Μισέλ Ονφρέ: Ο Ντε Σαντ ήταν άρρωστος, όχι γιατρός

Επανερχόμενος ακό­μα πιο πιεστικά, ο ποιητής αναφέρεται παρακάτω στην «επιστημονική πλευρά» των Εκατόν είκοσι ημερών των Σοδόμων... Ο Απολλιναίρ είχε μια ιδιό­τυπη αντίληψη για την ακρίβεια και την επιστήμη. Όσο για μας, προτιμούμε μια λιγότερο αβέβαιη επι­στημολογία.

Αργότερα, κάποιοι θα μεταβάλουν τον μαρκήσιο ντε Σαντ ακόμα και σε πρόδρομο του δόκτορα Φρόυντ - και είναι αλήθεια ότι ο αριστοκράτης από την Προβηγκία και ο Βιεννέζος παραψυχολόγος αντιμετωπίζουν την επιστήμη με τον ίδιο τρόπο! Η κυρία Ελισάβετ Ρουντινεσκό, «ιστορικός» αυτής της μεταμοντέρνας παραψυχολογίας, αρκείται, επί­σης, στο να αναπαραγάγει τον μύθο, σε ένα βιβλίο με τον τίτλο, Η σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας, και τον υπότιτλο, Μια ιστορία διεστραμμένων (ένα θέμα που γνωρίζει καλά...) και μιλά για τον «Σαντ, τον θεωρητικό (sic) των σεξουαλικών διαστροφών» - καλά διαβάσατε: τον θεωρητικό...

Θα ήθελα να επικαλεστώ την Αννί Λε Μπρεν (Annie Le Brun) που γράφει στο βιβλίο της, Sade, aller et detours (Σαντ, πορεία και παρακάμψεις), σχετικά με τις Εκατόν είκοσι ημέρες: «Πρόκειται αναμφίβολα για το πιο ανυπόφορο κείμενο του Σαντ. Όποιος το διαβάσει προσεκτικά, θα αρρωστήσει». Πράγματι, εγώ το διάβασα προσεκτικά και έχω όντως την αδυναμία να πιστεύω ότι, σε αυτό το σημείο, η Αννί Λε Μπρεν έχει δίκιο: η ανάγνωση αυτού του βιβλίου σε αρρωσταίνει με αυτήν την από­λαυση της τερατωδίας.

Για να αποφύγω τη ναυτία που αναπόφευ­κτα θα μου προκαλέσει η εκ νέου ανάγνωση των σημειώσεών μου, θα αρκεστώ να επαναλάβω ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο μου, Le Souci des plaisirs {Η αναζήτηση των ηδονών, ελλην. έκδ. Εξάντας, 2008), γιατί δεν μπορώ να κάνω τίποτε άλλο εκτός από μία αντιγραφή-αναπαραγω­γή αυτού του καταλόγου που είχα συντάξει, με την πένα στο χέρι, μετά από την προσεκτική ανάγνωση αυτού του βρωμερού βιβλίου, προκειμένου να κα­ταγράψω τις διαστροφές στις οποίες επιδίδονταν οι ήρωες του Σαντ.

Ιδού: (σ.Χ.Μ. θα πρότεινα να προσπεράσετε την παράγραφο ή να διαβάσετε μια-δυο προτάσεις μόνο) «εκσπερματώνουν στο πρόσωπο μιας νεαρής κοπέλας· ουρούν επάνω στο φύλο ενός ιε­ρέα· καταπίνουν τη μύξα μιας γριάς· πίνουν τα ούρα ενός βρώμικου κατάκοιτου· αυνανίζονται πάνω στα μαλλιά, στον κώλο ή σε οποιοδήποτε άλλο μέλος του σώματος· εισδύουν βίαια από τον κώλο ή από το αιδοίο· καλύπτουν ένα σώμα εκτός από ένα σημείο του· απολαμβάνουν τις κακοσμίες -πορδές, κόπρανα, ιδρώτα· καταπίνουν ένα αφέ­ψημα από απορρίμματα του σώματος, από βρωμιές, από ανθρώπινα κόπρανα που τα έχουν μαρινάρει σε σαμπάνια· τρώνε τις εκκρίσεις που έχουν υποστεί ζύμωση ανάμεσα στα δάχτυλα του ποδιού· ρουφάνε τους ακατάσχετους εμετούς μιας γυναί­κας· το ίδιο με τις πορδές· πίνουν τον εμετό μιας γυναίκας αφού την έχουν μπουκώσει με εμετι­κό· καταναλώνουν τρόφιμα αφού τα βάλουν μέσα στο αιδοίο μιας ογδοντάρας· γλείφουν τον γεμάτο φλύκταινες πρωκτό ένα γέρου που δεν έχει πλυθεί ποτέ· πίνουν το αίμα της περιόδου· τρώνε αποβο­λές και έμβρυα· απολαμβάνουν όλων των ειδών τα ανθρώπινα περιττώματα, ζεστά, κρύα, χλιαρά, ξε­ραμένα, βρεγμένα με ούρα, αφού έχουν υποστεί ζύμωση, μουχλιασμένα· πίνουν τα υγρά από κλύ­σματα ανακατεμένα με γάλα· μιμούνται τις κραυγές ενός παιδιού· βάζουν να τους αλλάζουν πάνες· ξεπαρθενεύουν με σβουνιά· μαστιγώνουν με διάφορα αντικείμενα: με βέργες εμποτισμένες με κόπρανα, με ξύδι, με μαστίγιο με ατσάλινες ουρές, με κνού­το με καμπυλωτές αιχμές· τρίβουν τις πληγές με ούρα· «κλάνουν σε ένα ποτήρι σαμπάνιας»· βάζουν να τους δέσουν σε μια σκάλα και στη συνέχεια να διαπεράσουν τους άρχεις τους με χρυσές βελόνες· το ίδιο με τη βάλανο, τους γλουτούς· καίγονται με πένσες, τρυπιούνται με το σουβλί του τσαγκάρη· ει­σάγουν ένα κλαδί με αγκάθια στην ουρήθρα ενός άνδρα· καίνε το σεξουαλικό όργανο με λιωμένο κε­ρί· βάζουν να τους δένουν τις αρθρώσεις και να τους σφίγγουν τον λαιμό· “βάζουν να τους ράψουν την κωλοτρυπίδα”^· εμποτίζουν τις τρίχες με εύφλεκτο υγρό και βάζουν φωτιά· καίνε τον πρωκτό με κερί· παίζουν χτυπώντας κάποιον, βλαστημάνε· κάνουν ντους με βραστό νερό· τρίβουν το σώμα με καυτό χαλίκι· αυνανίζονται μπροστά σε ένα φέρετρο· βεβηλώνουν νεκροταφεία και πτώματα· δολοφονούν και σοδομίζουν μια νέα γυναίκα, ένα λεπτό μετά τη δολοφονία· εκσπερματώνουν παρακολουθώ­ντας μια εκτέλεση· μιμούνται μια ανθρωποκτονία - κλειδώνουν σε ένα σακί, το ράβουν, το πετάνε στο νερό, και το ξαναμαζεύουν· καίνε ζωντανό το σώμα μιας γυναίκας· κλειδώνουν κάποιον σε ένα σιδερένιο κλουβί, χωρίς τη δυνατότητα να σταθεί όρθιος ή καθιστός· φουσκώνουν αέρα με φυσερό τον πρωκτό μιας γυναίκας μέχρι να σκάσει· σοδο­μίζουν μια γαλοπούλα, και την αποκεφαλίζουν τη στιγμή του οργασμού· κάνουν το ίδιο με σκυλιά, γάτες, τράγους, κύκνους, κατσίκες· σοδομίζονται από ένα άλογο, έναν ταύρο· βάζουν ένα φίδι στον πρω­κτό τους· κλείνουν κάποιον σε ένα φέρετρο· κάνουν προσομοίωση εκτέλεσης· σταυρώνουν· κλείνουν κάποιον σε μια κάσα μειώνοντας το οξυγόνο· κά­νουν κλύσματα με καυτό λάδι· υποχρεώνουν μια γυναίκα σε έκτρωση· προκαλούν αιμορραγία μέχρι λιποθυμίας· έπειτα κατασκευάζουν λουκάνικο από το αίμα και το τρώνε· καυτηριάζουν πληγές με καυ­τό σίδερο· βγάζουν τα δόντια· χτυπάνε με σφυριές· σπάζουν τα μέλη· ξεριζώνουν, χαράζουν, κόβουν τα σώματα· ακρωτηριάζουν από όλα του τα μέλη έναν άνθρωπο και τον σοδομίζουν καθημερινά επί έναν χρόνο· ρίχνουν κάποιον “σε ένα πύρινο καμίνι”· ορ­γανώνουν θεάματα με απαγχονισμούς· γεμίζουν τάφους με πτώματα». Ποιος θα αμφισβητήσει τον επιστημονικό χαρακτήρα ενός τέτοιου παραληρή­ματος; Θεωρητικός της διαστροφής, άραγε, ο Σαντ; Ή μανιακός συλλέκτης διαστροφών;

Το να φτιάχνεις μια λίστα, έναν κατάλογο, μια καταγραφή, μια καταμέτρηση, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί επιστημονική εργασία! Πολλώ μάλ­λον που η συσσώρευση διαστροφών που περιγράφει ο Σαντ δεν βασίζεται σε κλινικές παρατηρήσεις και περιγραφές που έχει κάνει πλάι σε ασθενείς, μετά από μακροχρόνια μελέτη, ακολουθώντας τις κοινωνιομετρικές μεθόδους της ιατρικής έρευνας, αλλά πρόκειται για το προσωπικό παραλήρημα κά­ποιου που επινοεί μυθιστορηματικές καταστάσεις. Ποιο μυθιστόρημα μπορεί να θεωρηθεί παραγωγός επιστήμης από τότε που υπάρχει αυτό το λογοτε­χνικό είδος; Πού, πότε, πώς και με ποιον τρόπο, για να δανειστούμε τη διατύπωση του Απολλιναίρ, μπορούμε να βρούμε στο μυθιστορηματικό έργο του Σαντ μια «αυστηρά επιστημονική ταξινόμηση»;

Τίποτα δεν είναι ταξινομημένο, όλα εμφανίζονται μέσα στη μεγαλύτερη αταξία ενός διεστραμμένου, ενταγμένα στο καταστροφικό έργο που επιχειρεί μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας· τίποτα δεν είναι αυστηρό, τα πάντα βρίσκονται στο πεδίο του φαντασμαγορικού, του ονείρου, της χίμαιρας, της φαντασίωσης· τίποτα δεν είναι επιστημονικό, όλα είναι κατηγορηματικές βεβαιότητες που δεν επιδέ­χονται αντίρρηση - και, όντως, αν διαβάσει κανείς τον Φρόυντ χωρίς να αρκείται στις συνήθεις κοι­νοτοπίες για τον άνθρωπο, τον χαρακτήρα και το έργο, βλέπουμε ότι πράγματι ο Σαντ μπορεί να χαρακτηρισθεί πρόδρομος της φροϋδικής «επιστήμης», αλλά μόνο στο μέτρο που αυτή η υποτιθέμενη φροϋδική επιστήμη είναι αυτό που είναι: η προβολή των προσωπικών φαντασιώσεων του συγγραφέα σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αλλά ας απαλλά­ξουμε τον Σαντ από αυτή την ανοησία: σε αντίθεση με τον Φρόυντ, αυτός ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι κατασκευάζει από τα μυθιστορήματά του μια επι­στημονική θεωρία...

Ο Σαντ ενσαρκώνει σίγουρα μια εξαιρετική πε­ρίπτωση σαδιστή, και η σεξολογική ιστοριογραφία δε σφάλλει συνδέοντας οριστικά το όνομα αυτού του ανθρώπου με τη διαστροφή του: να απολαμβάνεις, θεωρητικά και πρακτικά, με τον πόνο που προκαλείς - με, από και για αυτόν. Αλλά υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην παθολογία ενός συγγραφέα και τη μετατροπή του συγγραφέα σε θεωρητικό της παθολογίας του! Ένας καρδιοπαθής δεν είναι καρδιολόγος, ούτε ένας διαβητικός δια­βητολόγος... Ο Σαντ παρέχει απλώς στην ιατρική ένα εξαιρετικό υλικό για την ασθένειά του - τίπο­τε άλλο. Και σίγουρα όχι ως αυστηρός επιστήμων...

***

Michel Onfray: De Sade – το πάθος του κακού και η ιδεολογία του εικοστού αιώνα