Capitalism for Dummies!

Capitalism for Dummies!

Καμία άλλη επιστήμη δεν στοιχειώνεται από τόσες πλάνες όσο αυτή των Οικονομικών (Henry Hazlitt) και η πιο διαδεδομένη δεν είναι άλλη από αυτή της «σταθερής πίτας» (fixed pie fallacy).

Της εδραιωμένης δηλαδή πίστης, ότι το ποσό του πλούτου στον κόσμο είναι σταθερό και για να κερδίσει ένα άτομο (ή μια ομάδα ατόμων) πρέπει ένα άλλο άτομο (ή μια άλλη ομάδα ατόμων) να χάσει.

Αν και σε πολλούς «συνοδοιπόρους» η πλάνη αυτή θεωρείται ότι δεν αξίζει να ασχοληθούμε μαζί της καθότι απλή, εγώ την θεωρώ ουσιώδη και πρέπει να εξηγηθεί γιατί φρενάρει την σκέψη πολλών κατά τα άλλα αξιόλογων ανθρώπων όπως συνέχεια παρατηρώ γύρω μου.

Και με το να μην κατανοούν την σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη και αλληλοσυνδεόμενη οικονομία, σημαίνει ότι δεν κατανοούν τον κόσμο με συνέπεια να προβαίνουν σε ενέργειες, αγαθές κατά τα άλλα, οι οποίες όμως πολλές φορές έχουν όχι απλά δυσάρεστα άλλα απολύτως καταστροφικά αποτελέσματα· σε μη αγαθές ενέργειες δεν χρειάζεται πιστεύω να αναφερθώ.

Ακόμα και άτομα που «κατανοούν» αυτή την πλάνη ... εξακολουθούν να την πατάνε.

Και όχι μόνο απλοί πολίτες (επαγγελματίες, επιστήμονες, επιχειρηματίες, καταναλωτές κλπ.) εμπεριέχονται στα θύματα της αλλά ... και οικονομολόγοι!

Δεν θα επεκταθώ σε ορισμούς και θεωρίες, θα προσπαθήσω μάλιστα να τους ελαχιστοποιήσω αν όχι να τους εξαφανίσω.

Χειροπιαστά θα αναφερθώ σε ένα πραγματικό γεγονός, το οποίο τελείως ανέλπιστα μου έδωσε την ευκαιρία να εξηγήσω σε φίλους από μια τυχαία φράση το απλό (;) σύστημα του φιλελεύθερου Καπιταλισμού.

Τόσο διασπαρμένο βέβαια σε κάθε τομέα ανθρώπινων δραστηριοτήτων που «καταντάει» πολύπλοκο απλά και μόνο στην εξήγηση.

Ξεκινώ από το τέλος και το συμπέρασμα: η φιλελεύθερη Οικονομία της Αγοράς είναι μια κατάσταση Win-Win, ένα παίγνιο δηλαδή όπου όλοι οι δρώντες μπορούν να κερδίσουν αρκεί απλά να φερθούν "λογικά".

Τέρμα ο πρόλογος και συνεχίζω από ... την αρχή!

Ένας φίλος μου, που εργαζόταν στο Δημόσιο, είχε πειστεί λίγο-πολύ για την "αλήθεια" του οικονομικού Φιλελευθερισμού, τόσο από εμένα όσο και από την μικρή ενασχόληση του με την Αγορά.

Τον είχα πείσει και για πιο «προχωρημένα» θέματα, π.χ. πως μια προηγμένη οικονομία αποτελεί την ατμομηχανή για άλλες - ας πούμε η Γερμανία για την ΕΕ και όχι μόνο.

Τον βλέπω λοιπόν μια μέρα σε μια συζήτηση παρουσία τρίτων, να κραδαίνει ένα τυχαίο αντικείμενο και να μου λέει:

"Ωραία λοιπόν!

Καλά τα λες και με έχεις πείσει αλλά για πες μου … τι θα γίνει όταν θα έρθει ο Κινέζος και θα μας δώσει με 200 ας πούμε, αυτό που ο Γερμανός μας δίνει 500;

Δεν θα χάσουμε όλοι οι Ευρωπαίοι με όσα λες;"

Η έναρξη για μένα μόλις είχε σημάνει ...

Ας πάρουμε πρώτα από όλα τους εαυτούς μας, εμάς τους Έλληνες: ξαφνικά εκεί που το προϊόν έκανε 500 πλέον το προμηθευόμαστε με … 200!

Άρα κερδίζουμε … η επιθυμία ή η ανάγκη καλύφθηκε ευκολότερα και πλέον μας περισσεύει κεφάλαιο να πάρουμε και κάτι άλλο, να το επενδύσουμε για να γίνουμε και εμείς παραγωγοί ή ότι άλλο ποθεί η ψυχούλα μας.

Τόσο απλό!

Μετά ας πάρουμε τους Κινέζους οι οποίοι ... κερδίζουν και αυτοί πολλαπλώς!

Πρώτον έχουν το ίδιο όφελος με εμάς του Έλληνες: σαν καταναλωτές προμηθεύονται χάρη στους ... εαυτούς τους (!) φθηνότερα αυτό το ίδιο συγκεκριμένο προϊόν.

Έπειτα δημιουργούνται επιχειρήσεις που διαθέτουν σε μια έτοιμη παγκοσμιοποιημένη Αγορά αυτό που η ίδια είχε ανάγκη «κλέβοντας» μάλιστα από την ίδια πελατεία με ελάχιστη προσπάθεια.

Πιθανότατα μάλιστα με μια απλή αντιγραφή, ημιτελής αρχικά - βελτιωμένη στη συνέχεια - αυτόνομη στο τέλος ... σίγουρα όμως με κοινό που την επιθυμεί.

Οι εργαζόμενοι αποκτούν δουλειές και μάλιστα πιο καλοπληρωμένες γενικώς, λόγω του ότι το προϊόν πουλάει και απαιτείται και κάποιο προσωπικό με περισσότερες δεξιότητες από το να καλλιεργούν ή να μεταφέρουν ρύζι απλώς, όπως γινόταν από το ένα προς τον άλλον σε μια πρώην αποκλειστικώς εσωστρεφή οικονομία.

Η γνώστη απορία - γκρίνια: Είναι καλύτερα για αυτούς δεδομένου ότι ο Γερμανοί εργαζόμενοι παίρνουν, ή για να ακριβολογούμε έπαιρναν, τα δεκαπλάσια για το ίδιο προϊόν;

Εγώ λέω ότι αν δεν ήτανε θα μένανε πίσω στους ορυζώνες τους ...

Επίσης ... αν δεν πληρωθούν σχετικώς λιγότερα θα αναγκαστούν να αρκεστούν έτσι και αλλιώς σε αυτούς τους ορυζώνες!

(οι Γερμανοί κατασκευαστές και εργαζόμενοι, «προς το παρόν» ήδη βιώνουν το τίμημα του υψηλού εισοδήματος τους!)

Σε ότι αφορά την Κίνα οι πολιτικές που ακολούθησαν ως κοινωνία στο παρελθόν δεν είναι ακόμα ικανές να φέρουν τα εισοδήματα τους σε τέτοια επίπεδα, έχουν όμως την δυνατότητα σταδιακά να το κάνουν και να τα ξεπεράσουν.

Απίθανο;

Δεν «ξέρω» ... ξέρω μόνο ότι οι ίδιοι Κινέζοι στο Χονγκ Κονγκ ή την Ταιβάν, αλλά και οι Γιαπωνέζοι απέναντι τα κατάφεραν!

Και μάλιστα ξεκινώντας ακριβώς με αυτό τον τρόπο ... την αντιγραφή!

Το πιο ενδιαφέρον όμως κομμάτι συμβαίνει στην Γερμανία (ή την «κάθε Γερμανία» αν θέλετε).

Πρώτα από όλα ο Γερμανός καταναλωτής έχει τις ίδιες θετικές επιδράσεις από την «κινεζική εισβολή» που έχει και ο Έλληνας και ο Κινέζος καταναλωτής· προμηθεύεται το προϊόν φθηνότερα!

Από τη άλλη, ο Γερμανός κατασκευαστής προκειμένου να κρατήσει τουλάχιστον το ίδιο επίπεδο ευημερίας θα πρέπει να συνεχίσει να παράγει.

Η πρώτη αντίδραση είναι να βελτιστοποιήσει την παραγωγή και να κάνει οικονομίες κλίμακας, σε βάθος χρόνου όμως γνωρίζει ότι με τίποτα δεν θα μπορέσει να ανταγωνιστεί το κινέζικο χαμηλό εργατικό κόστος.

Επιπρόσθετα και η Κίνα με το καιρό θα χρησιμοποιήσει ακριβώς τις ίδιες μεθόδους, ενδεχομένως και με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Άρα ο πιο σίγουρος δρόμος προς την ευημερία (και λίγο-πολύ σε αυτόν καταλήγει) είναι να παράγει ένα βελτιωμένο μοντέλο ή/και να ... καινοτομήσει.

Άμεσα για αυτόν ... η τιμή του (παλιού) προϊόντος, και στην προκειμένη περίπτωση για να ακριβολογούμε η πτώση της, αποτελεί το σινιάλο που του έδειξε ότι πρέπει να προχωρήσει στο επόμενο στάδιο.

Έμμεσα για εμάς ... να δώσει στην Αγορά ότι οι καταναλωτές επιθυμούνε και είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουνε μέρος του καθημερινού τους κάματου προκειμένου να το αποκτήσουνε.

Αποδοτικότερο, γρηγορότερο, με πιο μεγάλη λειτουργική διάρκεια, με ποιοτικότερη κατασκευή, ομορφότερο, ελαφρύτερο, με νέες λειτουργίες ... whatever - the sky is the limit!

Αυτοί προτείνουν και εμείς «ψηφίζουμε» μέσω του πιο αμεσοδημοκρατικού μηχανισμού από καταβολής Ανθρωπότητας ... της Ελεύθερης Αγοράς!

(Σημ.: απλό και απτό παράδειγμα αυτής της διαδικασίας αποτελεί ... η μετεξέλιξη του κινητού τηλεφώνου από ένα πανάκριβο, ογκώδες και δύσχρηστο «παιχνίδι» για λίγους ... σε ένα πάμφθηνο, βολικό, και εύχρηστο εργαλείο-αξεσουάρ μόδας που έχει καταστεί απαραίτητο γιατί κάνει «σχεδόν τα πάντα» και μάλιστα μερικές φορές πλέον, απλά με το να το «διατάζουμε» προφορικά!)

Ιδού λοιπόν το νέο βελτιωμένο προϊόν των 500 ... το προϊόν που εκ νέου θα τραβήξει (μαζί με άλλα) τις οικονομίες μας μπροστά «κλείνοντας τον κύκλο» ο οποίος θα πρέπει να κάνει άλλη μια περιστροφή!

Υπάρχει βέβαια στην όλη διαδικασία κάτι «μαγικό» που μόνο ελαφρώς, εκ πρώτης όψεως, είναι ορατό!

Αυτό λοιπόν είναι ότι η παραγωγή αυτού του ταπεινού, «πεζού» προϊόντος που οι εχθροί της τεχνολογίας (τεχνοφοβικοί) λοιδορούν και κατηγορούν ότι προσφέρει μια επίπλαστη ευημερία είναι αυτή ακριβώς ... που πάει την Ανθρωπότητα μπροστά!

Κανένας πρωτόγονος που ανακάλυψε την φωτιά δεν είχε απώτερο σκοπό των κινητήρα εσωτερικής καύσης - κάτι να ζεσταθεί ήθελε ή να φωτίσει γύρω του ...

Κανένας Αρχιμήδης που εξέτρεψε τις ακτίνες του Ήλιου δεν είχε στο μυαλό του Laser και οπτικές ίνες - να προστατεύσει την πόλη του ήθελε ...

Καμιά Ισαβέλλα και κανένας Κολόμβος δεν ξεκίνησαν ταξίδι για να ανακαλύψουν Αμερικές - να μειώσουν το λειτουργικό κόστος του εμπορίου με την Ασία ήθελαν ...

Κανένας Gates δεν μας έδωσε τα Windows για να κρατάνε σε λειτουργία τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ή για καταλήξει από τους μεγαλύτερους φιλάνθρωπους του πλανήτη - να πουλήσει MS-DOS ως πλασιέ ήθελε για να επιβιώσει η μικρή του επιχείρηση ...

Φυσικά η καινοτομία δεν είναι κάτι που το καλείς ή το διατάζεις να εφαρμοστεί όποτε σου λείπει!

Είναι το αποτέλεσμα συγκεκριμένων διαδικασιών και οι «μεγάλοι» το γνωρίζουν ότι αυτό τους κάνει τέτοιους.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες εταιρείες και τα πρωτοπόρα κράτη επενδύουν, παρά την ήδη προνομιούχα θέση τους, μεγάλα ποσοστά των κερδών τους σε R&D (Έρευνα και Τεχνολογία).

Για να ακριβολογούμε ... είναι αυτή ακριβώς η διαρκής πολιτική που τα κάνει να βρίσκονται στην πρωτοπορία.

Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που εμπλέκουν μη κερδοσκοπικά (φαινομενικά) ιδρύματα (πανεπιστήμια, ινστιτούτα κλπ.) σε αυτό, αφού και τα ίδια συνειδητοποιούν ότι η ευμάρεια τους εξαρτάται άμεσα από το πόσο επιτυχημένα θα εμπλακούν τελικά στην διαδικασία της Αγοράς!

Δύο είναι κυρίως τα βασικά πλεονεκτήματα του φιλελεύθερου Καπιταλισμού και της οικονομίας της Αγοράς, που τα καθιέρωσαν σαν το βέλτιστο και πιο αποδοτικό οικονομικό σύστημα:

Πρώτον … στο παράδειγμα που αναφέρθηκε δεν υπάρχει ούτε ένας χαμένος!

Οι άνθρωποι όλων των χωρών ως καταναλωτές κέρδισαν είτε από την προμήθεια του ίδιου προϊόντος φθηνότερα είτε από το νέο προϊόν που ο πιο προχωρημένος διοχέτευσε στην αγορά από την πίεση του να μείνει στην πρωτοπορία· μια ανάγκη καλύφθηκε πιο επαρκώς.

Οι ίδιοι ως εργαζόμενοι βρήκανε ή διατηρήσανε τις δουλειές τους, βελτιώνοντας ή διατηρώντας το επίπεδο της καθημερινής ζωή τους, και όλα αυτά με το να είναι χρήσιμοι για τον συνάνθρωπο αλλά και τον εργοδότη τους.

Μακροσκοπικά τα κράτη και οι κοινωνίες κράτησαν ζωντανές τις οικονομίες τους, προσφέροντας κάτι χρήσιμο τόσο στους πολίτες τους όσο και σε αυτούς των άλλων κρατών, ενόσω βέβαια προμηθεύονταν με καλύτερες συνθήκες ότι τους έλειπε.

Παράλληλα οι άνθρωποι εξυπηρέτησαν τις υποθέσεις τους και ευνόησαν τα συμφέροντα τους γενικώς, δίχως να γνωρίζουν ότι προώθησαν την καινοτομία και πήγανε το Ανθρώπινο Είδος μπροστά!

Και δεν είναι μόνο ο ερευνητής και ο εργαζόμενος επί του προϊόντος καθ' αυτού που το κατάφερε κάτι τέτοιο.

Το ίδιο σημαντική ήταν η συμβολή του διαφημιστή, του γραφίστα, του μεταφορέα ... ακόμη και του αστυνομικού ή του καντινιέρη που προμηθεύει τους προηγούμενους με καφέδες και σάντουιτς για να συνεχίσουν απρόσκοπτα το έργο τους.

Όλοι αυτοί ταυτόχρονα τραβήξανε την διαδικασία μπροστά αλλά και προωθηθήκανε από αυτή!

Δεύτερον ... όλα αυτά συνέβησαν χωρίς καμία - μα καμία "ιδιαίτερη" προσπάθεια και επιβολή.

Το σύστημα απέδωσε τα βέλτιστα γιατί απλά αφήσαμε ελεύθερο το "προαιώνιο" ένστικτο του ανθρώπου της "θέλησης για Δύναμη".

Αφήσαμε τον Άνθρωπο ελεύθερο να κατακτήσει ότι ποθεί· να βελτιώσει την θέση του, την υπάρχουσα κατάσταση του, την ζωή του και να κυριεύσει νέες κορυφές συμπαρασύροντας όλο το Είδος!

Κανένας κεντρικός σχεδιασμός, κανένας επόπτης ή κομισάριος, κανένα γραφείο, καμία Αρχή, καμιά κυβερνητική “προώθηση” ή καμπάνια για κατανάλωση, κανένα πρόγραμμα επενδύσεων με λεφτά που κάποιοι υποχρεωτικά κατέβαλαν, καμιά απολυταρχικού τύπου επιβολή σε άνθρωπο/επιχειρηματία/εργαζόμενο/καταναλωτή, καμιά προστασία ανθρώπου/επιχειρηματία/εργαζόμενου/καταναλωτή σε βάρος κάποιου συνανθρώπου του.

Προϊόντα, άνθρωποι, εισοδήματα, επιθυμίες, μέθοδοι παραγωγής, παραγόμενος πλούτος, καινοτομίες ... όλα συντονίστηκαν στην εντέλεια με ένα τελείως ελεύθερο και «άναρχο» τρόπο, και με μόνο οδηγό την επιθυμία για κέρδος και επιβίωση, δημιούργησαν μια απολύτως ελεύθερη και αμεσοδημοκρατική «Αυθόρμητη Τάξη»!

Η επιβολή έρχεται όταν προσπαθούμε να «συνετίσουμε» κάποιον που από την άλλη ... τον προστατεύουμε ταυτόχρονα!

Και αν δεν είναι αυτός ο ορισμός της σχιζοφρένειας τότε τι είναι;

Παράλληλα αν αφήναμε την εκάστοτε καθεστηκυία τάξη να προστατεύει το προϊόν της ή αυτό ομάδων (συντεχνίες) και ανθρώπων που την στηρίζουν, η πρόοδος θα ήτανε πολύ πιο αργή και το αποτέλεσμα άδικα κατανεμημένο στους ανθρώπους.

Άνθρωποι που δεν κοπιάσανε ή δεν ρίσκαραν θα είχαν ίδιο ή και μεγαλύτερο μερίδιο με άλλους, χάρη στις γνωριμίες τους και μόνο ή την τύχη του να γεννηθούνε σε προνομιακή θέση στην κοινωνία.

Ιστορικά η Δημοκρατία ήρθε, και η Φεουδαρχία και η Αριστοκρατία ξηλώθηκαν, ακριβώς από αυτό το οικονομικό σύστημα!

Φανταστείτε λοιπόν τώρα το απλό «οικοσύστημα» που αναφέραμε προηγουμένως ... να «επικάθεται» στον Κόσμο δίπλα-δίπλα με άλλα παρόμοια.

Να αρχίζει η αλληλεπίδραση και η ώσμωση μεταξύ τους πέρα από την απλή τους γειτνίαση.

Να σχηματίζονται τομές σε κάθε άξονα οριζόντιο ή κάθετο (δηλαδή ας πούμε χονδρικά συνδιαλλαγής ή διοίκησης), όπου ο ένας δρώντας χρησιμοποιεί τον άλλο για κατασκευαστή, προμηθευτή, ερευνητή, διανεμητή κλπ.

Ο παραγωγός τους ενός να είναι καταναλωτής του άλλου και το αντίστροφο, ο εργάτης ενός αφεντικού ταυτόχρονα και χρηματοδότης του για να συνεχίσει το κάρο να τους πηγαίνει όλους μπροστά ...

Και αυτά τα «οικοσυστήματα» να πιάνουν όλη την επικράτεια του Πλανήτη επεκτεινόμενα σε όλους τους κοινωνικούς, επιστημονικούς, πολιτισμικούς, παραγωγικούς κ.ο.κ. τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Τα "δόντια" από τα «γρανάζια» να πιάνονται σιγά - σιγά, και η μηχανή να μπαίνει σε αργή αλλά και σε «αισθησιακή» ταυτόχρονα κίνηση!

Νομίζω δεν χρειάζεται να επεκταθώ άλλο ...

Αυτό είναι το πρώτο μου άρθρο στον φιλόξενο Κλόουν.

Το επέλεξα γιατί θεώρησα απαραίτητο να συζητηθεί ένα τέτοιο θέμα και ξεκινώντας το, ανακάλυψα ότι στο τέλος όχι απλά θα κατέληγα σε φυλλάδιο αλλά ... σε βιβλίο!

Προσπάθησα να γράψω ένα επίπεδο πάνω από την απόλυτη απλοποίηση και συμπύκνωσα τα νοήματα όσο το δυνατόν, αλλά ως τελειομανής νομίζω ότι ακόμα και τώρα δεν ήταν αρκετή η προσπάθεια μου.

Ίσως διαπιστώσετε, άλλοι εύκολα και άλλοι πιο δύσκολα, ότι δυστυχώς άφησα απέξω πολλά αξιόλογα πράγματα αλλά και αναπάντητες πολλές επικρίσεις ή αμφιβολίες - πιστέψτε όμως ότι για όλες υπάρχει η απάντηση!

Κάποιος όμως καλοπροαίρετος δεν έχει παρά να πάει την σκέψη μόνος του παρακάτω και να βρει εύκολα εκείνο για το οποίο έψαχνε ή αμφέβαλλε ...

Σε αυτούς λοιπόν λέω εκ των προτέρων ένα μεγάλο «ευχαριστώ» ... γιατί είναι αυτοί που "θα πάνε την δάδα της Ελευθερίας στην επόμενη στροφή της"!

Καλώς βρεθήκαμε λοιπόν!