Θυμάμαι στη σχολή σε μια από τις πρώτες παραδόσεις (οι πρώτες ήταν άλλωστε και οι μόνες που παρακολούθησα) έναν καθηγητή να μας λέει ότι το ελληνικό δίκαιο ακολουθεί εν πολλοίς το γαλλικό και το γερμανικό (και όχι το αγγλοσαξωνικό που ισχύει σε Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ). Αυτήν την πραγματικότητα την έχω κατά καιρούς και επαινέσει και καταραστεί. Υπάρχουν πράγματα που ζηλεύω στο common law και πράγματα που θεωρώ μπαρούφες. Υπάρχουν στοιχεία και θεσμοί στο πολιτικό και δικαιοδοτικό σύστημα των ΗΠΑ που φαίνονται υπέροχα. Υπάρχουν άλλα που φαίνονται αδιανόητα.
Τον προηγούμενο μήνα βρέθηκα για λίγες μέρες στο Παρίσι και σκέφτηκα πάλι την επιρροή που δέχτηκε το ελληνικό από το γαλλικό δίκαιο. Μόνο το δίκαιο. Δυστυχώς. Η Γαλλία (όπως και η Γερμανία, αλλά η Γαλλία είναι το θέμα μου), η Γαλλία λοιπόν είναι μια χώρα-ορόσημο για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Το Παρίσι υπήρξε ως γνωστόν η πρωτεύουσα του πολιτισμένου κόσμου.
Όπως με ακούνε συχνά οι φίλοι μου να λέω, τέσσερα πράγματα είναι για μένα "ιερά και απαραβίαστα": η γαλλική κουζίνα, το γαλλικό μυθιστόρημα, το γαλλικό σινεμά και η γαλλική αριστερά. Προφανώς και στα τέσσερα αυτά οι προσλαμβάνουσές μου δεν είναι αυστηρά επικαιρικές ή σημερινές. Αλλά (επίσης προφανώς) φτάνουν και τα τέσσερα μέχρι σήμερα.
Όταν μιλάω για γαλλική κουζίνα εννοώ τη μεγάλη παράδοση της γαστρονομίας και της οινολογίας που κρατάει σ' αυτήν τη χώρα από πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.
Όταν μιλάω για γαλλικό μυθιστόρημα εννοώ το "μεγάλο γαλλικό μυθιστόρημα" όπως το δόξασαν ο Μπαλζάκ, ο Στεντάλ, ο Ουγκό, ο Ζολά, ο Φλωμπέρ αλλά και ο Προυστ, ο Ζιντ, ο Μαλρώ, ο Ντυ Γκαρ, ο Γκαρί και μέχρι την Γιουρσενάρ και μέχρι τον Ουελμπέκ και τον Καντούρ.
Όταν μιλάω για γαλλικό σινεμά εννοώ τη νουβέλ βαγκ με τον Γκοντάρ και τον Τρυφώ αλλά και τον Λουί Μαλ, τον Κλοντ Σαμπρόλ, τον Κλοντ Λελούς και τη μεγάλη παράδοση της Κομεντί Φρανσαίζ μέχρι και τον Λεός Καράξ, τον Οζόν και τις Κάννες με την παγκόσμια ακτινοβολία τους.
Όταν μιλάω για γαλλική αριστερά εννοώ τη μοναδική συνεισφορά της Γαλλίας στην ευρωπαϊκή αριστερή σκέψη όπως εκφράζεται από τον Σαρτρ, τον Καμύ (αυτός πάει και στο μυθιστόρημα), τον Αλτουσέρ, τον Φουκό, τον Μπαρτ, τον Ανρί Λεφέβρ κι ακόμη και τους γαλλοτραφείς "δικούς μας" Πουλαντζά, Καστοριάδη και Αξελό (χωρίς τα εγχώρια ξέφτια τους που τρώμε στα μούτρα ελέω Παντείου) και παρ' ό,τι δέχτηκε μέγα στραπάτσο με την αυταπάτη της μετανεωτερικότητας, έφτασε μέσω του Γαλλικού Μάη του '68 μέχρι τον Αλαίν Μπαντιού.
Προ ημερών ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μας είπε ότι οι ελληνικές κωμοπόλεις δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από την εκτός Παρισιού Γαλλία. Η Λυών, η Ναντ, η Τουλούζ είναι κάτι σαν τα Φάρσαλα ή τη Θήβα, δηλαδή. Ούτε να γελάσεις δεν μπορείς, όπως γελούσαμε κάποτε με το "τι Λωζάννη τι Κοζάνη".
Η Γαλλία προφανώς δεν είναι τέλεια, δεν είναι κανένας επίγειος παράδεισος. Έχει κατεστημένο, έχει αδικίες, έχει κολλήματα, έχει ελαττώματα, έχει αδυναμίες. Και σαφώς η Γαλλία δεν είναι μόνο το Παρίσι. Και ναι, οι στίχοι της Μασσαλιώτιδας λένε κάτι φρικιαστικά για "μη αγνό αίμα" που θα πρέπει να τρέξει ποτάμι. Και ίσως η πνευματική παραγωγή στη Γαλλία δεν είναι στην ορμή της πρώτης νιότης της (η φίλη μου η Αργυρώ μου εξηγούσε προ καιρού πώς οι Βέλγοι πήραν τα σκήπτρα από τους Γάλλους στο σύγχρονο χορό με μεθοδικότητα και σοβαρή δουλειά). Αλλά η Γαλλία είναι μια χώρα που σημάδεψε όσο ελάχιστες το σύγχρονο πολιτισμικό και πολιτικό κεκτημένο της ανθρωπότητας. Και η πόλη του Παρισιού είναι ένα ορόσημο για τον πολιτισμένο άνθρωπο. Κι αν ακόμη κάποιος πιστεύει ότι το Παρίσι έχει μόνο παλιές δόξες να δείξει, ας αναρωτηθεί: η Αθήνα άραγε έχει και νέες;
Υ.Γ. Επίσης η Γαλλία μάς χάρισε τον Αστερίξ που, όπως έχω ξαναπεί, είναι το καλύτερο κόμικ στην ιστορία και στα τεύχη του μπορείς να βρεις όλες τις μεγάλες αλήθειες της ζωής.
