Στον Concordia, όμως, για ένα χρόνο θα βρίσκεται και ο Αδριανός Γολέμης, ιατρός, με μετεκπαίδευση στο International Space University του Στρασβούργου, στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος της European Space Agency (ESA), αντικαθιστώντας τον Δρ. Ευάγγελο Καϊμακάμη - οι μόνοι Έλληνες που βρέθηκαν ποτέ εκεί.

Έρευνα στον πάγο

Στο σταθμό λαμβάνουν χώρα πολλές ερευνητικές διαδικασίες, ανάμεσα στις οποίες Μετεωρολογία και μελέτες της Ατμόσφαιρας, γλασεολογία (μελέτη των πάγων), και Αστρονομία.

Βρίσκεται σε υψόμετρο 3233 μέτρα, κάτι που έχει για τους ερευνητές κάποιες επιπτώσεις όπως την υποξία, καθώς η ατμόσφαιρα εδώ είναι πιο αραιή λόγω υψομέτρου και άρα φτωχότερη σε οξυγόνο. Αυτό προκαλεί διαταραχές στον ύπνο και περιοδικά και σε άλλες λειτουργίες. «Βρισκόμαστε πάνω σε 3200 μέτρα πάγο, κάτω από τα οποία υπάρχει μόνο θάλασσα! Δεν υπάρχει δηλαδή κάποια χερσαία μάζα πάνω στην οποία πατάει ο Σταθμός, ωστόσο η τοποθεσία του είναι σταθερή και δε μετακινείται. Επίσης ο καιρός είναι πάντα ο ίδιος: Δε βρέχει και δεν χιονίζει (5 εκ. το χρόνο σύνολο), ενώ σπάνια φυσάει. Οι θερμοκρασίες βέβαια κυμαίνονται από -30 το καλοκαίρι μέχρι -80 το χειμώνα, λόγω της Ανταρκτικής νύχτας που διαρκεί 3 μήνες με μόνιμο σκοτάδι. Αντίστοιχα τώρα έχουμε 24 ώρες ηλιοφάνεια», δηλώνει στο tvxs.gr ο Αδρ. Γολέμης.

Η Concordia

Στο Σταθμό μέχρι και τον Φεβρουάριο θα βρίσκονται περίπου 70 άτομα, που είναι και ο μέγιστος αριθμός, τον οποίο μπορεί να υποστηρίξει. Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού του Νότιου ημισφαιρίου (Νοέμβριος-Φεβρουάριος), ο Σταθμός επικοινωνεί με τον υπόλοιπο κόσμο αεροπορικά και «οδικώς», μέσω αποστολών που μεταφέρουν προμήθειες. Οι αποστολές χρειάζονται 10 μέρες για να φτάσουν χερσαία από την ακτή της Ανταρκτικής μέχρι τον Concordia.

Το Φεβρουάριο το τελευταίο αεροπλάνο φεύγει, μεταφέροντας τους επιστήμονες που βρέθηκαν εκεί για την «θερινή» περίοδο πίσω. «Από τότε και για 9 μήνες θα μείνουμε 13 άτομα στο Σταθμό, απομονωμένοι. Έχει ενδιαφέρον να πούμε ότι είναι πιο εύκολο για έναν Αστροναύτη να επιστρέψει στη Γη από το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό σε περίπτωση ανάγκης παρά να φύγει από την Concordia το χειμώνα, που η βάση είναι ουσιαστικά απροσπέλαστη καθώς τα καύσιμα των αεροπλάνων αλλά και των χερσαίων οχημάτων παγώνουν», περιγράφει ο κ. Γολέμης.

Ο κοντινότερος σταθμός στην Concordia είναι ο ρωσικός Βοστόκ, 600 χλμ μακριά, και ο παράκτιος γαλλικός Dumont D'Urville, 1200 χλμ μακριά, χωρίς καμία ανθρώπινη παρουσία ενδιάμεσα.

Ο ρόλος του

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος (ESA), που είναι από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως και της οποίας μέλος είναι και η Ελλάδα, προσλαμβάνει σε συνεργασία με το Γαλλικό Πολικό Ινστιτούτο ένα γιατρό κάθε χρόνο, προκειμένου να πραγματοποιήσει διάφορα βιοϊατρικα πειράματα στο σταθμό. Σκοπός είναι να εξαχθούν συμπεράσματα και να υπάρξει πρόοδος σχετικά με το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι επιπτώσεις των δυσχερών συνθηκών στον άνθρωπο.

«Εγώ είμαι εδώ για να πραγματοποιήσω τα πανεπιστημιακά ερευνητικά προγράμματα που έχει προκρίνει η European Space Agency. Αυτό σημαίνει από προγραμματισμό των μετρήσεων και αιμοληψίες μέχρι πιο πολύπλοκες μετρήσεις, όπως μεταβολισμός, μελέτες ύπνου με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, και ανάλυση κάποιων δεδομένων σε πρώτο επίπεδο», εξηγεί ο Αδριανός Γολέμης.

Ο στόχος των ερευνών είναι διττός - από τη μία η γνώση αυτή θα χρησιμοποιηθεί για τις διαστημικές αποστολές, με απώτατο σκοπό μια επανδρωμένη αποστολή στον Άρη, και από την άλλη τα αποτελέσματα των ερευνών αναμένεται να έχουν και ευνοϊκές επιπτώσεις για την κοινωνία.

«Για παράδειγμα, μελετώντας τον ύπνο και τις διαταραχές του υπό δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης, μαθαίνουμε μεν πώς να βοηθήσουμε τους αστροναύτες που υποφέρουν από τις ίδιες αιτίες, αλλά κυρίως μαθαίνουμε πώς να βελτιώσουμε τον ύπνο ασθενών στη Γη. Αντίστοιχα συμβαίνει και με άλλα πειράματα. Μελετούμε ποια είναι τα ιδανικά αντιμικροβιακά υλικά για να χρησιμοποιηθούν στην κατασκευή διαστημοπλοίων. Όταν μάθουμε ποια είναι αυτά όμως, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε και στα νοσοκομεία ώστε να μειώσουμε τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Φυσικά η ιατρική αυτή έρευνα βασίζεται στα μέλη του πληρώματος που θα μείνουν στην Concordia για ένα χρόνο και η συμμετοχή σε αυτά είναι εθελοντική», εξηγεί ο γιατρός.

Τα πειράματα

«Άλλα πειράματα που θα διεξαχθούν φέτος έχουν να κάνουν με τη Βιταμίνη D, για την οποία προσπαθούμε να καθορίσουμε την ιδανική ποσότητα που αν χορηγηθεί βοηθά τους ανθρώπους στη διάρκεια της τρίμηνης πολικής νύχτας, αφού η έλλειψη ηλιακού φωτός επηρεάζει τον οργανισμό», προσθέτει ο ίδιος.

Ένα άλλο πείραμα που θα πραγματοποιηθεί μελετά τη διατροφή και τις αλλαγές στον ανθρώπινο μεταβολισμό στις συνθήκες απομόνωσης, ενώ ένα άλλο τις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη του πληρώματος και την ομαδικότητα.

Ταυτόχρονα γίνονται ακόμα μελέτες για τις αλλαγές της ψυχολογίας σε βάθος ενός έτους, για τις μεταβολές του αγγειακού συστήματος στην υποξία και το πώς μεταβάλλεται η στάση του σώματος.

Τέλος, υπάρχει και πείραμα που μελετά το πώς οι υπολογιστές μπορούν να καταλάβουν την ψυχολογική κατάστασή του ανθρώπου, αναλύοντας τον τρόπο ομιλίας του. «Εδώ θα ήθελα να αναφέρω πως και Έλληνες επιστήμονες ασχολούνται με παρόμοιο πρόγραμμα, βέβαια εκτός της Concordia. Πρόκειται για τους Κωστή Ουγγρίνη, Επικ. Καθηγητή στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Μαριάνθη Λιάπη οι οποίοι εργάζονται με μια διεπιστημονική ομάδα στο εργαστήριο ΤΙΕ Lab. Στην ουσία ερευνούν την ανάπτυξη ευφυών μεταβαλλόμενων αρχιτεκτονικών εφαρμογών που έχουν στόχο να κατανοούν την ψυχολογική κατάσταση του πληρώματος σε απομόνωση και να αντιδρούν δημιουργώντας νέα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που βοηθούν το πλήρωμα να διατηρεί μια υγιή κατάσταση», αναφέρει ο Αδ. Γολέμης.

O Αδρ. Γολέμης και ο Ευ. Καϊμακάμης

Όλα αυτά τα πειράματα προέρχονται από προτάσεις Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων ενώ κατά καιρούς συμμετέχουν και ερευνητές από άλλες χώρες. Στη συνέχεια η ESA επιλέγει τις καλύτερες προτάσεις και καταλήγει συνήθως σε 10 πειράματα που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο. Έπειτα γίνεται η επιλογή του γιατρού που θα μεταβεί στην Concordia για ένα χρόνο προκειμένου να συμμετέχει στην πραγματοποίηση των πειραμάτων. Δικαίωμα στη θέση αυτή έχουν γιατροί από όλα τα κράτη-μέλη της ESA.

«Η ESA δίνει την ευκαιρία για προτάσεις σε όλες τις χώρες-μέλη της και θα ήταν ευτύχημα να δούμε ένα πείραμα ελληνικού Πανεπιστημίου να πραγματοποιείται εδώ στο Σταθμό. Βέβαια, η χώρα μας αυτή τη στιγμή έχει μειώσει κατά πολύ την οικονομική συνεισφορά της στην ESA, μην παρέχοντας πόρους για τέτοια πειράματα. Έτσι για να γίνει ένα ελληνικό πείραμα δεκτό στην Concordia επί του παρόντος, θα πρέπει να περιλαμβάνει και κάποιον ξένο ερευνητή», αναφέρει ο γιατρός και προσθέτει πως «οι πόροι που δίνονται για την έρευνα δεν είναι ποτέ "χαμένοι", αντιθέτως φέρνουν πρόοδο και ανάπτυξη. Έχει υπολογιστεί ότι κάθε ευρώ που δαπανάται για προγράμματα της ESA έχει επιστροφή περίπου τα διπλάσια, εννοώντας οφέλη για την κοινωνία και βελτίωση του επιπέδου ζωής».

Γιατί στην Ανταρκτική;

H Ανταρκτική έχει επιλεγεί για τις έρευνες λόγω των συνθηκών που επικρατούν, όπως το μεγάλο υψόμετρο, μόνο ήλιος ή μόνο νύχτα, το κρύο, η μακροχρόνια απομόνωση, και η μονοτονία, καθώς ο στόχος είναι να υπάρχει αναλογία με έναν διαστημικό σταθμό (space analogue).

«Αυτές οι δυσχερείς συνθήκες διαβίωσης καταστούν την Concordia ένα εξαιρετικό ανάλογο διαστημικών αποστολών, προσομοιάζουν δηλαδή στον τρόπο και τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αστροναύτες», εξηγεί ο επιστήμονας.

Το ταξίδι

Για να φθάσει κανείς από την Ευρώπη στον σταθμό Concordia θα πρέπει να μεταβεί αεροπορικώς στην Νέα Ζηλανδία, στην πόλη Christchurch. Από εκεί με στρατιωτικό αεροπλάνο C130 πηγαίνει στην παράκτια ιταλική βάση Mario Zuccheli.

«Η πτήση είναι 8ωρη και όλοι είμαστε ντυμένοι με ειδικές πολικές στολές. Μάλιστα έχει ενδιαφέρον το ότι το αεροπλάνο προσγειώνεται στην παγωμένη θάλασσα! Λίγους μήνες μετά αυτός ο πάγος λιώνει», εξιστορεί ο Αδριανός Γολέμης.

Από τη βάση αυτή με άλλο μικρό αεροπλάνο φθάνει ο ταξιδιώτης στην Concordia.

«Έχει ενδιαφέρον ότι πετάς για 4 ώρες και αλλάζεις 5 ζώνες ώρας! Δηλαδή η διαφορά ώρας ανάμεσα στις 2 βάσεις είναι 5 ώρες, επειδή οι μεσημβρινοί συγκλίνουν στο Νότιο Πόλο. Βέβαια συνήθως λόγω καιρικών συνθηκών περιμένεις είτε στη Νέα Ζηλανδία είτε στην Ιταλική βάση», προσθέτει.

Όσον αφορά τη συμβίωση, τα δεδομένα θα αλλάξουν μετά τον Φεβρουάριο που θα μείνουν μόνο 13 άτομα.

«Το χειμώνα με 13 άτομα, στην απομόνωση, θα είναι διαφορετικό από όλες τις απόψεις, κοινωνικές, χώρου, επικοινωνία, φαγητό», εκτιμά ο κ. Γολέμης και προσθέτει «υπάρχουν και δύσκολες στιγμές ή διαφωνίες και γεγονός είναι ότι γιγαντώνονται λόγω της απομόνωσης και του γεγονότος ότι είτε το θέλεις είτε όχι είσαι με τους ίδιους ανθρώπους όλη τη μέρα. Σε τέτοιες περιπτώσεις ένα τηλεφώνημα σε έναν καλό φίλο ή στην οικογένειά σου βοηθάει περισσότερο από ότι περιμένεις».

«Το να ζεις εδώ πάντως είναι μια ιδιαίτερη εμπειρία και πραγματικά μερικές φορές θαυμάζοντας το λευκό έξω από το παράθυρο ή φορώντας μια σχεδόν "αστροναυτική στολή" για να βγεις έξω, σκέφτεσαι ότι θα μπορούσες κάλλιστα να βρίσκεσαι σε μια βάση στο φεγγάρι! Φυσικά τα πράματα είναι λίγο πιο εύκολα εδώ».

Του Νίκου Μίχου

Πηγή: tvxs.gr