Ρατσισμός ή… Κουλτουρισμός;

Οι Sapiens, αν και ασθενέστεροι μυϊκά, κατάφεραν να υπερισχύσουν. Μεταξύ των θυμάτων τους και οι Νεάντερταλ, που αφανίστηκαν από το πρώτο είδος στον πλανήτη που κατάφερε να οργανωθεί σε ομάδες, κάτω από ηγεσίες και πρώιμες θρησκείες ανιμιστικού τύπου. Βασικό τους όπλο δεν ήταν κάτι χειροπιαστό, αλλά η συσπείρωσή τους, γύρω από φαντασιακές έννοιες. Το αποτέλεσμα μία προνεωτερική γενοκτονία.

Η επιστήμη σήμερα γνωρίζει ότι μόλις το 1 έως 4% του ανθρώπινου DNA περιλαμβάνει υπολείμματα DNA του Νεάντερταλ που πρόλαβε σε ένα πολύ μικρό βαθμό να ζευγαρώσει με τους Sapiens, μέσα σε ένα κλήμα που μάλλον επικρατούσε η έχθρα και απουσίαζε η ερωτική έλξη. Η Θεωρία της Αντικατάστασης, αν και αρκετά άχαρη, επαληθεύεται από εργαστηριακές έρευνες και επικρατεί απέναντι στη Θεωρία της Συγχώνευσης, που θέλει τα είδη να διασταυρώθηκαν μεταξύ τους.

Όταν κατά την περίοδο των παγετώνων η Ασία ενώθηκε με την Αμερική με ένα στρώμα πάγου, και η συρρίκνωση των ωκεανών έκανε την Αυστραλία πιο εύκολα προσβάσιμη, οι Sapiens αποίκισαν, ή αν προτιμάτε, ανακάλυψαν, ολόκληρο τον πλανήτη, πολύ πριν τους εξερευνητές και τους αποικιοκράτες της εποχής του Κολόμβου.

Τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά ότι σε κάθε γωνιά της Γης σήμερα, κάθε φυλή, κάθε χρώματος και έθνους, έχει το ίδιο DNA, και κάθε διαφοροποίηση στα χαρακτηριστικά μας, από το χρώμα έως το σχήμα των ματιών, οφείλεται σε ελάχιστες διαφοροποιήσεις του γενετικού μας υλικού για να γίνουμε πιο «συμβατοί» στο περιβάλλον μας.

Η βιολογία δίνει μια ηχηρή απάντηση στο πρόβλημα του ρατσισμού: Ανήκουμε όλοι στο ίδιο είδος. Έχουμε κοινούς προγόνους που ακολούθησαν μια κοινή πορεία, έως ότου χωρίσουν οι δρόμοι τους και αλλάξει λίγο το χρώμα του δέρματός τους. Όλα αυτά βέβαια είναι πρόσφατα δεδομένα.

Την εποχή του αμερικανικού εμφύλιου, όταν ο Αβραάμ Λίνκολν αγωνίζονταν για την κατάργηση της δουλείας, ο αγώνας στηρίζονταν σε καθαρά πολιτικές ιδέες: σε εκείνες του φιλελευθερισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η επιστήμη τότε δεν ήταν σε θέση να βοηθήσει στο βαθμό που το κάνει σήμερα. Το DNA παρέμενε στο σκοτάδι ενώ το βιβλίο του Δαρβίνου «Η καταγωγή των ειδών», είχε μόλις εκδοθεί και δεν είχε ακόμα επηρεάσει την κοινή γνώμη.

Παρόλα αυτά η δουλεία καταργήθηκε. Το ανθρώπινο ένστικτο, μέσα στην καταστροφική του ορμή, έχει μερικές φορές το χάρισμα να βρίσκει το σωστό δρόμο. Η επιστήμη εν τέλει φωταγώγησε το δρόμο, έσβησε τις σκιές, και δικαίωσε τους αγώνες.

Οι ρατσιστές στο παρελθόν στήριζαν τη ρητορική τους σε ένα εύθραυστο επιχείρημα: Τις χρωματικές διαφορές και το μεγάλο τεχνολογικό χάσμα μεταξύ λευκών και νέγρων ή άλλων φυλών την εποχή της αποικιοκρατίας. Ένα χάσμα όμως που οφείλονταν τελικά σε ιστορικές συγκυρίες και όχι σε εξελικτικό χάσμα. Από την αντίπερα όχθη, οι υπέρμαχοι του φιλελευθερισμού και της ισοπολιτείας, βασισμένοι στο ένστικτο και το συναίσθημα, έδωσαν ένα αγώνα που έμοιαζε άνισος, αλλά ήταν νικηφόρος.

Γιατί μιλάμε σήμερα για ρατσισμό; Την εποχή που η επιστήμη έχει γκρεμίσει όλα τα επιχειρήματα; Την εποχή που η δουλεία έχει καταργηθεί σε κάθε χώρα; Μήπως άλλη λέξη ψάχνουμε για να περιγράψουμε το αίσθημα ανωτερότητας και μίσους απέναντι στο διαφορετικό;

Θα μου επιτρέψετε να δανειστώ μια νεοσύστατη λέξη, που δεν υπάρχει ακόμα στα ελληνικά λεξικά: «Κουλτουρισμός». (μετάφραση από το Culturism). Τη δανείζομαι από ένα βρετανό ανθρωπολόγο και συγγραφέα, τον Yuval Noah Harari.

Ο συγγραφέας εξηγεί ότι σήμερα, η όποια ακροδεξιά ρητορεία έχει οσμή ρατσισμού, δεν έχει τα χαρακτηριστικά που είχε η αντίστοιχη ρητορεία την εποχή του αμερικανικού εμφυλίου ή των πολέμων του Χίτλερ. Σήμερα, ακόμα και η Γαλλίδα Μαρί Λε Πεν του Εθνικού Μετώπου, δεν θα μιλήσει περί κατωτερότητας των Μουσουλμανικών Λαών ως φυλής, αλλά περί κατωτερότητας του πολιτισμού τους, δηλαδή της θρησκείας, που πολιτικού συστήματος, των ηθών και της ενδυματολογίας. Ο ρατσισμός, έχει ουσιαστικά αντικατασταθεί από ένα αίσθημα ανωτερότητας της κουλτούρας ενός λαού απέναντι σε κάποιον άλλον, μιας και η επιστήμη μας έχει «απαγορέψει» πια να αναγάγουμε τις διαφορές μας σε επίπεδο «ράτσας», κι όποιος αντιτίθεται σήμερα στην επιστήμη, είναι το πιο πιθανό να γίνει περίγελος. Στο άλλο άκρο οι τζιχαντιστές, δεν μιλούν για κατωτερότητα ημών των Δυτικών, αλλά για «άπιστους».

Οι Homo Sapiens φρόντισαν να ήμαστε το μοναδικό ανθρώπινο είδος που επιβίωσε. Μας έδωσαν όμως και «μαύρη» κληρονομιά: Τα εγκλήματα του Homo Sapiens επαναλαμβάνονται. Την περίοδο της αποικιοκρατίας, συνέβησαν μερικά από τα φοβερότερα εγκλήματα στην Ιστορία, απέναντι στους ιθαγενείς πληθυσμούς που αποδεκατίστηκαν, όπως οι Αζτέκοι και οι Ίνκας, που επέζησε μόλις το 10%.

Σήμερα δεν υπάρχει πια γωνιά της Γης που δεν ανακαλύφτηκε, που δεν αποικήθηκε. Το ανθρώπινο είδος, απλωμένο απ’ άκρη σε άκρη του κόσμου, δεν έχει πια προς τα κάπου να επεκταθεί, παρά μόνο να... «χωνέψει» τις όποιες διαφορές του. Διαφορές θρησκείας, γλώσσας, πολιτικής φιλοσοφίας και ηθών.

Ο «κουλτουρισμός», αν και άγνωστη λέξη, είναι ίσως μεγαλύτερη «ασθένεια» της εποχής μας. Και η επιστήμη δεν μπορεί ούτε είναι δουλειά της να κάνει κάτι γι’ αυτό.

Οι αιτίες των πολέμων που μαίνονται και των πολλαπλών τρομοκρατικών χτυπημάτων είναι ασφαλώς σύνθετες. Αδιαμφησβήτητα όμως, οι πολιτισμικές διαφορές είναι και δια στόματος των ιθυνόντων, από τις βασικές αιτίες. Το μίσος απέναντι στο διαφορετικό, ως λιγότερο ανθρώπινο, ως αντικείμενο προς κατάκτηση ή εξαφάνιση, είναι μια κληρονομιά που η ανθρωπότητα ακόμα κουβαλάει.

Τι επιφυλάσσει άραγε για το μέλλον η Ιστορία; Ποια θεωρία θα επικρατήσει στο χάσμα της κουλτούρας; Της Συγχώνευσης ή της Αντικατάστασης; Και πόσο ακόμα αίμα θα χυθεί; Σίγουρα κανείς από εμάς δεν θα είναι τότε παρόν για να μάθει τις απαντήσεις.

Facebook: Manos Laskarakis