Mνήμη: δεν είναι απλά κάτι, είναι ό,τι σημαντικότερο. Παρ ‘όλο που οι επιστήμονες καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια για να την αναλύσουν πλήρως, τους διαφεύγει η πραγματική εξήγηση της διαδικασίας της μνήμης. Αυτό, ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι ο εγκέφαλός μας είναι μια πολύ περίπλοκη “μηχανή” (Αποτελείται από περίπου 90 δισεκατομμύρια κύτταρα!).
Αναλυτικότερα, τα βασικά στοιχεία της νευροανατομίας είναι αυτά που συντελούν στην λειτουργία της μνήμης. Τα εγκεφαλικά κύτταρα ονομάζονται νευρώνες και αποτελούν το βασικό συστατικό του νευρικού συστήματος. Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητα των νευρώνων να επικοινωνούν μεταξύ τους και να ανταλλάσσουν πληροφορίες, το οποίο επιτυγχάνεται μέσω της συνοπτικής διαβίβασης. Οι νευρώνες απελευθερώνουν μια ειδική πρωτεΐνη (νευροδιαβιβαστές) η οποία μεταφέρεται μέσα από την ένωση δύο νευρώνων (σύναψη) και συνδέεται μέσω ειδικών πρωτεϊνών που ονομάζονται υποδοχείς. Όσον αφορά την μνήμη, όσο πιο συχνή είναι η επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων, τόσο πιο ισχυρή γίνεται η σύνδεση μεταξύ τους. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται μακροπρόθεσμη δυναμικοποίηση και θεωρείται το θεμέλιο για την αποθήκευση πληροφοριών στην μνήμη.
Προκειμένου να δημιουργηθούν νέοι σχηματισμοί μνήμης, οι πληροφορίες θα πρέπει να υποβληθούν σε ορισμένες διεργασίες. Η πρώτη ονομάζεται κωδικοποίηση. Σε αυτό το στάδιο η πληροφορία μετατρέπεται σε μορφή κατάλληλη για αναγνώριση από την μνήμη. Στην συνέχεια, ακολουθεί η αποθήκευση των πληροφοριών για μελλοντική χρήση και τέλος η ανάκτηση των αποθηκευμένων στοιχείων στην συνείδησή μας.
Η μνήμη μπορεί να περάσει από αρκετά διαφορετικά στάδια πριν αποθηκευτεί μακροπρόθεσμα. Το πρώτο στάδιο ονομάζεται αισθητηριακή μνήμη και είναι το μικρότερο στοιχείο της μνήμης (έως και ½ δευτερόλεπτο). Εξαιτίας της μεγάλης εισροής αισθητηριακών πληροφοριών (όραση, ακοή, γεύση, μυρωδιά, αφή) ο εγκέφαλος μας συχνά αποδιοργανώνεται. Για τον λόγο αυτό, επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένες πτυχές της αισθητηριακής μνήμη, φιλτράροντας τις περισσότερες πληροφορίες. Επομένως, μόνο επιλεγμένες πληροφορίες μεταφέρονται στο επόμενο στάδιο, που ονομάζεται βραχυπρόθεσμη μνήμη. Αυτές τις πληροφορίες τις οποίες σκεφτόμαστε, τις αποθηκεύουμε σε αυτό το στάδιο περίπου για 10 έως 30 δευτερόλεπτα.
Ενώ πολλές από τις βραχυπρόθεσμες μνήμες μας ξεχνιούνται γρήγορα, η συνειδητή προσπάθεια να διατηρηθούν αυτές οι πληροφορίες τους επιτρέπει να περάσουν στο επόμενο στάδιο, την μακροπρόθεσμη μνήμη. Άλλες χρήσιμες τεχνικές είναι επανάληψη, τα μοτίβα και τις εικόνες, τη χρήση μνημονικών συσκευών. Οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στη μακροπρόθεσμη μνήμη είναι σε μεγάλο βαθμό έξω από την επίγνωσή μας, αλλά μπορούν να επαναφερθούν στην διαδικαστική μνήμη όταν τις χρειαζόμαστε. Επιπλέον, υπάρχουν διάφοροι τύποι μνήμης όπως για παράδειγμα δηλωτική, διαδικαστική, επεισοδιακή, σημασιολογική, αναδρομική και μελλοντική.
Ωστόσο, η απώλεια μνήμης προκαλεί ακόμη μεγαλύτερο θαυμασμό καθώς όλοι μας την βιώνουμε ανά διαστήματα. Για παράδειγμα, πόσες φορές έχετε καθυστερήσει σε μια υποχρέωση επειδή ξεχάσατε που αφήσατε τα κλειδιά σας; Ή πόσες φορές ξεχάσατε αμέσως το όνομα κάποιου που μόλις γνωρίσατε; Επειδή, λοιπόν, η απώλεια μνήμης μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρουσα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τους υποκείμενους παράγοντες που προκαλούν ή συμβάλλουν σ 'αυτήν, ειδικά αν γίνονται σοβαροί (Νόσος Αλτσχάιμερ, Εγκεφαλικό επεισόδιο και ορισμένα είδη φαρμάκων).
Τα καλά νέα είναι ότι ανεξάρτητου ηλικίας ποτέ δεν είναι αργά για να αποτρέψετε την απώλεια μνήμης. Ένας υγιής τρόπος ζωής σε συνδυασμό με καλές συνήθειες μπορούν να οδηγήσουν στην διατήρηση και την καλυτέρευση της μνήμης. Ένας τρόπος για να “γυμνάσετε” την μνήμη σας είναι η εκμάθηση μια ξένης γλώσσας, η οποία θα βοηθήσει να διατηρήσετε την μνήμη σας σε υγιή επίπεδα.
Μετάφραση: Στράτος Υφαντόπουλος από το TedEd
Στο παρακάτω βίντεο TED παρατίθενται, με ελληνικούς υπότιτλους, κάποιες περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία και την απώλεια μνήμης
