Τι απαντάτε όταν κάποιος γνωστός που συναντάτε στο δρόμο σας απευθύνει την κλασσική ερώτηση ”-Τι κάνεις;”
”-Καλά”,
”-Δε βαριέσαι,”
”-Ας τα λεμε καλά,”
”-Έχει ο Θεός,”
”-Ο Θεός έχει, εμείς δεν έχουμε …”
Αν αυτός είναι ο τρόπος που απαντάτε ίσως ήρθε η ώρα να βελτιώσετε το ρεπερτόριο των απαντήσεων σας.
Ο πατέρας της Αμερικανικής ψυχολογίας William James είπε στις αρχές του αιώνα: ”Είμαστε χαρούμενοι επειδή τραγουδάμε και όχι τραγουδάμε επειδή είμαστε χαρούμενοι.” Έκτοτε, ένας αριθμός ερευνών έχουν δείξει ότι εάν θέλουμε να αλλάξουμε ένα συναίσθημα μπορούμε να φερθούμε σαν να κατέχουμε ήδη το συναίσθημα που θέλουμε να αισθανθούμε. Συχνά αρκεί να αλλάξουμε την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος και τον τρόπο αναπνοής μας και το συναίσθημα ακολουθεί.
Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει εάν αλλάξουμε τον τρόπο που εκφραζόμαστε. Κάθε λέξη είναι ένα σύμβολο συνδεδεμένο με ανάλογα συναισθήματα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι και πολλές ανάλογες, συναφείς, παρόμοιες, παρεμφερείς, ή συνώνυμες λέξεις για να εκφράσουμε μια έννοια, δηλαδή για να πούμε το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια. Το σημαντικό όμως είναι ότι, με μια μορφή επανατροφοδότησης προς τον εγκέφαλο, ανάλογα με τη λέξη που χρησιμοποιούμε αυξάνεται και η ένταση του βασικού συναισθήματος που αρχικά θέλαμε να περιγράψουμε. Οι λέξεις που επιλέγουμε όταν μιλάμε (αλλά και όταν σκεφτόμαστε) δίνουν ζωή σε συναισθήματα, επηρεάζουν την αυτο-εκτίμηση μας, παρακινούν τις ενέργειες μας, και συνεπώς καθορίζουν έμμεσα και τις εμπειρίες μας από τη ζωή.
Οι Εσκιμώοι διαθέτουν έναν αριθμό διαφορετικών λέξεων για να περιγράψουν αυτό που για εμάς συμβολίζεται με μια λέξη: χιόνι. Ως εκ τούτου, για τους Εσκιμώους μια χιονισμένη ημέρα μπορεί να είναι τελείως διαφορετική από μια άλλη χιονισμένη ημέρα (ευτυχώς δηλαδή διότι αλλιώς όλες οι ημέρες θα ήταν ίδιες για τους κάτοικους των παγωμένων πόλων). Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα με πλούσιο λεξιλόγιο ζουν πλούσιες ζωές και έχουν μια διαφορετική εμπειρία από άτομα με φτωχό λεξιλόγιο. Άτομα τα οποία χρησιμοποιούν αρνητικές, υποτονικές, ή βαρετές λέξεις … ζούνε μια ανάλογη ζωή! Παρόμοια, άτομα τα οποία διαθέτουν περιορισμένο ρεπερτόριο και έλλειψη ποικιλίας λέξεων για να περιγράψουν ένα συναίσθημα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν πρόκειται να αισθανθούν πλήρως το φάσμα και το εύρος όσον αφορά την ένταση και τη χροιά αυτού του συναισθήματος. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι παρά την αφθονία των επιθέτων που υπάρχουν για να περιγράψουν τα συναισθήματα μας, ο μέσος πολίτης χρησιμοποιεί μόνον 12 στην καθημερινή διάλεκτο. Υπάρχουν, για παράδειγμα, άτομα τα οποία θα αισθάνονται ”Καλά”, ”Χάλια”, ή ”Δε βαριέσαι” σε όλη τους τη ζωή, επειδή και μόνον αυτές είναι οι λέξεις τις οποίες έχουν συνηθίσει να χρησιμοποιούν για να περιγράψουν την συναισθηματική τους κατάσταση. Να θυμάστε: Η κάθε λέξη που χρησιμοποιούμε γίνεται ένα μέρος της εμπειρίας μας από τη ζωή. Όταν λοιπόν μιλάτε στους άλλους ή στον εαυτό σας …προσέξτε το λεξιλόγιο σας!
Μετασχηματισμός Λέξεων
Αφού λοιπόν κάθε λέξη συνδέεται με ανάλογα συναισθήματα, άραγε, δίνοντας ένα νέο όνομα και μια νέα ετικέτα στο συναίσθημα μπορούμε να αλλάξουμε την ένταση, τη διάρκεια, η και την ποιότητα του συναισθήματος; Λαμβάνοντας υπό όψιν το ότι σκεφτόμαστε χρησιμοποιώντας εικόνες και λέξεις, είναι πολύ πιθανόν ότι ένας μετασχηματισμός του λεξιλογίου που χρησιμοποιούμε μπορεί να οδηγήσει σε μείωση η αύξηση των συναισθημάτων μας. Εφαρμόζοντας αυτή την αρχή στη διδασκαλία μου όταν θέλω να ανακοινώσω στους μαθητές μου ότι θα γράψουν test (τεστ), αντικαθιστώ τη λέξη test με τη λέξη contest (διαγωνισμός). Η τελευταία χρησιμοποιείται συνήθως σε καλλιστεία, την έχουμε συνδέσει με καλλίγραμμες κοπέλες, όμορφο σκηνικό και ευχάριστη μουσική (μια τελείως διαφορετική συσχέτιση από αυτήν της λέξης test) και συνεπώς προξενεί άλλα συναισθήματα … τουλάχιστο για τους άνδρες φοιτητές.
Μπορείτε λοιπόν να αλλάξετε κάποιες αρνητικές λέξεις και εκφράσεις σε θετικότερες με σκοπό να μετριάσετε τα δυσάρεστα συναισθήματα που τις συνοδεύουν. Ιδού μερικά παραδείγματα μετασχηματισμού λέξεων και καθημερινών εκφράσεων. Η λέξη ”πρόβλημα” μπορεί να γίνει ”πρόκληση,” με το σκεπτικό ότι τα προβλήματα συνήθως τα λύνουμε και συνεπώς αποτελούν μια πρόκληση και μια ευκαιρία για να δούμε πως μπορούμε να καταφέρουμε να τα ξεπεράσουμε και τι μπορούμε να μάθουμε από αυτά. Η λέξη ”πρέπει” μπορεί να γίνει ”θα ήταν προτιμότερο”. Η λέξη ”απαίσια” μπορεί να μετατραπεί σε ”θεσπέσια”. Η έκφραση ”είμαι αγχωμένος” σε ”είμαι ανθισμένος!” κ.ο.κ.
Μπορείτε, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα σας ρωτήσουν ”πως είστε”, να απαντήσετε: υπέροχα, θεσπέσια, σούπερ εξαίσια, τούτι φρούτι, κ.λπ. Εάν πάλι ξεχαστείτε και απαντήσετε από συνήθεια ”-Να, εδώ, στον αγώνα…” μπορείτε να συμπληρώσετε με ένα μειδίαμα ”… Αλλά προηγούμαι στο σκορ!”
Παρόμοια, οι εκφράσεις ”Είμαι στην πρίζα” και ”Είμαι στο τρέξιμο” μπορεί να συμπληρωθούν με ”… Αλλά το ‘φχαριστιέμαι!” Κάτι που ”βρωμάει” μπορεί να γίνει ”λίγο αρωματικό”. Αν αισθάνεστε ότι επειδή χωρίσατε πρόσφατα είστε ”μόνος” σκεφτείτε ότι είστε επιτέλους ”ελεύθερος, διαθέσιμος”.
Παρόμοια, μπορείτε να αλλάξετε κάποιες ήδη θετικές εκφράσεις σε θετικότερες: ”Αισθάνομαι …”
Θετικό (+) σε Θετικότερο (+ !)
Εντάξει, καλά, ωραία -----> υπέροχα, φανταστικά, έξαρση, απίθανα, εκστατικά, εντυπωσιακά, τέλεια
Άνετα, ικανοποιητικά -----> περίφημα, καταπληκτικά, φοβερά, θαυμάσια, εκπληκτικά, τρομακτικά
Δυνατός, πολύ καλός -----> ακατανίκητος, εξαίρετος, εξαίσιος, λαμπρός, μνημειώδης, κολοσσιαίος!
Για τις επόμενες επτά ημέρες σας προκαλώ να χρησιμοποιήσετε την παρακάτω καταπληκτική άσκηση για να κάνετε προπόνηση στην αλλαγή λεξιλογίου. Κόψτε τη σελίδα ή βγάλτε μια φωτοτυπία του Πίνακα Α και τοποθετείστε την κάπου που να τη βλέπετε καθημερινά (για παράδειγμα στον καθρέπτη του μπάνιου, πάνω από το κρεβάτι, ή στην πόρτα του ψυγείου). Για ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, κολλήστε τον πίνακα στον καθρέφτη στο ασανσέρ της πολυκατοικίας. Είναι πολύ προτιμότερο από το να διαβάζετε καθημερινά για χρόνια ”Μέγιστος αριθμός ατόμων 4. Μέγιστο βάρος 320 κιλά. Σε περίπτωση διακοπής της λειτουργίας του ανελκυστήρα μην πανικοβάλλεστε. Ο θαλαμίσκος διαθέτει επαρκή εξαερισμό …”
Κάθε πρωί διαλέξτε μια από τις λέξεις του πίνακα. Όταν κατά τη διάρκεια της ημέρας σας ρωτάνε ”Τι κάνεις, πως αισθάνεσαι, πως πέρασες, κ.λ.π.” χρησιμοποιείστε τη νέα, απροσδόκητη για τον συνομιλητή σας, έκφραση η οποία σας έτυχε από τον πίνακα που ακολουθεί. Ας υποθέσουμε ότι σας έτυχε η λέξη ”έχταχτα” (όχι έκτακτα). Για την υπόλοιπη διάρκεια της ημέρας θα πρέπει να απαντάτε ότι αισθάνεστε έχταχτα άσχετα με το πώς πραγματικά αισθάνεστε τη στιγμή που σας ρωτάνε. Έστω και αν έχετε κάθε λόγο στον κόσμο για να αισθάνεστε απαίσια, αλλάζοντας το λεξιλόγιο και τον τρόπο έκφρασης σας σε πιο θετικό, δημιουργείται μια ασυνέπεια στο μυαλό σας γιατί αλλιώς αισθάνεστε και άλλα λετε. Μπορεί να ακούσετε τον εαυτό σας να λεει: ”Μα τι λεω ο βλάκας, αφού έχω τα χάλια μου!” Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι το αρχικό συναίσθημα (απαίσια) μετριάζεται έτσι ώστε να μειωθεί η ασυνέπεια που δημιουργείται από την απόσταση μεταξύ αυτού και της απάντησης σας (έκτακτα!) προς τη μέση της κλίμακας ”απαίσια – έκτακτα”. Θα σας φανεί δύσκολο να συγκρατήσετε ένα χαζό χαμόγελο που θα συνοδευτεί από μια ημι-αυτόματη βελτίωση της διάθεσης σας. Σε αυτό συνεισφέρει αρκετά και η έκφραση απορίας (”Τι έπαθε ετούτος πρωί-πρωί;”) που προκαλεί η αναπάντεχη απάντηση σας στο πρόσωπο του συνομιλητή σας.
Αλλάξτε τις λέξεις και τις εκφράσεις που χρησιμοποιείτε και θα δείτε ότι σύντομα θα αλλάξετε το πως αισθάνεστε και εσείς αλλά και τα άτομα γύρω σας. Δοκιμάστε το και τα ξαναλέμε με νέες ψυχολογικές εφαρμογές.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Από πρίγκιπας βάτραχος και… τούμπαλιν: Πρακτικές ψυχολογικές τεχνικές, για να βελτιώσουμε τον εαυτό μας – ή τους άλλους» του Δρ. Άγγελου Ροδαφηνού.
Άγγελος Ροδαφηνός - Καθηγητής ψυχολογίας και συγγραφέας
