχουν κανένα πρόβλημα να ξεσπαθώσουν, με αφορμή πολυπληθείς θρησκευτικές εκδηλώσεις, εναντίον των «προδοτών» πολιτικών, των μοχθηρών και φθονερών ξένων, που επιβουλεύονται την πατρίδα μας, των σκοτεινών κέντρων, των αιρετικών (όσων, δηλαδή, δεν είναι ορθόδοξοι), των Εβραίων και όσων δεν συμμερίζονται τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Αφού οι προϊστάμενοί τους κάνουν ακριβώς το ίδιο, γιατί αυτοί να διαφοροποιηθούν; Ο κάλφας παίρνει τα χούγια του πρωτομάστορα. Και μερικοί πρωτομάστρες τα έχουν σε αφθονία.
Λυπάμαι, που το λέω αλλά η εικόνα των υπολοίπων δογμάτων, ακόμα και εντός Ελλάδος, είναι πολύ καλύτερη από αυτή του επικρατούντος στη χώρα μας δόγματος σε κάθε τομέα. Δύσκολα θα πετύχετε φασαρία σε εκκλησία των καθολικών ή διαμαρτυρομένων. Δύσκολα θα δείτε εκεί ποίμνιο να κουτσομπολεύει εντός της εκκλησίας ή να πλακώνεται στις αγκωνιές, για να προσκυνήσει τον Εσταυρωμένο, και δύσκολα θα πετύχετε ακαλλιέργητους ιερωμένους, που έγιναν ιερείς μόνο και μόνο επειδή πήραν το πτυχίο κάποιας ιερατικής σχολής. Δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε θέματα αισθητικής, όπως στους κακόφωνους ιερείς πολλών ορθοδόξων εκκλησιών, ή υγιεινής, όπως στην τακτική της χρήσεως ενός κουταλιού για όλους όσοι μεταλαμβάνουν. Ούτε, βέβαια, χρειάζεται να θυμηθούμε την εκκωφαντική σιωπή των κεφαλών της ορθοδοξίας στα κρούσματα σκοταδισμού στην Εκκλησία της Ελλάδος ή στα κηρύγματα μίσους ή ακόμα και στις φωνές για κακοποίηση παιδιών στους κόλπους της.
Το εύκολο για την Εκκλησία της Ελλάδος είναι να υβρίζει και καταριέται όσους τολμούν να κριτικάρουν δημοσίως και απεριφράστως τις ανορθολογικές και σκοταδιστικές πρακτικές της. Τα λόγια, άλλωστε, δεν κοστίζουν. Στα δύσκολα, που αφορούν τη βασική εικόνα της, η Εκκλησία παραμένει, εκτός από τραγικά απωθητική, και εντελώς απρόθυμη να αλλάξει.
