Ο φιλελευθερισμός είναι μια πολιτική φιλοσοφία, μια κοσμοθεωρία, που βασίζεται στις ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας. Οι Φιλελεύθεροι ασπάζονται ένα ευρύ φάσμα απόψεων, κατά κύριο λόγο υποστηρίζουν και ενστερνίζονται ιδέες, όπως η ελευθερία του λόγου, η ελευθερία του τύπου, η ανεξιθρησκεία και βέβαια η ελεύθερη αγορά. Πιστεύει και προάγει τις δημοκρατικές κοινωνίες, τον πλήρη διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας, την ισότητα των φύλων και τις διεθνείς συνεργασίες.
Ο φιλελευθερισμός έγινε για πρώτη φορά ένα διακριτό πολιτικό κίνημα κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού, όταν έγινε δημοφιλής μεταξύ των φιλοσόφων και των οικονομολόγων στο δυτικό κόσμο. Απέρριψε τις επικρατούσες κοινωνικές και πολιτικές νόρμες των κληρονομικών προνομίων, του εναγκαλισμού κράτους και εκκλησίας , τις μοναρχίες και τις βασιλείες. Ο φιλόσοφος του 17ου αιώνα John Locke πιστώνεται με την ίδρυση του φιλελευθερισμό ως μια ξεχωριστή φιλοσοφική οντότητα. Ο Locke υποστήριξε ότι κάθε άνθρωπος έχει το φυσικό δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία και ότι οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να παραβιάζουν τα δικαιώματα αυτά με βάση το «κοινωνικό συμβόλαιο».
Ο πλούτος των Εθνών του Άνταμ Σμιθ, που δημοσιεύθηκε το 1776, αποτελούν την οικονομική προσέγγιση του φιλελευθερισμού, τουλάχιστον μέχρι τη δημοσίευση των Αρχών JS Mill το 1848. Ο Smith ασχολήθηκε με το κίνητρο της οικονομικής δραστηριότητας, και την κατανομή του πλούτου αλλά και τις πολιτικές που το κράτος πρέπει να ακολουθήσει προκειμένου να μεγιστοποιήσει τον πλούτο.
Ο Smith έγραψε ότι όσο η προσφορά, η ζήτηση, οι τιμές και ο ανταγωνισμός δεν χρειάζονται κρατική παρέμβαση και ρύθμιση, για να μεγιστοποιηθεί ο πλούτος της κοινωνίας , το γνωστό «αόρατο χέρι» της αγοράς. Αυτό παρείχε την ηθική δικαιολογία για την συσσώρευση του πλούτου, η οποία είχε προηγουμένως θεωρηθεί από ορισμένους ως αμαρτωλή. Ο πλούτος, σύμφωνα με τον Σμιθ, μπορεί να αυξηθεί μέσω της εξειδίκευσης στην παραγωγή. Η κυβέρνηση, από την άλλη, πρέπει να περιορίσει το έργο της στην Άμυνα, τα δημόσια έργα και την δικαιοσύνη. Αυτά θα χρηματοδοτούνται από τους φόρους με βάση το εισόδημα.
Οι ιδέες της ελευθερίας και της ισότητας ήταν αυτές που με μπροστάρηδες τους διαφωτιστές στην Γαλλία αλλά και ευρύτερα στην κεντρική Ευρώπη του 18ου αιώνα, άλλαξαν την Ευρώπη και την μετασχημάτισαν από ένα συνονθύλευμα βασιλείων και δουκάτων, μοναρχιών και απολυταρχικών καθεστώτων, στο εκκολαπτήριο ιδεών και προόδου του Διαφωτισμού. Οι ίδιες ιδέες, μαζί με την ανεξιθρησκεία και τους διακριτούς ρόλους κράτους και εκκλησίας, διατρέχουν την διακήρυξη της ανεξαρτησίας των Η.Π.Α. Εν ολίγοις, οι ελευθερίες που απολαμβάνουμε σήμερα οι κάτοικοι της Δύσης οφείλονται κατά κύριο λόγο στους πρώτους Φιλελεύθερους της Ευρωπαϊκής και της Αμερικανικής Ηπείρου. Είναι όμως αδιαμφησβήτητο γεγονός ότι στην πορεία, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά συστήματα απομακρύνθηκαν από τις αρχές του Φιλελευθερισμού. Τις συνέπειες αυτής της απομάκρυνσης τις βιώνουμε σήμερα όλοι, όσο γινόμαστε μάρτυρες της ανόδου ακραίων δεξιών και αριστερών κινημάτων και την επικράτηση του λαϊκισμού ως αναγκαίο κακό και πικρό αντίδοτο στις ακραίες κοινωνικές ανισότητες που διαμορφώνονται σε πολλές δυτικές χώρες, Οι ακραίες θέσεις και ο λαϊκισμός, βρίσκουν όλο και περισσότερα ευήκοα ώτα στις δυτικές κοινωνίες. Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ευρώπη ενισχύουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις, με τελευταίο παράδειγμα το Brexit στο δημοψήφισμα του Ιουνίου στην Μεγάλη Βρετανία, αλλά και πολλά αντι-ευρωπαϊκά κινήματα να κερδίζουν πόντους μέρα με την ημέρα.
Ποιοι είναι όμως σήμερα αυτοί οι φιλελεύθεροι και τι θέλουν; Είναι αυτοί οι ανάλγητοι και αιμοσταγείς καπιταλιστές που αμφότερες η αριστερή και η δεξιά προπαγάνδα θέλουν να παρουσιάζουν; Μα είναι φανερό ότι όποιος έχει βασικές γνώσεις πολιτικής οικονομίας, ή κοινωνιολογίας, ή φιλοσοφίας, ή απλά κοινό νου ρε αδερφέ, δεν μπορεί να πιστεύει τέτοιες ανοησίες. Εκτός κι αν πιστεύει κανείς ότι ο Διαφωτισμός στηρίχθηκε σε αιμοσταγείς καπιταλιστές και όχι σε ανθρώπους που θεώρησαν ότι η ελευθερία είναι το υπέρτατο αγαθό.
Η αριστερά και η δεξιά έχουν μια μεγάλη κοινή αγάπη. Το κράτος. Έχουν έρωτα για το κράτος. Οι μεν για να δημιουργήσουν την δικιά τους νομενκλατούρα, οι δε για να εξυπηρετήσουν άμεσα και έμμεσα τους πελάτες τους και τον crony capitalism που αγαπάνε. Και που είναι οι φιλελεύθεροι; Οι φιλελεύθεροι δεν το αγαπάνε καθόλου το κράτος, Βρίσκονται στην μέση και βάλλονται εκατέρωθεν. Και έχουν ένα μειονέκτημα. Δεν μπορούν να υποσχεθούν ρεμούλες και διορισμούς προς άγραν ψήφων. Πώς να το κάνουν άλλωστε, αφού θέλουν να μικρύνουν το κράτος δραστικά;
Οι φιλελεύθεροι θέλουν να περιορίσουν το κράτος σε εποπτικό ρόλο. Να διαφυλάσσει την τήρηση των κανόνων, να αποτρέπει τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια, να δημιουργεί σταθερό οικονομικό περιβάλλον για να μπορέσει να ανθίσει ο ιδιωτικός τομέας. Οι φιλελεύθεροι πιστεύουν ότι το κράτος δεν μπορεί να κάνει τον επιχειρηματία. Έχει αποδειχτεί άλλωστε. Το κράτος στην Ελλάδα όποτε κάνει τον επιχειρηματία καταφέρνει να δημιουργεί ζημιές ακόμα και σε μονοπώλια. Θέλετε παραδείγματα; Πάρτε τον ΟΣΕ. Η μόνη σιδηροδρομική εταιρεία στην χώρα και το κράτος κατάφερε όχι μόνο να την καταστήσει ζημιογόνα, αλλά να την απαξιώσει σε βαθμό που σχεδόν χαρίστηκε.
Οι φιλελεύθεροι πιστεύουν στην απόλυτη ελευθερία και το θεμελιώδες δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να αυτοπροσδιορίζεται. Υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα με σθένος. Θεωρούν ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι αλλά όχι ίδιοι. Ο κάθε ένας μπορεί διαχειρίζεται την ζωή και τον θάνατό του όπως θέλει. Να πιστεύει σε όποιον θεό θέλει ή να μην πιστεύει σε κανέναν.
Ο φιλελευθερισμός δεν είναι κάτι στατικό, είναι δυναμικός. Και επειδή είναι δυναμικός και όχι αγκυλωμένος σε κάποιες διακηρύξεις που έγιναν πολλές δεκαετίες πριν, προσαρμόζεται στις επιταγές των εποχών. Ιδιαίτερα σήμερα την εποχή της πληροφορίας που ο κόσμος αλλάζει με ασύλληπτες ταχύτητες, η ανάγκη για γρήγορη προσαρμογή είναι επιτακτική. Ακριβώς επειδή ο φιλελευθερισμός έχει γενναίες δόσεις αυτορρύθμισης . Προσαρμόζεται τόσο στις οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται, όσο και στις κοινωνικές που αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα. Άλλωστε δεν είναι και τόσο δύσκολο για μια φιλοσοφία που διακηρύττει την ελευθερία να προσαρμοστεί στις κοινωνικές συνθήκες. Πολύ απλά γιατί όταν λέμε ελευθερία, εννοούμε ελευθερία. Χωρίς «ναι μεν αλλά» και χωρίς αστερίσκους και υποδιαστολές.
