Έχουμε τελικά δικαίωμα στο θάνατο;

Έχουμε τελικά δικαίωμα στο θάνατο;

Λίγους μήνες πριν, το θέμα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ήρθε στο προσκήνιο με την είδηση της απόφασης του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου, ο οποίος έπασχε από καρκίνο, να ταξιδέψει μέχρι την Ελβετία όπου η ιατρικώς υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι νόμιμη. Αυτή του η απόφαση πυροδότησε μία σειρά συζητήσεων σχετικά με τον αν ο άνθρωπος έχει δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή του, ακόμα και αν γι’αυτή η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη ξεκινήσει. Αυτό το ταξίδι δεν έγινε ποτέ και στις 4 Σεπτεμβρίου ο Αλέξανδρος Βέλιος έδωσε το δικό του τέλος, με τους δικούς του όρους, προχωρώντας στη “μη υποβοηθούμενη αυτοκτονία”.

Τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι πολλά, με πιο σημαντικό το εξής· Έχουμε τελικά δικαίωμα πάνω στο θάνατό μας ή ακόμα πιο συγκεκριμένα στη θέλησή των άλλων για ζωή; Το να έχεις δικαίωμα να τερματίσεις μία ζωή που όλο και λιγοστεύει δεν θα έπρεπε να εξαρτάται από το εκάστοτε πολιτικό και θρησκευτικό σύστημα, αλλά από ένα νομικό καθεστώς το οποίο θα προστατεύει το άτομο και θα προασπίζεται τα θεμελιώδη δικαιώματά του. Το να πεθάνει κανείς έχοντας διαφυλάξει την ατομική του υπόσταση θα έπρεπε να συγκαταλέγεται στον κατάλογο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού η άρνηση αυτού του δικαιώματος προκαλεί έναν επιπλέον ψυχικό πόνο στο άτομο που νοσεί. Κάποιος που ξέρει πως η ζωή του φτάνει στο τέλος της, είναι απάνθρωπο να εξαναγκάζεται σε μία ακόμα αγωνία, αυτή του μαρτυρικού θανάτου και του σταδιακού πνευματικού εκφυλισμού.

Στη χώρα μας όπως και στις περισσότερες του κόσμου, νομικά ένα άτομο απαγορεύεται να υποβληθεί στη διαδικασία της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, ασχέτως με το πόσο επιδεινούμενη είναι η κατάσταση της υγείας του. Αυτή η απαγόρευση καθιστά το ζήτημα αυτομάτως πολιτικό, και στην περίπτωση της Ελλάδας και θρησκευτικό. Ένα κράτος που βαδίζει ενωμένο με την ορθόδοξη θρησκεία δεν πρόκειται να νομιμοποιήσει ποτέ κάτι το οποίο η ίδια κατακεραυνώνει ως αιρετικό. Είναι όμως ηθική αυτή η στάση κράτους-εκκλησίας; Η ηθική είναι μια λέξη παρεξηγημένη από πολλούς και από άλλους τόσους ένα μέσο νομιμοποίησης των πιο ανήθικων πρακτικών. Στην προκειμένη περίπτωση η εκκλησία και το κράτος απορρίπτουν την υποβοηθούμενη αυτοκτονία ως κάτι ανήθικο, βρόμικο και απλά λάθος. Συνεπώς ένα άτομο με καρκίνο σε τελικό στάδιο είναι υποχρεωμένο ή να υποφέρει μέχρι να στραγγίσει και η τελευταία ρανίδα ζωής, ή απλά να φτιάξει τη βαλίτσα του για Βέλγιο ή Ελβετία. Και αυτό για χάρη ενός μαρτυρικού θανάτου που στην Ελλάδα συνεχίζει να αντιμετωπίζεται ως σημάδι αγιότητας και ενάρετου βίου.

Εδώ είναι λοιπόν που αρχίζουν να γεννιούνται περισσότερα ηθικά ζητήματα. Είναι ηθικό το κράτος να παρατείνει τον πόνο ενός ατόμου παρά τη θέληση του ιδίου; Είναι ηθικό να πρέπει ένα άτομο που βρίσκεται αντιμέτωπο με έναν επιστημονικά αναπόφευκτα επικείμενο θάνατο, να απολογείται για την επιθυμία του να μην υπομείνει μαρτυρικά μία ασθένεια που μέρα με τη μέρα τον ξεγυμνώνει από οτιδήποτε τον ορίζει ως μία αυτόνομη ύπαρξη;

Είναι αναφαίρετο δικαίωμα του καθενός να επιλέγει το θάνατό του όταν ο ίδιος κρίνει πως δεν αντέχει να συνεχίσει πια να ζει. Δεν πρόκειται περί νομιμοποίησης της αυτοκτονίας εν γένει, αλλά της θεμελίωσης της αυτοκυριαρχίας του ατόμου πάνω στην ίδια τη ζωή.

Είναι διαφορετικό κάποιος να είναι άρρωστος και να θέλει να ζήσει μέχρι τελευταία στιγμή, με όποιο κόστος και διαφορετικό να είναι κάποιος άρρωστος και να του επιβάλλει η κοινωνία να ζήσει μέχρι τέλους πάση θυσία. Μία ασθένεια σε τελικό στάδιο τις περισσότερες φορές δε σημαίνει πως απλά θα σταματήσεις να ζεις μέσα σε μια στιγμή, αλλά ότι κάποια στιγμή θα σταματήσεις να έχεις συνείδηση ό,τι ‘εσύ’ ζεις, ό,τι εσύ σκέφτεσαι. Όσο το κράτος και η εκκλησία κουνάνε επιδεικτικά το χέρι, το ίδιο το άτομο σταδιακά θα συνεχίσει να χάνει την ταυτότητά του ως ανεξάρτητο και αυτόνομο.

Μεταξύ των πολέμιων της νομιμοποίησης της υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ξεχωρίζουν εκείνοι που αμφισβητούν τη νοητική διαύγεια, αλλά και την ψυχολογική σταθερότητα του ατόμου τη στιγμή που αποφασίζει πως θέλει να τερματίσει τη ζωή του. Ωστόσο η διαδικασία μέχρι να εγκριθεί η αίτηση ενός ατόμου για να υποβληθεί σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία, αποτελείται από συγκεκριμένα στάδια τα οποία επιτρέπουν τόσο στο ίδιο το άτομο, όσο και σε ειδικούς ψυχολόγους να αποφασίσουν για το αν η απόφασή του είναι συνειδητή.

Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι η μη θέληση του ατόμου να συνεχίσει να ζει. Το αν έχουμε δικαίωμα ή όχι να ορίσουμε το θάνατό μας είναι κάτι προσωπικό. Το αν έχουμε δικαίωμα να ορίσουμε το θάνατο ενός τρίτου ατόμου είναι τόσο πολιτικό όσο και ηθικό ζήτημα. Η λύση ενός τέτοιου ζητήματος δε μπορεί να είναι αποτέλεσμα προσωπικών αντιλήψεων, βιωμάτων και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Η διατήρηση της ζωής δε μπορεί να είναι ποσοτικό ζήτημα αλλά μόνο ποιοτικό, και οποιοσδήποτε επιδιώκει το αντίθετο, διαπράττει μία εγκληματικά ανήθικη πράξη. Ένα κράτος το οποίο δεσμεύει τους πολίτες του να υπομένουν μαρτυρικά μία αρρώστια που τους αλλοιώνει σαν άτομα, σαν άλλοι σύγχρονοι μεσσίες, είναι ανήθικο.

Ποιος είναι ο αρμόδιος λοιπόν να αποφασίσει πότε θα πεθάνει κάποιος; Το ίδιο το άτομο του οποίου η ζωή πλέον είναι τόσο δυσβάσταχτη για να έχει κάτι από την αισιοδοξία που χαρακτηρίζει τη ζωή. Με το να εξαναγκάζεις κάποιον να ζήσει δεν του εξασφαλίζεις περισσότερο χρόνο ζωής, αλλά περισσότερο χρόνο αγωνίας. Περισσότερο χρόνο πνευματικού θανάτου, και αυτός ο θάνατος είναι πιο τρομαχτικός για ορισμένους.

 

Facebook: Mia Ntenta