Ήδη από το δοκίμιο «η δημαγωγία της δημοκρατίας» είχε τεθεί η μεσαία τάξη ως ιστορικό υποκείμενο. Ιστορικά άλλωστε οι πολιτικές μεταβολές ουσιαστικά γίνονταν από τη μεσαία τάξη που κάθε φορά αισθάνονταν καταπιεσμένη πολιτικά από τις κυρίαρχες τάξεις. Στην αρχαιότητα αντιτασσόμενη σε κάθε πόλη επέβαλε την αρχαιοελληνική δημοκρατία (είτε πολιτικά με τη μορφή εκλογών/κλήρωσης, είτε ακόμα και στη δημιουργία στρατιωτικής φάλαγγας και στρατού πολιτών)… Στο μεσαίωνα τούτη αντέδρασε απέναντι στην πολιτική καταπίεση της μοναρχίας και του φεουδαλισμού… Και τις τελευταίες δεκαετίες τα μεσαία στρώματα άρχισαν να αντιτάσσονται -όλο και δυναμικότερα- απέναντι στους περιορισμούς σε πολιτική και οικονομική συμμετοχή που επέβαλε ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός.

Ο ορισμός, βέβαια, της μεσαίας τάξης είναι εξαιρετικά δύσκολος και αρκετά επικίνδυνος εξαιτίας των διαφορετικών ιδεολογικών προσεγγίσεων για την παραγωγική διαδικασία. Έτσι, αν το προλεταριάτο διακρίνεται από τη μισθωτή σχέση στην παραγωγή, που πουλάει την εργατική του δύναμη, οι αγρότες από τη σχέση τους με τη γη στον πρωτογενή τομέα, τότε ουσιαστικά οφείλουμε να προσεγγίσουμε τη μεσαία τάξη από το ρόλο της στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα.

Βασικό κριτήριο για τη διαφοροποίηση μιας τάξης, κατά το δοκιμιογράφο, είναι το είδος και το μέγεθος του κεφαλαίου. Στη μεσαία τάξη συμπεριλαμβάνει, λοιπόν, όχι μόνο τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους, διευθυντές κλπ, αλλά όλο το μορφωμένο προσωπικό, που δυνητικά μπορεί να αυτονομηθεί εργασιακά και -θεωρητικά τουλάχιστον- να επιβιώσει σε ελευθέρια επαγγέλματα.

Η μόρφωση αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της μεσαίας τάξης και των ελίτ. Εξάλλου, όπως έχει αποδειχθεί από την Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης τα χαμηλότερα στρώματα είναι σχεδόν αποκλεισμένα από την ανώτατη εκπαίδευση. Η μόρφωση όμως έτσι δημιουργεί ένα ιδιότυπο χαρακτηριστικό που διαμορφώνει δυνητικά την οικονομική θέση, την καταναλωτική δύναμη και τη συνείδηση του ατόμου.

Βέβαια, η μεσαία τάξη διακρίνεται σε επιμέρους στρώματα (ελεύθεροι επαγγελματίες, δημόσιοι υπάλληλοι, αυτοαπασχολούμενοι σε υπηρεσίες, επχιειρηματίες). Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το δοκίμιο, όμως το βασικό στοιχείο που διαχωρίζει τα μεσοαστικά στρώματα είναι η μορφή του κεφαλαίου στο οποίο στηρίζουν τη δραστηριότητά τους κι όχι το κεφάλαιο που κερδίζουν. Έτσι, ουσιαστικά η μεσαία τάξη διακρίνεται σε δύο κύριες υποομάδες: εκείνες που διαθέτουν υλικό κεφάλαιο ως μέσο παραγωγής και εκείνες που χρησιμοποιούν το άυλο κεφάλαιό τους στην παραγωγή.

Ένα άλλο κεντρικό σημείο, εξίσου σημαντικό για το συγγραφέα είναι η οικονομική κρίση. Προσεγγίζει τα αίτιά της, δομικές αδυναμίες του Ελληνικού Κράτους και της ευρωζώνης, αλλά αναπτύσσει και όλο το αντιφιλελεύθερο πλέγμα που προωθείται τα τελευταία χρόνια.

Το δοκίμιο είναι ελεύθερης διακίνησης (creative commons) και

μπορείτε ελεύθερα να το διαβάσετε online από εδώ ή να το "κατεβάσετε" απευθείας από

ή εναλλακτικά να επισκεφτείτε τον ιστότοπο του συγγραφέα.