Οι φάσεις αυτές περιγράφηκαν για πρώτη φορά to 1969 στο βιβλίο της Kübler-Ross "On Death and Dying" και έκτοτε καθιερώθηκαν ως τα «πέντε στάδια του θανάτου».
Το πρώτο στάδιο που περιέγραψε η Kübler-Ross είναι αυτό της άρνησης.
Σε αυτό το στάδιο ο ασθενής συνειδητά ή ασυνείδητα αρνείται να αποδεχθεί την κατάστασή του και να πιστέψει πως αυτό το γεγονός συμβαίνει στον ίδιο. Καταβάλλεται από μεγάλη ανησυχία και άγχος και συλλογίζεται όλα αυτά που θα αφήσει πίσω του. Συνήθως αυτό το στάδιο πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση· ωστόσο, πολλοί άνθρωποι καθηλώνονται και δεν περνούν στα επόμενα στάδια.
Χαρακτηριστικές αντιδράσεις: «Αποκλείεται, δεν είναι αλήθεια» ή «Αυτό δεν μπορεί να συμβαίνει σε μένα».
Ακολουθεί το στάδιο του θυμού και της οργής.
Εδώ, πλέον το άτομο συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να αρνείται πλέον την πραγματικότητα. Εμφανίζεται έντονος θυμός που παίρνει πολλές μορφές και κατευθύνεται προς οποιοδήποτε πρόσωπο: τον εαυτό, τους συγγενείς, το Θεό, τους γιατρούς και νοσηλευτές, την ίδια την ασθένεια. Μπορεί χαρακτηριστικά να ακουστεί «Δεν πρόλαβα ακόμα να ζήσω», «Είναι άδικο, γιατί να συμβαίνει σε μένα», «Γιατί μου το κάνεις αυτό...» (...Θεέ, εαυτέ, γιατρέ, ή όποιον θεωρεί υπεύθυνο της κατάστασης).
Έπεται το στάδιο της διαπραγμάτευσης.
Σε αυτό το στάδιο ο ασθενής έχει επίγνωση ότι ο θάνατος παραμονεύει. Νιώθει έντονο άγχος και προσπαθεί να «ανταλλάξει» οτιδήποτε, συνήθως δύναμη ή χρήματα, με λίγο περισσότερο χρόνο ζωής. Σχετίζεται με την πεποίθηση πως όταν κάποιος πράττει σωστά πρέπει να ανταμείβεται· συνδέεται επίσης με την προσπάθεια του ασθενούς να διατηρήσει τον έλεγχο και την αίσθηση παντοδυναμίας του. Χαρακτηριστική αντίδραση: «Θα αλλάξω, απλώς άσε με να ζήσω λίγο ακόμη».
Το τέταρτο στάδιο είναι αυτό της κατάθλιψης.
Ο ασθενής αρχίζει να συνειδητοποιεί την ακρίβεια του θανάτου. Παρουσιάζει έντονη θλίψη, απόσυρση, απώλεια ενέργειας, διαταραχές στη διατροφή και τον ύπνο και πιθανώς αυτοκτονικές τάσεις. Παραμένει σιωπηλός, αρνείται επισκέψεις και περνά το χρόνο του κλαίγοντας και θρηνώντας. Είναι ένας τρόπος να αποσυνδεθεί από ό,τι αγαπάει. Είναι ιδιαίτερης σημασίας αυτά τα συναισθήματα γιατί δείχνουν πως αρχίζει να αποδέχεται το θάνατο. Είναι πιθανό να ειπωθεί: «Δεν υπάρχει πλέον ελπίδα», «Το μόνο που μου έμεινε είναι να πεθάνω».
Το τελευταίο στάδιο είναι η αποδοχή.
Το άτομο βιώνει μια συχνά κουρασμένη ηρεμία, καθώς συνειδητοποιεί και αποδέχεται ότι θα πεθάνει. Το στάδιο είναι σχεδόν άδειο από συναισθήματα. Συνήθως, ποικίλει ανάλογα με την κατάσταση του πάσχοντος. Ένα άτομο που πεθαίνει μπορεί να μπει σε αυτό το στάδιο πολύ πριν τους δικούς του ανθρώπους. Ο πάσχων αναφέρει φράσεις όπως «Όλα στο τέλος θα πάνε καλά».
Η Kübler-Ross τόνισε πως το άτομο δεν είναι απαραίτητο να περάσει από όλα τα στάδια και με την ίδια σειρά. Επίσης, δεν βιώνουν όλοι οι ασθενείς τα παραπάνω στάδια, αν και συνήθως ένα άτομο θα περάσει από δύο εξ αυτών. Επιπλέον, τα στάδια εφαρμόστηκαν και σε άλλου είδους απώλειες, εκτός από το θάνατο, όπως το διαζύγιο, η απώλεια της εργασίας, η στειρότητα, ο εθισμός στα ναρκωτικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
DiMatteo, M.R. & Martin, L.R. (2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας, Ασθένειες τελικού σταδίου, απώλειες και πένθος (σελ.705-707). Εκδόσεις πεδίο, Αθήνα.
Kübler-Ross, E. (1969). On Death and Dying. New York: Macmillan.
ΕΥΔΟΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΠΘ
