Το θέμα είναι οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις (με άντρα ή γυναίκα δεν έχει σημασία) που ενώ έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στον εξανθρωπισμό και τη μεταμόρφωσή μας, την ίδια στιγμή εγείρουν συναγερμό καθώς ζητούν να μας αλλάξουν θέτοντας υπό αμφισβήτηση όσα μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούσαμε ως δεδομένα.

Αυτά που διακυβεύονται είναι πολλά και επειδή συνήθως φοβόμαστε τις σχέσεις τουλάχιστον όσο τις επιθυμούμε, κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα Συνάντηση ανοίγονται μπροστά μας (τουλάχιστον) δύο δρόμοι.

Ο ένας, που περιγράφεται αμέσως παρακάτω, είναι ο Δρόμος μακριά από τη Σχέση, δηλαδή ο δρόμος του φόβου, της αμυντικότητας, της άτακτης φυγής εμπρός στον άγνωστο, διαφορετικό κόσμο που ενσαρκώνει ο άλλος. Ο δεύτερος δρόμος είναι εκείνος της ετοιμότητας να ζήσουμε και να αισθανθούμε, της διακινδύνευσης να πληγώσουμε και να πληγωθούμε, εν τέλει ο δρόμος του ανοίγματος προς τον άλλο.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΒΛΑΒΕΡΕΣ: ΜΑΖΙ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΜΟΝΟΙ

Κάθε άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του έχει πάρει μυρωδιά αυτού που λέμε σχέση βλαβερή για την υγεία.

Είναι οι παγωμένες, απολιθωμένες σχέσεις εξάρτησης, φόβου και υποταγής. Ανελεύθερες σχέσεις που υποσχόμενες μια αποχαυνωτική (ψευδ)αίσθηση ασφάλειας γίνονται η φυλακή μας απαιτώντας να τους παραδώσουμε άνευ όρων ό,τι έχουμε και δεν έχουμε. Στο όνομα καλών προθέσεων και «αγνών» συναισθημάτων (έρωτας, αγάπη, φροντίδα) ή για χάρη ενός κοινωνικού συμβολαίου (π.χ. γάμος) καλούμαστε να απεμπολήσουμε την προσωπική μας ελευθερία και να απολέσουμε την ικανότητα αυτοπροσδιορισμού μας.

Σε αυτού του είδους τις σχέσεις ο ένας προσπαθεί να ελέγξει τον άλλο, ενώ οι συμπεριφορές οφείλουν να υπακούουν σε συγκεκριμένους κανόνες. Κρίνεται δε θεμιτή η μεταχείριση πλήθους έντιμων και ανέντιμων μέσων με στόχο να εξημερωθεί ο άλλος, να του αφαιρεθεί η ζωτική του ορμή, να μετατραπεί σε άβουλο πλάσμα ώστε εμείς να νιώσουμε ασφαλείς. Ήσυχοι ότι κάποιος μας αγαπάει και δεν θα μας αφήσει ποτέ (τουλάχιστον για όσο τον χρειαζόμαστε…).

Στα πλαίσια αυτά η συντήρηση της εξάρτησης, οι ενοχικοί χειρισμοί, τα δράματα και οι υπερβολές δίνουν και παίρνουν: έδωσα τα πάντα για σένα, θα πεθάνω αν με αφήσεις, δεν μπορώ να ζήσω μακριά σου (όλες μάταιες εκκλήσεις φυσικά: αν είναι η ώρα του να φύγει, ο άλλος θα φύγει ακόμα και αν του περάσεις χειροπέδες…).

Οικοδομούμε με ευκολία σχέσεις ανισοτιμίας όπου τα παιχνίδια εξουσίας για την ανάληψη του ελέγχου, οι ανταγωνισμοί, οι χειραγωγήσεις, οι πλάγιες προσεγγίσεις βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη. Οι διαστρεβλώσεις και οι προβολές δεν έχουν τέλος: ζηλεύουμε λόγω δικής μας ανασφάλειας αλλά το προβάλλουμε ως ένδειξη της μεγάλης αγάπης μας. Παριστάνουμε ότι θυσιαζόμαστε ή στ’ αλήθεια θυσιαζόμαστε για τον άλλο βάζοντας στην άκρη τον εαυτό μας στο όνομα μιας αρρωστημένης ιδέας περί αφοσίωσης ή δέσμευσης. Προσδοκούμε ότι ένας και μοναδικός άνθρωπος θα καλύψει όλες τις ανάγκες μας και θυμώνουμε που (φυσικά) δεν μπορεί να το κάνει.

Στην προσπάθειά μας να βρούμε έναν μπούσουλα να τα βγάλουμε πέρα με τον άλλο, επιστρατεύουμε τους παραδοσιακούς ρόλους του φύλου υιοθετώντας «γυναικεία» και «ανδρικά» φερσίματα και τρόπους (είτε είμαστε άντρες είτε γυναίκες είτε απευθυνόμαστε σε άντρες είτε σε γυναίκες). Κάλπικοι, στημένοι, τεχνητοί, απέχοντας παρασάγγας από το να είμαστε ο εαυτός μας, δεν είμαστε αυθόρμητοι ούτε αυθεντικοί, παρά μόνο κουρασμένα ομοιώματα που δεν καταλαβαίνουν γιατί χάνουν τη μία παρτίδα μετά την άλλη ενώ υποτίθεται ακολουθούν κατά γράμμα τους κανόνες του παιχνιδιού.

Χώρια που ξεπατικώνουμε συναισθηματικές συμπεριφορές από τα αμερικανικά σίριαλ και σεξουαλικές πρακτικές από τις πορνοταινίες. Προβλέψιμοι, ομογενοποιημένοι, ψελλίζουμε ακόμα μια πανομοιότυπη, κονσερβοποιημένη, κοινή για όλους ερωτική/συναισθηματική γλώσσα.

Κάπως έτσι καταλήγουμε μαζί μεν αλλά χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στην ουσία μόνοι. Βαρετοί που βαριούνται πάσχοντας από έλλειψη επικοινωνίας. Ανίκανοι να σχετιστούμε, μένουμε βουβοί, ανέκφραστοι παρόλο που διψάμε να μιλήσουμε από καρδιάς. Όσα μας παιδεύουν αποκρύπτονται. Δυσαρέσκεια και σιωπή, απογοήτευση και αίσθημα ανικανοποίητου σε μια αέναη επανάληψη. Σε σχέση αλλά χωρίς σχέση.

Τα καταλαβαίνουμε όλα αυτά, δεν είμαστε χαζοί, απλώς δεν κάνουμε τίποτα για να τα αλλάξουμε. Στην πραγματικότητα και στο βάθος επιθυμούμε διαφορετικές, περισσότερο ουσιαστικές σχέσεις. Φυσικά και εξεγειρόμαστε μπροστά στην παρωχημένη ιδέα μιας συμβατικής σχέσης (αυτά συνέβαιναν την εποχή των γιαγιάδων μας, πριν το φεμινισμό…), όμως δεν ξέρουμε ή δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς είναι μια ελεύθερα διαμορφωμένη ή εξατομικευμένη σχέση. Δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με την ελευθερία που παραχωρήθηκε στην εποχή μας σε αυτό το πεδίο. (Μην παρεξηγηθώ: Μία συμβατική σχέση -με ένταση χαμηλή και στόχο τη διατήρηση ή αύξηση των περιουσιακών στοιχείων, το χτίσιμο ενός συγκεκριμένου κοινωνικού στάτους ή το μεγάλωμα των παιδιών- μπορεί να είναι απολύτως λειτουργική και ικανοποιητική, αρκεί μόνο να αποτελεί ελεύθερη επιλογή των εμπλεκόμενων μερών και όχι καταναγκασμό ή συμβιβασμό του ενός ή και των δύο).

Καμιά φορά συμβαίνει να παραμένουμε σε σχέσεις που δεν μας ικανοποιούν επειδή νιώθουμε υποχρέωση να ζήσουμε δίπλα στον άλλο λόγω μιας αλλοτινής μας απόφασης ή επειδή δεν είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε το τίμημα της φυγής μας. Εκτός αυτού μας περιορίζουν και μας συνιστούν να κάτσουμε στ’ αυγά μας πλήθος κοινωνικών καταναγκασμών ή οικονομικών περιορισμών. Κανείς δεν λέει ότι είμαστε απολύτως ελεύθεροι να κάνουμε του κεφαλιού μας χωρίς να υπολογίζουμε τίποτα. Αλλά τουλάχιστον ας μην αφήνουμε ανεκμετάλλευτο το μικρό ή μεγάλο μερίδιο ελευθερίας που μας αναλογεί.

Όπως και να έχει χάνουμε χρόνο με όλα αυτά. Ξοδευόμαστε σε ανούσιες ή αδιέξοδες σχέσεις, αφελώς προσδοκούμε να γευτούμε τα καλά της συντροφικότητας δίχως όμως να βάλουμε τον εαυτό μας στο παιχνίδι και όλα αυτά επειδή -τι άλλο;- φοβόμαστε. Την απόρριψη, την εγκατάλειψη, την πραγματική αποκάλυψη και έκθεση. Κρατιόμαστε, υπολογίζουμε τις κινήσεις μας, είμαστε διαρκώς σε επιφυλακή από φόβο ότι θα πληγωθούμε, θα αποτύχουμε στο πεδίο των σχέσεων και θα μείνουμε μόνοι. Ή ακόμα μπορεί να κρατιόμαστε από παράλογο φόβο μπροστά στην ιδέα να ζήσουμε αυτό που πραγματικά επιθυμούμε…

Αυτοί οι φόβοι δεν είναι φυσικά χωρίς βάση. Γνωρίζουμε καλά ότι το άνοιγμα του εαυτού δεν είναι παίξε γέλασε. Δεν παραχωρούμε πρόσβαση στον εσωτερικό μας κόσμο έτσι απλά στον οποιοδήποτε. Δεν εμπιστευόμαστε ούτε ξεγυμνωνόμαστε με το καλημέρα. Το κάνουμε μόνο υπό προϋποθέσεις σε συγκεκριμένους ανθρώπους και με το δεδομένο ότι νιώθουμε αρκετά ασφαλείς ότι η έκθεση δεν θα μας καταστρέψει – ότι ο άλλος δεν θα εκμεταλλευτεί την αδυναμία μας, δεν θα κυριαρχήσει επάνω μας, δεν θα χλευάσει τις ανάγκες μας.

Αναμφίβολα όσο δεδομένες είναι η ανάγκη για επαφή, συντροφικότητα και αγκαλιά, άλλο τόσο δεδομένος είναι και ο πανικός μπροστά στη διεκδίκηση τους. Η σχέση αποτελεί εμπειρία αποσταθεροποίησης. Αν ανοιχτούμε πραγματικά, αν αφεθούμε στο ρεύμα κινδυνεύουμε να χάσουμε τις βεβαιότητες, τα σημεία αναφοράς, το κέντρο βάρους ή τα μυαλά μας. Όσο δε πιο ορθολογικοί ή αμυντικοί είμαστε τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Γι’ αυτό αντιστεκόμαστε, γι’ αυτό το βάζουμε στα πόδια και απαρνιόμαστε τη συγκίνηση, την επαφή, την οικειότητα - για λόγους αυτοπροστασίας. Για να προστατέψουμε έναν ευάλωτο, αβέβαιο, δέσμιο των πρέπει και του φόβου εαυτό.

Και έτσι φτιάχνουμε σχέσεις που απλώς επιβεβαιώνουν αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε ή θέλουμε να είμαστε. Στερούνται συγκινήσεων, δε λέω, δεν μας διδάσκουν τίποτα, προφανώς, αλλά μας προσφέρουν μια υπέροχη αίσθηση σιγουριάς, μακαριότητας και τεμπελιάς. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Αποτυγχάνουμε πολλαπλώς και παταγωδώς στις σχέσεις μας και τα βάζουμε με τον εαυτό μας. Δεν ξέρουμε τι δεν πήγε, τι δεν βγήκε όπως το θέλαμε ή γιατί δεν μας έκατσε ενώ το προσπαθήσαμε. Φοβητσιάρηδες, αδέξιοι συναισθηματικά, αλλεργικοί στην απόρριψη και εραστές του ελέγχου. Αυτό είμαστε και από πάνω το γνωρίζουμε κιόλας και υποφέρουμε διπλά γι’ αυτό. Και ακόμα χειρότερα ντρεπόμαστε γι’ αυτό.

Ανεπίδεκτοι ερασιτέχνες σε ό,τι αφορά τις σχέσεις μας λοιπόν.

Στήνουμε αδιάκοπα ιστορίες που δεν μας κάνουν καλό. Κάθε φορά την ίδια ιστορία. Και ακόμα να βάλουμε μυαλό…

Βιβή Φατούρου - Ψυχολόγος

Πηγή: vivifatourou