Αυτή την ιστορία διηγείται στο συναρπαστικό νέο του βιβλίο, «Ο Εγκέφαλος που Πιστεύει.”(“The Believing Brain”) Κατά την άποψη του κ. Shermer, ο εγκέφαλος είναι μια μηχανή πεποιθήσεως, προδιατεθειμένη να ανακαλύπτει πρότυπα, εκεί που δεν υπάρχουν και να τα αποδίδουν σε εφυείς παραγόντες και όχι στην τύχη, ούτως ώστε να εμφανίζει το σύμπαν λογικότερο . Στη συνέχεια, έχοντας σχηματίσει την πεποίθηση, ο καθένας μας έχει την τάση να αναζητά ενδείξεις οι οποίες την επιβεβαιώνουν και ενισχύουν περεταίρω.
Αυτός είναι ο λόγος που, με αφορμή μικρά κενά στις αποδείξεις – η υποτιθέμενη απουσία οπών εισροής του αερίου στην στέγη ενός απο τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς-Μπίρκεναου για αρνητές του Ολοκαυτώματος, ή τα πρόσωπα με την έκφραση αναμονής στον στο πράσινο λόφο για την δολοφονία του JFK, το σημείο τήξης του χάλυβα για την 9 / 11 – κατασκευάζουμε ένα ολόκληρο εποικοδόμημα μιας λανθασμένης πεποίθησης.
Και λέω “κατασκευάζουμε”, γιατί, μετά την ανάγνωση του βιβλίου του κ. Shermer και άλλων σαν αυτό, ενοχλημένος αντιλήφθηκα ότι όλοι κάνουμε το ίδιο, ακόμα και όταν δεν το βλέπουμε. Δεν είναι μια ιδιομορφία των αμόρφωτων ή των φανατικών.Όλοι κάνουμε το ίδιο με τις πολιτικές πεποιθήσεις μας, τη θρησκευτική μας πίστη, ακόμα και στην προάσπιση επιστημονικών θεωριών. Και αν όλοι έτσι λειτουργούμε, τότε πώς ξέρουμε ότι η δική μας ορθολογική απόρριψη των θεωριών συνωμοσίας δεν έχει επίσης μολυνθεί με πεποιθήσεις τόσο ισχυρές ώστε να αποτελεί και η απόρριψη αυτή η ίδια θεωρία συνωμοσίας;
Υπήρξε μια εποχή, όταν ήμουν νεότερος, όταν ήμουν βέβαιος ότι ήξερα πώς να ξεχωρίσω μια αλλοπαρμένη παλαβή αντίληψη από μια ορθολογική επαγωγή. Δεν είμαι πλέον τόσο σίγουρος.
Αυτό έχει προκληθεί σε ένα μέρος από τη συναναστορφή φίλων οι οποίοι συμμερίζονται την άποψή μου σε ένα ζήτημα, αλλά στη συνέχεια υποστηρίζουν ξαφνικά μια άποψη σε ένα άλλο ζήτημα που είναι ανάθεμα για μένα. Δεν πιστεύω στα φαντάσματα, λέει ένας φίλος, αλλά υπάρχει σίγουρα κάποια αλλήθεια στην ομοιοπαθητική. Ή, ο Θεός δεν κατευθύνει την εξέλιξη των ειδών, αλλά η κυβέρνηση πρέπει να σχεδιάζει την οικονομία. Όπως και εγώ, ο κ. Shermerέχει συντηρητικές οικονομικές και φιλελεύθερες κοινωνικές απόψεις και έτσι συναντά συχνά αυτήν την ασυμφωνία.
Ο κ. Shermer προσφέρει έναν εύχρηστο οδηγό για αυτούς που βρίσκονται σε σύγχυση.
Οι θεωρίες συνωμοσίας συνήθως στερούνται ειρμού στην περιπλοκότητά τους, απαιτούν την συμετοχή μεγάλου αριθμού ανθρώπων, καταλογίζει μεγάλης κλίμακας αποτελέσματα σε μικρής κλίμακας αιτίες, προσδίδουν πομπώδη νοήματα σε αβλαβή γεγονότα, εκφράζουν την έντονη υποψία σε κυβερνήσεις ή εταιρείες, εκχωρούν μεγάλη ισχύ σε ιδιώτες ή δεν παρουσιάζουν νέα στοιχεία με το πέρασμα του χρόνου.
Σίγουρα. Αλλά αυτές είναι οι εύκολες περιπτώσεις. Τι γίνεται με το πιο δύσκολες;
Πάρτε την κλιματική αλλαγή. Ορίστε η τελική διάγνωση κ. Shermer για μια λανθασμένη θεωρία συνωμοσίας: “Ο οπαδός της θεωρίας συνωμοσίας υπερασπίζεται τη θεωρία συνωμοσίας επίμονα μέχρι σημείου να αρνείται να εξετάσει εναλλακτικές ερμηνείες για τα εν λόγω γεγονότα, απορρίπτει όλες τις αποδείξεις που δεν υποστηρίζουν τη θεωρία του και απροκάλυπτα επιδιώκει μόνο επιβεβαιωτικές αποδείξεις για να υποστηρίξει αυτό που έχει ήδη αποδεχτεί σαν αληθινό. “
Αυτό περιγράφει πολλούς από εκείνους που προσπαθούν να επιρρίψουν την κλιματική αλλαγή στις ανθρωπογενείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Φυσικά, απάντούν αυτοί, περιγράφει επίσης όσους προσπαθούν να αποδόσουν την κλιματική αλλαγή στον ήλιο.
Έτσι λειτουργούν τα συστήματα πεποιθήσεων: Και στις δύο πλευρές, υπάρχει μια εδραιωμένη πίστη, που ενισχύεται απο την επιθυμία για επιβεβαίωση, και επίσης μια υπερμεγέθης πεποίθηση ότι η άλλη πλευρά είτε είναι εύπιστη είτε είναι συνωμότες. Και ο Rick Perry και ο Al Gore-κάθε ένας σκέφτεται ότι ο άλλος είναι ένας τρελός θεωρητικός συνωμοσιολόγος τόσο προκατειλημένος που δεν μπορεί να δεί τα γεγονότα. Ίσως οι δύο έχουν δίκιο”.
*****
Του Μatt Ridley από the wall street journal
Μετάφραση Βασίλης Γερωνυμάκης
Επιμέλεια και σχόλια : blog.babislaskaris
