Με αυτό τον τρόπο προσπαθούμε να προστατεύσουμε μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων ή ένα άτομο από ένα ενοχλητικό συναίσθημα. Με άλλα λόγια, προσπαθούμε να προστατέψουμε ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων από το να υποστούν βλάβη από τη σημασία που μπορεί να συνεπάγονται τα λόγια ή οι πράξεις μας, ανεξάρτητα από την πρόθεση ή το πλαίσιο.
Πόσο αλήθεια είναι αυτό; Τους προστατεύουμε πραγματικά; Το αληθινό ζήτημα είναι το πώς ενεργεί η πολιτική ορθότητα, δηλαδή ως ένας τρόπος να που θα επιφέρει διαχωρισμό από το συναίσθημα, τον συναισθηματικό πόνο και τις κακουχίες.
Χρησιμοποιώντας μία πολιτικά ορθή γλώσσα, τα λόγια και επομένως το μήνυμα που μεταφέρεται, γίνονται πιο ουδέτερα, λιγότερο συναισθηματικά φορτισμένα και τελικά έχουν μικρότερο αντίκτυπο.Η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτού.
Ας σκεφτούμε για μια στιγμή την εξέλιξη του τώρα αποκαλούμενου PTSD. Ξεκίνησε ως «Shell Shock», μια σύντομη και ισχυρή φράση, πολύ εκφραστική της επίδρασης που έχει η κατάσταση στον πάσχοντα. Λίγα χρόνια αργότερα, έγινε «κόπωση μάχης»(«Battle Fatigue»), μια μακρύτερη, λιγότερο συναισθηματική, λιγότερο ανθρώπινη και πιο ουδέτερη φράση με σχετικά χαμηλό επίπεδο έντασης.
Ο όρος που ακολουθήθηκε ήταν «Λειτουργική Εξάντληση»(«Operational Exhaustion»), κάτι από το οποίο μπορεί να υποφέρει και το αυτοκίνητό σας. Τέλος, έγινε PTSD, μια μη συναισθηματική έκφραση που είναι ιατρική φρασεολογία, εντελώς αποσυνδεδεμένη από τον πόνο που συνεπάγεται η κατάσταση.
Ποιον ευνοεί αυτή τη συναισθηματική αποστασιοποίηση;
Η πρώτη απάντηση που έρχεται στο μυαλό πρέπει σίγουρα να είναι: "Φυσικά, το θύμα". Ας εξετάσουμε το αντίθετο για μια στιγμή και μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως η πολιτική ορθότητα μόνο φαινομενικά προστατεύει τους μη προνομιούχους χωρίς πραγματικά να υποστηρίζει την ίση μεταχείριση τους σε σχέση με τους υπόλοιπους.
Στην περίπτωση του PTSD, φαίνεται να προσφέρει προστασία από την ετικέτα της συναισθηματικής διάλυσης σε μια κοινωνία που δεν επιδεικνύει κατανόηση. Αυτό που πραγματικά κάνει είναι να θάψει τη συγκίνηση που ο αρχικός ορισμός έφερε και ως εκ τούτου το πρόβλημα που μεταφέρει η περιγραφή του με λόγια.
Τελικά δεν προστατεύει το θύμα από την πάθηση ή από την επιβολή ετικέτας. Το να μην το ονομάζουμε δεν προστατεύει το θύμα της κατάστασης από οποιοδήποτε συναισθηματικό πόνο που θα επέφερε η ανάμνηση του βιώματος.
Στην πραγματικότητα δεν τα προστατεύει από οποιαδήποτε κοινωνική τιτλοφόρηση οποιουδήποτε είδους. Εξασφαλίζει μόνο τους ανθρώπους με κάποιο προνόμιο ή πλεονέκτημα σε σχέση με τα πραγματικά θύματα. Στην περίπτωση αυτή αυτοί είναι εκείνοι που δεν αγωνίστηκαν, ή εκείνοι που διέταξαν τον ίδιο τον πόλεμο: σε αυτή την περίπτωση αυτοί είμαστε εμείς. Μας σώζει από την αντιμετώπιση του συναισθηματικού πόνου των δικών μας παραπτωμάτων. Μας σώζει από τη ντροπή. Μας προστατεύει σε ναρκισσιστικό επίπεδο, από το να ασχοληθούμε με το γεγονός ότι δεν αγωνιστήκαμε, ή ότι δεν προβλέψαμε για τον βετεράνο επαρκώς ως κοινωνία κατά την επιστροφή του από το μέτωπο.
Η πολιτική ορθότητα μπορεί να φαίνεται ότι προορίζεται για την προστασία του θύματος, αλλά λειτουργεί μόνο προς όφελος όλων των άλλων.
***
Απόστολος Φούρναρης
BSc, MA, MBPsS Trainee Psychoanalytic Psychotherapist.
