Σκέψεις για τα 42 χρόνια Δημοκρατίας

Σκέψεις για τα 42 χρόνια Δημοκρατίας

Με την μεταπολίτευση είμαστε συνομίληκοι. Όντας γενημμένος μια βδομάδα μετά την εισβολή στην Κύπρο και την επακόλουθη πτώση της δικτατορίας, μεγάλωσα πήγα στο σχολείο, σπούδασα, έκανα οικογένεια, εργάζομαι και ασκώ τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μου ως μέλος μιας δημοκρατική πολιτείας. Ωστόσο, αν και το να φτάνει ένας άντρας στα σαράντα δύο του δεν είναι και τίποτα σπουδαίο - τους τελευταίους αιώνες τουλάχιστο - το να φτάνει η Ελληνική Δημοκρατία σε αυτή την ηλικία, είναι πρωτόγνωρο. Με αφορμή λοιπόν τα σημερινά της «γενέθλια», μερικές σκέψεις για την κρίση της μέσης ηλικίας που δείχνει να περνάει και τον επανακαθορισμό που χρειάζεται ο τρόπος που έχουμε την Δημοκρατία στο μυαλό μας.

Καταρχάς, έχουμε δημοκρατία;

Για να απαντήσουμε, θα πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσουμε κάτι: Η ύπαρξη δημοκρατίας δεν είναι τέλεια, σε αντίθεση με την έλλειψή της. Όταν δεν υπάρχει δημοκρατία, δεν υπάρχει καθόλου. Ίσως κάποιοι πιστεύουν ότι επειδή σε μια δικτατορία μπορεί να γίνουν κάποιες ψηφοφορίες ή δημοψηφίσματα, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει έστω και λίγη δημοκρατία. Αυτό όμως είναι λάθος, όπως θα δούμε λίγο πιο κάτω.

Από την άλλη, όταν υπάρχει δημοκρατία, δεν είναι τέλεια. Κι αυτό γιατί από τη φύση της η δημοκρατία δεν μπορεί, δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να είναι τέλεια. Έχει όμως διαβαθμίσεις στην ποιότητά της, έχει διαφορετικές εκδοχές, είναι μια κατάσταση δυναμική που εξελίσσεται, βελτιώνεται ή επιδεινώνεται, εμπλουτίζεται ή φτωχαίνει και συνεχώς αντιμετωπίζει προκλήσεις στα όριά της.

Με βάση τα παραπάνω, στην Ελλάδα έχουμε δημοκρατία. Κακής ποιότητας, με σοβαρά προβλήματα, με ελλειματικούς θεσμούς, αλλά έχουμε∙ και το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε, είναι να την απαξιώνουμε με αφορισμούς («δεν έχουμε δημοκρατία», «η χούντα δεν τελειώσε» κτλ).

Τι είναι η δημοκρατία;

«Το σύστημα που γίνεται ότι θέλουν οι πολλοί, όπως προκύπτει από μια ψηφοφορία», θα απαντήσουν οι περισσότεροι. Και θα έχουν λάθος. Διότι,η ψηφοφορία είναι οπωσδήποτε μέρος της δημοκρατικής διαδικασίας, αλλά δεν είναι η Δημοκρατία.

Σε μια Δημοκρατία υπάρχουν πράγματα που δεν μπαίνουν σε ψηφοφορία, όπως π.χ. τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι το γνωστό παράδειγμα του τι θα γινόταν αν τρεις λύκοι κι ένα πρόβατο ψήφιζαν τι θα φάνε για βραδυνό.

Στην πραγματικότητα, μέρος της δημοκρατικής λειτουργίας μιας πολιτείας είναι και η εξασφάλιση των δικαιωμάτων της κάθε μειοψηφίας, η λειτουργία των θεσμών, η ανεξαρτησία τους και ο έλεγχος που πρέπει να ασκούν ο ένας στον άλλο, η ελευθεροτυπία και η ελευθερία του λόγου, η ελευθερία των πολιτών να επιδιώξουν την προσωπική τους ανάπτυξη και ευτυχία όπως την εννοεί ο καθένας τους, η οικονομική ελευθερία, η εφαρμογή των νόμων, η Δικαιοσύνη, η Ασφάλεια και πολλά ακόμη.

Κάθε μία από αυτές τις έννοιες συμβάλλουν περισσότερο ή λιγότερο σε μια δημοκρατική πολιτεία. Και κάθε μία από αυτές έχουν το χαρακτηριστικό ότι δεν είναι απόλυτα σαφείς και ορισμένες. Κάποιες από αυτές είναι ανταγωνιστικές, πχ. η ασφάλεια και η ελευθερία και τα όρια μεταξύ τους αποτελούν μια μεγάλη συζήτηση. Και αυτή η συζήτηση είναι επίσης μέρος της δημοκρατικής λειτουργίας.

Απαντούν οι προηγούμενες παράγραφοι στο ερώτημα «τι είναι Δημοκρατία»; Ούτε κατά προσέγγιση. Ωστόσο, μας δείχνουν ότι πρόκειται για κάτι πολύ μεγαλύτερο, πολυπλοκότερο και σημαντικότερο από ένα απλό «η πλειοψηφία κερδίζει».

«Ναι, αλλά εμένα...»

Στοπ! Το παρακάτω δεν αφορά καμιά συζήτηση για τον τρόπο λειτουργίας μιας πολιτείας. Κοινώς, δεν υπάρχει κανένας τρόπος, κανένα πολίτευμα, που να είναι προσαρμοσμένο σε κάθε άτομο χωριστά. Το ότι σε μια Δημοκρατία μπορείς να έχεις τις προσωπικές σου επιδιώξεις, επιθυμίες και γούστα, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να σου τα εξασφαλίζει κιόλας. Το μόνο που πρέπει να σου εξασφαλίζει είναι η ελευθερία και το πλαίσιο ζήσεις την μοναδική ζωή που έχεις, όπως σε ευχαριστεί. Άλλο όμως να έχεις τη δυνατότητα, άλλο να έχεις εγγυήσεις. Και ακόμα και το τι σε ευχαριστεί, εφόσον συνυπάρχεις και με άλλους, έχει περιορισμούς και οι περιορισμοί είναι επίσης μέρος της δημοκρατικής λειτουργίας.

Και πού θέλω να καταλήξω;

Η Δημοκρατία είναι σαν την υγεία. Η καλή υγεία δεν είναι δεδομένη. Χρειάζεται προσοχή, χρειάζεται ισορροπία, χρειάζεται άσκηση. Πρέπει να ξέρεις τα όρια, πρέπει να γνωρίζεις πώς λειτουργεί ο οργανισμός σου και να συμπεριφέρεσαι ανάλογα. Το να είσαι υγιής δεν σε κάνει ευτυχισμένο, αλλά αν δεν είσαι, σίγουρα θα δυστυχήσεις. Κατά περιόδους θα αρρωστήσεις, θα πέσεις, θα χρειαστείς θεραπεία ή περιποίηση. Αλλά η διατήρηση της καλής υγείας, είναι ένας διαρκής αγώνας.

Στα σαρανταδύο της, η Δημοκρατία μας δεν μπορούμε να πούμε ότι χαίρει άκρας υγείας. Ποτέ της δεν ήταν ακμαία και σε φόρμα - πάντα ήταν λίγο νωθρή και πλαδαρή. Η αδιαφορία, η άγνοια και η στρεβλή αντίληψη για το πώς λειτουργεί και τι μας προσφέρει, το ότι ίσως την θεωρήσαμε δεδομένη και απρόσβλητη από παθογένειες, την έχουν φέρει σε μια οριακή κατάσταση. Τα ματζούνια του λαϊκισμού και των εύκολων λύσεων, οι προσευχές, τα ευχολόγια και ο μαθητευόμενοι μάγοι, την εξασθενούν συνεχώς. Δεν είναι τόσο εύκολο να καταλήξει όσο παλιά, αλλά το θέμα μας δεν είναι να καταλήξει, έτσι δεν είναι;

Ευτυχώς, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, τα σαρανταδύο δεν είναι πολλά ή λίγα, με βάση κάποιο προσδόκιμο ζωής. Ποτέ δεν είναι αργά να ασχοληθούμε ενεργά με την υγεία της Δημοκρατίας μας, να δούμε με ανοιχτά μάτια τι κάνει άλλες δημοκρατίες να λειτουργούν καλύτερα και να ξεκινήσουμε θεραπεία. Και είναι καλύτερα να ξεκινήσουμε τώρα, παρά του χρόνου.

Η σωστή διατροφή και η άσκηση της Δημοκρατίας, είναι η συμμετοχή.