Πιο αδύνατοι, πιο ευτυχισμένοι;

01.05.2014
Πιο αδύνατοι, πιο ευτυχισμένοι;

Τα λεφτά δεν κάνουν την ευτυχία, αυτό το επαναλαμβάνουμε και θέλουμε να το πιστέψουμε. Η ομορφιά χωρίς ακτινοβολία που έρχεται από μέσα γρήγορα γίνεται βαρετή, δεν έχει αξία, ναι, σίγουρα. Πόσο γρήγορα ξεχνιούνται όμως όλες αυτές οι σοφές κουβέντες όταν έχουμε την υποψία ότι η ζυγαριά και ο καθρέφτης συνωμοτούν (για άλλη μια φορά;) εναντίον μας;

Πόση ευτυχία περιμένουμε και πόση μπορούν να μας χαρίσουν αυτά τα κιλά, τα γραμμάρια καμιά φορά, που κατεβαίνουν, τα χιλιοστά υφάσματος που περισσεύουν γύρω απ' το σώμα μας;

Το θέμα είναι σίγουρα περισσότερο γυναικείο αν και για τους άντρες δεν είναι αδιάφορο το πόσο «καλλίγραμμο», ήγουν λεπτό, αθλητικό, σφιχτό είναι το σώμα τους. Ίσως όμως να μην μετράνε τόσο πολύ την καλή τους διάθεση και την ευτυχία τους αντιστρόφως ανάλογα με το σωματικό τους βάρος.

Σε μια γυναικοπαρέα αντίθετα σπάνια θα βρεθούν γυναίκες που δεν θα κατανοήσουν τι σημαίνει να μπαίνεις στο δοκιμαστήριο με ένα από τα τελευταία μοντελάκια (που σημειωτέον τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και πιο μικρών διατάσεων από μόνα τους) και να διαπιστώνεις ότι δεν ανεβαίνει πιο πάνω από τα γόνατα και ότι κινδυνεύεις να καταστρέψεις τα κουμπιά για να το κλείσεις!

Τι σημαίνει όμως αυτό;

Τι είναι αυτό που ανακηρύσσει τα λεπτά σώματα σε συνώνυμα της ομορφιάς;

Πώς έχει αλλάξει αυτό από τότε που οι ολοστρόγγυλες, παχύσαρκες –με σημερινά δεδομένα- γυναίκες που ζωγράφιζε ο Ρούμπενς αποτελούσαν πρότυπο γυναικείας ομορφιάς;

Η αλλαγή αυτή έχει γίνει κάπως σταδιακά μέσα στους τελευταίους αιώνες, αλλά πολύ γρήγορα μέσα στις τελευταίες δεκαετίες.

Τόσο γρήγορα που κι εμείς οι ίδιοι δεν έχουμε προλάβει να τοποθετηθούμε ξεκάθαρα απέναντι σ' αυτό.

Δεν ξέρουμε ακριβώς αν βρίσκουμε πραγματικά όμορφο ένα πολύ αδύνατο σώμα, δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι αυτό που μας απωθεί ή μας κάνει να κρίνουμε αρνητικά έναν παχουλό άνθρωπο.

Αυτό όμως που ξέρουμε με βεβαιότητα είναι ότι για τον εαυτό μας θέλουμε να μην ξεπερνάει ένα ορισμένο βάρος. Κάθε απόκλιση προς τα πάνω από αυτό το βάρος είναι αιτία ανησυχίας ή ακόμη και πανικού, ένδειξη προσωπικής αποτυχίας, προκαλεί φόβο κι απογοήτευση. Και αντιστρόφως: το να (ξανα)φτάσουμε αυτό το από εμάς για μας προκαθορισμένο «ιδανικό βάρος» μοιάζει να είναι συνυφασμένο με αισθήματα ικανοποίησης, επιτυχίας, επιβεβαίωσης, αποτελεί με κάποιο τρόπο προυπόθεση ευτυχίας.

Η ωραία εξωτερική εμφάνιση δεν είναι απλώς μια τρέλα ματαιόδοξων ανθρώπων. Υπάρχει μέσα στα γονίδια μας και ίσως είναι από τα πιο πρωτόγονα κατάλοιπα που κουβαλάμε μέσα μας. Στα ζώα ορισμένα στοιχεία της εμφάνισης, άχρηστα μάλλον για οποιαδήποτε άλλη λειτουργία εξυπηρετούν στην σαγήνευση του άλλου φύλου.

Πρωτόγονες φυλές μιμήθηκαν αυτό το «στόλισμα» των ζώων για να αυξήσουν την ελκυστικότητα τους όταν έφταναν σε ηλικία αναπαραγωγής. Η ομορφιά είναι πολύ δύσκολο να μας είναι αδιάφορη. Ακόμη και τα βρέφη κοιτάζουν περισσότερη ώρα πρόσωπα συμμετρικά και καλοφτιαγμένα από άλλα, λιγότερο ελκυστικά.

Όλα αυτά όμως δεν εξηγούν ούτε στο ελάχιστο πώς μπορεί μια γυναίκα για δεκαετίες ολόκληρες στη ζωή της να υποφέρει, να στερείται, να νιώθει δυστυχισμένη επειδή η κοιλιά της φουσκώνει λίγο παραπάνω ή έχει «ψωμάκια» στην περιφέρεια.

Αυτό το παραπάνω «πάχος» αν και αντικειμενικά δεν κάνει περισσότερη «ζημιά» στην εικόνα μας από π. χ. μια στραβή μύτη ή ένα μεγάλο πηγούνι, μοιάζει να παίζει πολύ μεγαλύτερο ρόλο στο πόσο καλά νιώθουμε με τον εαυτό μας, τουλάχιστον για τους περισσότερους.

Η επιθυμία να είμαστε αδύνατοι έχει προ πολλού αποσυνδεθεί από την επιθυμία να είμαστε όμορφοι, η αδυναμία σημαίνει πολλά περισσότερα από «απλή» ομορφιά.

«Πώς παρουσιάζομαι στους άλλους;

Προσπαθώ να έχω καλή εμφάνιση, φιλική παρουσία και ευγενικούς τρόπους.

Θέλω οι άλλοι να σκέφτονται για μένα ότι είμαι νέα, δυναμική, ενεργητική, σίγουρη για τον εαυτό μου και ανοιχτή στους άλλους.

Να λένε: «έχει ικανότητες, λεει την άποψη της, συναναστρέφεται με άνεση τους άλλους, είναι ετοιμόλογη, κάνει πολύ καλά τη δουλειά της».

Δεν δείχνω τίποτα για τον εαυτό μου, για το πώς νιώθω, επικεντρώνομαι στο να διατηρήσω στους άλλους την εντύπωση μιας επαγγελματικά αλλά και προσωπικά επιτυχημένης και σίγουρης για τον εαυτό της γυναίκας.

Λεω στον εαυτό μου να είναι χαμογελαστός, να φαίνεται κεφάτος και άνετος. Όταν είμαι αδύνατη μου είναι εύκολο να δείχνω έτσι.

Όταν παίρνω έστω κι ένα-δυο κιλά είναι σαν όλη αυτή η αβεβαιότητα που κρύβω μέσα μου, το φοβισμένο παιδί που συνέχεια σκέφτεται ότι τα κάνει όλα λάθος, ότι κανείς δεν το υπολογίζει, ότι είναι χαζό και ανίκανο, να γίνεται ξαφνικά πολύ προφανής...»

Αυτά είναι λόγια μιας τριανταπεντάχρονης γυναίκας στα πρόθυρα της νευρικής ανορεξίας, που σημαίνει, με τις πολύ συνηθισμένες δυσκολίες να αποδεχτεί το σώμα της όπως είναι και γι' αυτό το λόγο έχει (μόνιμα ή παροδικά) μια αρκετά διαταραγμένη σχέση με το φαγητό, κάνει πολύ συχνά δίαιτες και συχνά δεν τρωει όταν πεινάει ή πάλι τρώει λαίμαργα χωρίς να πεινάει από βαριεμάρα, μοναξιά, νεύρα ή θλίψη.

Απ' τα λόγια αυτά που μάλλον αντιπροσωπεύουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό κι άλλους ανθρώπους, πολύ περισσότερες γυναίκες από άντρες σίγουρα, φαίνεται αρκετά ξεκάθαρα ότι ένα λεπτό, καλλίγραμμο σώμα δεν είναι μόνο ένα ακόμα στοιχείο ομορφιάς αλλά μία πανοπλία, ένα μασκάρεμα ίσως που εκφράζει δύναμη, σιγουριά, άνεση, αυτονομία.

Πολλοί μπορεί να είναι οι λόγοι που η σωματική αδυναμία απέκτησε τέτοια σημασία.

Ίσως να φαντάζει σαν δύναμη το να παραμένει κανείς λεπτός μέσα σε τόση αφθονία αγαθών.

Ίσως να είναι η απόδειξη ότι είναι κάποιος δραστήριος, ενεργητικός, ακούραστος σε μία εποχή που οι ρυθμοί είναι τόσο γρήγοροι και απαιτείται να τους ακολουθούμε. Αν αναρωτηθούμε για ποιο λόγο είναι τόσο σημαντικό να είμαστε λεπτοί ίσως να μην βρούμε ακριβώς το λόγο.

Είναι αυτό που έχουμε πια αφομοιώσει για τα καλά σαν το πρότυπο του επιτυχημένου, του τυχερού ίσως ανθρώπου όπως τον συναντάμε δεκάδες φορές την ημέρα να απεικονίζεται γύρω μας. Και σ' αυτόν προσπαθούμε να μοιάσουμε.

Φυσικά είναι απόλυτα κατανοητό όταν ένας άνθρωπος που έχει αρχίσει να κουράζεται και να λαχανιάζει όταν περπατήσει πολύ, που πρέπει να αγοράζει τα ρούχα του σε μαγαζιά για μεγάλα μεγέθη, που αισθάνεται βαρύς και δυσκίνητος, σκέφτεται ότι θα ήθελε πολύ να χάσει βάρος και ότι θα γινόταν πολύ ευτυχισμένος αν τα κατάφερνε.

Πράγματι το να καταφέρει κάποιος που είναι παχύσαρκος (κάτι που συνήθως υπάρχει χρόνια, δεν γίνεται κανείς υπέρβαρος απ' τη μια μέρα στην άλλη) να αδυνατίσει, μπορεί να είναι ένα πολύ σημαντικό επίτευγμα που φέρνει ευτυχία.

Για έναν άνθρωπο με μεγάλο σωματικό βάρος, η απόφαση να καταπολεμήσει την παχυσαρκία και η επιτυχία του σκοπού του μπορεί να φέρει μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του κυρίως γιατί του δίνει την ικανοποίηση ότι έκανε κάτι για τον εαυτό του, μπήκε ο ίδιος σε μια κοπιαστική διαδικασία για να βελτιώσει την σωματική και ψυχική του υγεία και ευεξία. Τότε πράγματι πιο αδύνατος μπορεί να σημαίνει πιο ευτυχισμένος.

Μπορεί όμως η αδυναμία να φέρει την ευτυχία και σε ανθρώπους που είναι απόλυτα μέσα στα όρια του φυσιολογικού βάρους και η υγεία τους δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο απ' αυτό;

Στο βιβλίο της «γυναικείος ναρκισσισμός, πεινώντας για αναγνώριση» που ασχολείται με τη δομή και τα αίτια των διατροφικών διαταραχών, η Γερμανίδα ψυχολόγος B. Wardetzki μιλάει για διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος μας και μη αποδοχή του εαυτού μας.

Οι άνθρωποι που ενώ έχουν ένα φυσιολογικό βάρος, θεωρούν το σώμα τους παχύ και κακοβαλμένο, σ' όποιον καθρέφτη και να κοιτάξουν, είναι σαν να βλέπουν τον εαυτό τους μέσα σε παραμορφωτικό καθρέφτη.

Όλα τα «μειονεκτήματα» του σώματος φαντάζουν τεράστια ενώ εξαφανίζονται σχεδόν τα όμορφα σημεία του.

Από την άλλη μεριά ακροβατούν ανάμεσα σε προσδοκίες τελειότητας για τον εαυτό τους (να έχω επαγγελματική επιτυχία, ομορφιά που την θαυμάζουν όλοι, εξυπνάδα, δυναμισμό, πολλά ταλέντα και ικανότητες που όλοι βλέπουν και αναγνωρίζουν) και αισθήματα βασανιστικής κατωτερότητας επειδή ο, τι κι αν κάνουν δεν μπορούν να εκπληρώσουν αυτές τις προσδοκίες.

Το σώμα και τα υποτιθέμενα παραπάνω κιλά γίνονται τα πεδία μάχης πάνω στα οποία διαδραματίζεται αυτός ο αγώνας.

Στις πιο δύσκολες περιπτώσεις, όταν ο αγώνας εναντίον των (υποτιθέμενων) παραπάνω κιλών γίνει αδυσώπητος και δεν βρει κανείς τον τρόπο να σταματήσει το «πιο αδύνατος-πιο τέλειος-πιο αγαπητός-πιο ευτυχισμένος», όπως συμβαίνει σε πολλές (νέες) γυναίκες με νευρική ανορεξία, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Στις λιγότερο παθολογικές καταστάσεις μπορεί να γίνει ένας διαρκής πόλεμος εναντίον του εαυτού μας με δυσάρεστες παρενέργειες, ψυχολογικές και σωματικές.

Το να είναι κανείς όμορφος ή ελκυστικός και το να αισθάνεται καλά μέσα στο σώμα του είναι μία ανθρώπινη ανάγκη και μπορεί να είναι κι ένα ευχάριστο, απολαυστικό παιχνίδι. Είναι ωραίο να νιώθουμε ότι αρέσουμε, να βλέπουμε στα μάτια των άλλων τον θαυμασμό για την εμφάνιση μας. Αυτό που πρέπει κάποια στιγμή να αναρωτηθούμε με ειλικρίνεια είναι το πόση διάρκεια και πόση πραγματική απήχηση μέσα μας έχει αυτή η ικανοποίηση, η ευχαρίστηση και η ευεξία ακόμη, που νιώθουμε όταν είμαστε 3 κιλά ελαφρύτεροι.

Και κάτι ακόμη: αν αυτά τα κιλά που θέλουμε να χάσουμε ήταν ένα πακετάκι στα χέρια μας και το ανοίγαμε τι μπορεί να είχε μέσα;

Ποια δικά μας πράγματα προσπαθούμε να ξεφορτωθούμε μαζί μ' αυτά τα κιλά; Ίσως να είναι όλα αυτά που θεωρούμε ότι μας εμποδίζουν να φτάσουμε τις προσδοκίες μας και που γι' αυτό τα μισούμε: η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια μας, οι φόβοι, η αναποφασιστικότητα, η θλίψη, ίσως και άλλα.

Μόνο που αυτά δεν φεύγουν κάνοντας δίαιτα.

Το πρώτο βήμα για να μην μας εμποδίζουν τόσο πολύ είναι να τα δεχτούμε σαν κομμάτια μας.

Το επόμενο να τα βάλουμε να σταθούν δίπλα σ' αυτά (όσα είναι αυτά) που αγαπάμε στον εαυτό μας. Και να φέρουμε την εικόνα του καθρέφτη λίγο πιο κοντά στις πραγματικές της διαστάσεις.

Τότε ας χάσουμε όσα κιλά θέλουμε. Μπορεί να το χαρούμε πραγματικά.

 

Λουίζα Βογιατζή - Ψυχολόγος

Πηγή: mypsychologist.gr