Μπορούν τα τουρκικά σίριαλ να αλλάξουν τον κόσμο; (video)

23.03.2014
Μπορούν τα τουρκικά σίριαλ να αλλάξουν τον κόσμο; (video)

Η σκηνοθέτης και δημοσιογράφος, Νίνα Μαρία Πασχαλίδου, παρουσιάζει το νέο της ντοκιμαντέρ με τίτλο «Kismet», στο πλαίσιο του 16ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Η νέα της δουλειά πραγματεύεται το φαινόμενο των τουρκικών σίριαλ και την επίδραση που αυτά ασκούν τόσο στη Τουρκία όσο και στις χώρες των Βαλκανίων, της Μέση Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.

Το φαινόμενο είναι γνωστό στη χώρα μας, με τα τουρκικά σίριαλ να χτυπούν ρεκόρ τηλεθέασης. Οι επικριτές είναι αρκετοί, ωστόσο στις χώρες της Μέσης Ανατολής, η προβολή μιας διαφορετικής μουσουλμανικής πραγματικότητας δεν αποτελεί μονάχα ψυχαγωγία.

Το «Κισμέτ» αναλύει πώς αυτές οι σειρές κερδίζουν εκατομμύρια φανατικούς θεατές ανά το κόσμο, παρουσιάζοντας μια εκμοντερνισμένη και απελευθερωμένη μουσουλμανική κοινωνία και κυρίως επαναπροσδιορίζοντας τον ρόλο της γυναίκας. Στην σειρά «Φατμαγκιούλ», για παράδειγμα, μια γυναίκα που πέφτει θύμα βιασμού, καταφέρνει να προσφύγει στο δικαστήριο, ενώ στον «Σουλεΐμάν τον Μεγαλοπρεπή» βλέπουμε μια χριστιανή σκλάβα να μεταμορφώνεται στην ισχυρότερη γυναίκα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Σαμίρα, ακτιβίστρια από το Κάιρο, η οποία μήνυσε τον Αιγυπτιακό Στρατό για σεξουαλική παρενόχληση και κατάφερε να σταματήσει τα τεστ παρθενίας, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «χρειαζόμαστε τα τουρκικά σίριαλ, τα οποία μιλούν ανοιχτά για τα δικαιώματα των γυναικών, σπάνε ταμπού και παροτρύνουν τις γυναίκες να διεκδικήσουν το ρόλο που τους αρμόζει στη κοινωνία».

Η σκηνοθέτης Νίνα Μαρία Πασχαλίδου διοργανώνει εκτός Ελλάδας παραγωγές για το Iρλανδικό RTE και το BBC και ενίοτε «μπλογκάρει» στην Huffington Post. Το 2011 ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής Forest Troop και ολοκλήρωσε το The Prism GR2011, το πρώτο multimedia project στην Ελλάδα με θέμα την κρίση. Το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ «Krisis» έχει επιλεχθεί σε 35 φεστιβάλ ανά τον κόσμο, διακρίθηκε ως φιναλίστ στα Picture of the Year Awards και ήταν Official Honoree στα Webby Awards. Έρχομαι σε επικοινωνία μαζί της για να με ενημερώσει περαιτέρω σχετικά με το «Kismet», το οποίο θα προβληθεί στο 16ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, στην ενότητα των ντοκιμαντερ.

VICE: Πες μας λίγα λόγια για το ντοκιμαντέρ. Πώς σου ήρθε η ιδέα να πραγματευτείς αυτό το θέμα;

Το ντοκιμαντέρ πραγματεύεται την επιρροή που ασκούν οι τουρκικές σαπουνόπερες, κυρίως στις γυναίκες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Όσον αφορά τις χώρες των Βαλκανίων, εξετάζει το τρόπο που αυτές οι σειρές σπάνε ταμπού -επικεντρώνοντας κυρίως στους γυναικείους χαρακτήρες. Η ιδέα ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια, στην Αμερική, όπου μια φίλη μου Τουρκάλα, με ενημέρωσε για τις σαπουνόπερες -δεν γνώριζα τότε ότι προβάλλονται στην ελληνική τηλεόραση.

Πώς προέκυψε ο τίτλος;

Η λέξη «kismet» υπάρχει στο λεξιλόγιο πολλών γλωσσών ανά τον κόσμο και σημαίνει «πεπρωμένο». Θεώρησα ανατρεπτικό τον τίτλο, υπό την έννοια ότι οι γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να σπάνε το «kismet» τους και να διαμορφώνουν οι ίδιες τη μοίρα τους.

Είναι γνωστό ότι οι τουρκικές σειρές δεν παρουσιάζουν τη πραγματική εικόνα της τουρκικής κοινωνίας. Αυτό είναι καλό ή κακό, κατά τη γνώμη σου;

Δεν μπορώ να πω αν είναι καλό ή κακό. Καταρχάς ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για σαπουνόπερες. Μερικά πράγματα παρουσιάζονται υπερβολικά και στο τέλος έρχεται πάντα το «happy end». Βλέπουμε γυναίκες να κάνουν τη δική τους μικρή επανάσταση, να εργάζονται και να φεύγουν από καταπιεστικούς γάμους. Σε μια σειρά για παράδειγμα, ένα 13χρονο κορίτσι παντρεύεται έναν 70χρονο, κάτι που είναι συνηθισμένο στη Τουρκία. Το τέλος όμως στη σαπουνόπερα δεν είναι συνηθισμένο, καθώς η κοπέλα καταφέρνει να πάρει διαζύγιο. Στη Τουρκία θέλουν να παρουσιάσουν μια εκμοντερνισμένη εκδοχή της κοινωνίας και να δείξουν πόσο σύγχρονοι είναι -αν και δεν είναι. Είναι η εικόνα που θα ήθελαν να παρουσιάσουν προς τα έξω. Η βιομηχανία της σαπουνόπερας είναι ιδιαίτερα κερδοφόρα -ένα νέο είδος «Bollywood». Θέλω να τονίσω ότι οι παραγωγοί και οι σεναριογράφοι είναι πολύ προοδευτικοί άνθρωποι και οι περισσότεροι βρίσκονται στον αντίποδα της κυβέρνησης.

Πού πιστεύεις ότι στηρίζεται η μεγάλη τους επιτυχία;

Οι λόγοι είναι αρκετοί και διαφοροποιούνται ανά χώρα. Η επιτυχία τους βασίζεται σίγουρα στη συνταγή της σαπουνόπερας, την οποία  έμαθαν πολύ καλά οι Τούρκοι. Οι περισσότερες σειρές είναι πολύ καλογυρισμένες, παρουσιάζουν πανέμορφα ανατολίτικα τοπία και οι ηθοποιοί είναι αξιόλογοι. Επενδύονται αρκετά χρηματικά ποσά, ειδικότερα τα τελευταία χρόνια που εκτινάχτηκε η επιτυχία τους. Εισάγονται σε περίπου 70 χώρες παγκοσμίως. Υπάρχει σειρά που παίζεται στη Σουηδία και στη Νορβηγία.

Στη Μέση Ανατολή, οι θεατές αρέσκονται στο γεγονός πως αυτές οι σειρές προέρχονται από μια ανατολική, μουσουλμανική χώρα και όχι από τη Δύση. Μάλιστα στις χώρες αυτές, οι σαπουνόπερες μεταγλωττίζονται όχι μόνο στην εθνική γλώσσα, αλλά και στη τοπική διάλεκτο. Επιπλεόν, αλλάζουν και τα ονόματα των χαρακτήρων σε εγχώρια, οικεία με τους θεατές. Για παράδειγμα η Γκιουμούζ γίνεται Νουρ και ο Μεμέτ γίνεται Μοχάμεντ. Έτσι, λοιπόν, ταυτίζονται έντονα με τους χαρακτήρες.

Στα Βαλκάνια, οι κοινωνίες νοσταλγούν τη παράδοση και την αθωότητα που επικρατούσε παλαιότερα. Τα τουρκικά σίριαλ παρουσιάζουν ιδιαίτερα στενούς οικογενειακούς δεσμούς, κάτι που εκλείπει, τα τελευταία χρόνια από τις βαλκανικές χώρες.

kismet-11-0

Kismet

Κατά πόσο έχουν συμβάλει οι σαπουνόπερες στην αναθεώρηση του γυναικείου ρόλου και των γυναικείων δικαιωμάτων, τόσο στη Τουρκία όσο και στις υπόλοιπες χώρες της Μέσης Ανατολής; Μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο;

Οι σαπουνόπερες αγγίζουν μεγάλη μερίδα του παγκόσμιου πληθυσμού και η τηλεόραση γενικότερα έχει τεράστια δύναμη. Σίγουρα απο κάποιους θεωρούνται «σκουπίδια» και είδος υποκουλτούρας, αλλά υπάρχουν σπίτια στη Μέση Ανατολή, όπου η τηλεόραση είναι το μοναδικό μέσο ψυχαγωγίας -κυρίως για τις γυναίκες. Ακούγεται ότι πολλές γυναίκες στην Αίγυπτο είναι bloggers, κάτι που δεν ισχύει, αφού το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν πρόσβαση στο ίντερνετ είναι πολύ μικρό. Σ' αυτό, όμως, που έχουν πρόσβαση είναι η τηλεόραση. Μπορεί να μην κατεβαίνουν στους δρόμους, αλλά μέσω αυτών των σειρών κάνουν τη δική τους μικρή επανάσταση. Ακόμα και μια εκπομπή θα μπορούσε να το κάνει αυτό, εάν εμπεριείχε τα κατάλληλα μηνύματα. Οι γυναίκες παίρνουν τη δύναμη και το κουράγιο για να αλλάξουν τον δικό τους προσωπικό κόσμο και να διεκδικήσουν μια καλύτερη θέση στη κοινωνία, όπως ακριβώς συμβαίνει στις σειρές αυτές.

kismet-19

Μπορείς να μας περιγράψεις μια υπαρκτή τέτοια περίπτωση;

Η Σαμάρ, από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ζούσε έγκλειστη στο σπίτι της επί 13 χρόνια και την κακοποιούσε ο σύζυγός της. Παρακολουθώντας τη σειρά «Φατμαγκιούλ», πήρε θάρρος από τη πρωταγωνίστρια και αποφάσισε να κινηθεί δικαστικά. Κατάφερε να πάρει διαζύγιο και να αλλάξει οριστικά τη ζωή της.

Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στους κινηματογράφους;

Ναι. Στην Αθήνα θα προβάλλεται στον κινηματογράφο «Δαναό» και στο Σπόρτιγκ από τις 27 Μαρτίου. Η πρεμιέρα θα πραγματοποιηθεί την 25η Μαρτίου στον «Δαναό», στο πλαίσιο του γαλλόφωνου φεστιβάλ. Από τις 3 Απριλίου θα προβάλλεται στο Ολύμπιον στη Θεσσαλονίκη.

Πηγή: vice.com