Είναι αλήθεια πως το να έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας συμβάλει θετικά στην αυτοεκτίμηση και την ευτυχία μας. Οι άνθρωποι που έχουν τον έλεγχο της ζωής τους καταφέρνουν να θέτουν τους στόχους που θέλουν, να κάνουν επιλογές συνειδητά και να επιδεικνύουν υψηλό βαθμό αυτοαποτελεσματικότητας. Ωστόσο στην έννοια του ελέγχου ελλοχεύουν πολλές παγίδες. Ο έλεγχος, ιδιαίτερα όταν ασκείται σε λάθος σημεία, μπορεί να γίνει αστείρευτη πηγή άγχους.
Η προσπάθεια άσκησης υπερβολικού ελέγχου μειώνει την αίσθηση ικανοποίησης από τη ζωή και συνδέεται με υψηλό άγχος. Ο ελεγκτικός αναλώνεται κυριολεκτικά στην προσπάθεια – νοητική και πραγματική – να επιφέρει τόσο συγκεκριμένα αποτελέσματα στη ζωή του που στην κυριολεξία φθείρεται από αυτό αλλά φθείρει και τους ανθρώπους γύρω του. Ο έλεγχος μπορεί να συζητηθεί με βάση δύο άξονες: την προσπάθεια ελέγχου των άλλων και την προσπάθεια ελέγχου των καταστάσεων.
Ελέγχοντας τους άλλους
Το να ελέγξουμε τους άλλους σημαίνει το να πασχίζουμε να τους πείσουμε να συμπεριφερθούν με τον τρόπο που εμείς θέλουμε ή κρίνουμε καλύτερο. Η προσπάθεια χειραγώγησης του άλλου γίνεται επίμονη και συστηματική και συχνά έχει τα αντίθετα αποτελέσματα καθώς είναι γνωστό πως οι άνθρωποι συχνά αντιδρούν σε αυτό που αισθάνονται να τους επιβάλλεται. Ο ελεγκτικός διακατέχεται από θυμό και άγχος όταν οι άλλοι δεν ακολουθούν το μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς που τόσο επίμονα προσπαθεί να τους επιβάλλει. Η συμπεριφορά του συνήθως τον απομακρύνει από ανθρώπους ανεξάρτητους και δυναμικούς ενώ έλκονται από αυτόν άνθρωποι υποτακτικοί των οποίων η ικανότητα λήψης αποφάσεων φαίνεται να πάσχει.
Ελέγχοντας τις καταστάσεις
Όσο και να προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε συγκεκριμένα αποτελέσματα στη ζωή μας αλλά και να διαμορφώσουμε τις καταστάσεις με τρόπο που εμείς θέλουμε, πάντα θα υπάρχει ο άγνωστος παράγοντας που μπορεί να ανατρέψει τα πάντα. Οι ελεγκτικοί μπορεί να σπαταλήσουνε αμέτρητες ώρες σκέψης προκειμένου να προβλέψουν κάθε πιθανή έκβαση, κάθε πιθανή εκτροπή του σχεδίου και το πώς θα την αντιμετωπίσουν αλλά η αλήθεια είναι πως πάντα θα υπάρχει η αίσθηση της αβεβαιότητας αναφορικά με το μέλλον. Και αυτήν την αβεβαιότητα είναι που προσπαθούν να εκμηδενίσουν προκειμένου να κατευνάσουν το άγχος τους. Όμως αυτό που στην ουσία χρειάζεται είναι να αποδεχθούν πως πολλά πράγματα στη ζωή, τα περισσότερα ίσως δεν ελέγχονται απλά τα δεχόμαστε όταν έρθουν και φροντίζουμε να έχουμε εξοπλιστεί με δεξιότητες, γνώση και εμπειρία που θα μας βοηθήσουν να ανταπεξέλθουμε.
Πως όμως καταλαβαίνουμε ότι γινόμαστε υπερβολικοί με τον έλεγχο;
Η αντίδραση των κοντινών μας ανθρώπων είναι μια πρώτη καλή ένδειξη. Μήπως ζητάμε συνεχώς να αλλάξουν την συμπεριφορά τους, τη σκέψη τους, τις επιλογές τους προκειμένου να νιώθουμε εμείς καλά; Μήπως έχουμε προσδοκίες από αυτούς τις οποίες δεν φαίνεται να συμμερίζονται; Μήπως προσπαθούμε να προβλέψουμε συνεχώς την συμπεριφορά μας σε κάθε νέα κατάσταση και ανησυχούμε υπερβολικά για το αν θα τα καταφέρουμε; Μήπως νιώθουμε ανασφάλεια και υψηλό άγχος στη συνειδητοποίηση ότι δεν ξέρουμε στην ουσία τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Αν ναι, τότε πρέπει να αναθεωρήσουμε την οπτική μας, να αποδεχθούμε αυτά που δεν είναι στο χέρι μας να ελέγξουμε και να εστιάσουμε την ενέργεια μας σε αυτά που πραγματικά μπορούμε να επηρεάσουμε.
Βάλια Παυλίδου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Πηγή: valiapavlidou
