Στις 23 Νοεμβρίου, ένα τετράχρονο Ελληνόπουλο στη Λάρισα υπέστη σοβαρά εγκαύματα όταν η φωτιά που είχε ανάψει η γιαγιά του για να ζεσταθούν έφυγε από τον έλεγχό της και το σπίτι πήρε φωτιά. Το παιδάκι νοσηλεύεται σε κρίσιμη κατάσταση την ώρα που γράφω αυτές τις γραμμές. Η οικογένεια που αποτελούνταν από τη μητέρα, τρια ανήλικα και τους παπούδες, ζούσε στα όρια της φτώχιας, με τη στήριξη των τοπικών κοινωνικών υπηρεσιών.
Ακριβώς εικοσιτέσσερις ώρες μετά, στον προσφυγικό καταυλισμό της Λέσβου ένα εξάχρονο προσφυγόπουλο έχασε τη ζωή του από την έκρηξη που προκλήθηκε όταν η γιαγιά του άναψε το γκάζι για να ζεσταθούν. Η οικογένεια αποτελούνταν από τη μητέρα, δύο ανήλικα παιδιά και τη γιαγιά τους οι οποίοι ζούσαν στον προσφυγικό καταυλισμό εδώ και τέσσερις μήνες με τη στήριξη των τοπικών κοινωνικών και εθελοντικών υπηρεσιών.
Τα δύο γεγονότα θα μπορούσαν να συνοψιστούν και στην εξής μια πρόταση: τον Νοέμβριο του 2016, στην Ελλάδα, δύο παιδάκια έχασαν τη ζωή τους από πυρκαγιές που ξέσπασαν επειδή ήταν ο μόνος τρόπος να ζεσταθούν.
Δεν έχει καμία σημασία ποια ήταν αυτά τα παιδάκια. Δεν έχει καμία σημασία από πού έρχονταν, σε ποια εθνικότητα και θρησκεία ανήκαν ή τι χρώμα είχε το δέρμα τους.
Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι το 2016, σε μια χώρα που στολίζει τους δρόμους με χριστουγεννιάτικα στολίδια από τις αρχές του Νοέμβρη, σε μια Ευρώπη που έχει αγωνιστεί για τις ανθρωπιστικές αξίες και τα δικαιώματα ενηλικων και ανήλικων πολιτών, δύο παιδιά καίγονται γιατί δεν μπορεί να τους διασφαλίσει κανείς την πρόσβαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα: της στέγασης, της τροφής, της θέρμανσης, της ασφάλειας.
Αυτά τα δύο γεγονότα, που συνέβησαν με διαφορά λίγων ωρών, είναι ένα ηχηρό χαστούκι στο πρόσωπο κάθε πολίτη αυτής της χώρας, κάθε πολίτη αυτής της ηπείρου. Γιατί μας δείχνουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι το πρόβλημα δεν είναι η προσφυγιά και η μετανάστευση. Το πρόβλημα δε θα λυθεί αν κάποιοι μείνουν στον τόπο τους και δεν επιβαρύνουν τους άλλους με την παρουσία τους. Το πρόβλημα υπάρχει, είναι το ίδιο απλά εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους.
Στη Συρία εκφράζεται με έναν άδικο και απάνθρωπο πόλεμο (λες και μπορεί να είναι κάτι άλλο ένας πόλεμος!). Στην Ελλάδα εκφράζεται με την αγωνία των ανθρώπων να επιβιώσουν και να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους τα βασικά αγαθά για την επιβίωση. Στη Βρετανία εκφράζεται με την αδιαφορία των νέων ανθρώπων για τη συλλογική εξέλιξη. Μια αδιαφορία που ξεκινάει από τη λογική «δουλεύω σαν το σκυλί για πενταροδεκάρες και δεν υπάρχει κανένα φως μπροστά, στάχτη και μπούρμπερη όλα» και που εν μερει οδήγησε στο Brexit. Στην Αμερική εκφράζεται με την άνοδο του Τραμπ στο προεδρικό αξίωμα.
Το πρόβλημα είναι ότι η Δύση μοιάζει τελικά να είναι όντως η δύση. Η δύση του πολιτισμού, της ανθρωπιάς, της αγάπης. Η δύση της αλληλεγγύης και της συμπαράστασης. Η δύση της κοινής λογικής που λέει ότι όχι, δε μπορεί να παιδιά να πεινάνε, να καίγονται, να μένουν απροστάτευτα. Ότι δε μπορεί οι οικογένειες που βρέθηκαν σε δυσμένεια, όποιος κι αν είναι ο λόγος – πόλεμος, ανεργία, θάνατος, διαζύγιο – να αφήνονται στο έλεος της μοίρας τους. Η δύση της ανθρώπινης υπόστασης που δέχεται σαν φυσικό μωρά να καίγονται, μητέρες να μη μπορούν να συντηρήσουν τα παιδιά τους, άνδρες να αυτοκτονούν λόγω χρεών, σε μια ήπειρο που στολίζεται και ετοιμάζεται για τα Χριστούγεννα δύο μήνες πριν.
Συνηθίσαμε αυτήν την τεράστια αντίφαση και σε λίγο θα μας φαίνεται φυσιολογική, αν δεν έχει γίνει ήδη. Αυτό νεκρώνει το μυαλό μας, μα το χειρότερο είναι ότι νεκρώνει τη συνείδησή μας και τίποτα πια δεν κάνουμε. Όσο αφορά τους άλλους, είμαστε εντάξει. Εμείς άλλωστε τα κουτσοκαταφέρνουμε, σωστά;
Δυστυχώς, δεν είναι έτσι. Δεν είναι καθόλου έτσι. «Ότι ακούς στη γειτονιά σου, γρήγορα και στη γωνιά σου» λέει η σοφή παροιμία. Το γεγονός με τα δυο παιδάκια είναι η τρανταχτή απόδειξη ότι πρέπει να ξυπνήσουμε. Τώρα. Όχι αύριο. Τώρα.
Ο φασισμός και ο εθνικισμός δεν είναι η λύση. Η εσωστρέφεια δεν είναι λύση. Έχουμε στα χέρια μας ισχυρά όπλα, όπλα που γενιές ολόκληρες κατέκτησαν ή έχτισαν πριν από μας και μας τα παρέδωσαν με ευλάβεια: τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις επιστήμες, την τεχνολογία, τις πανανθρώπινες αξίες όπως είναι η αλληλεγγύη, η συμπαράσταση, ο σεβασμός. Ας μην είναι η δική μας γενιά που θα κάνει το βήμα προς τα πίσω.
Μπορούμε να νοιαστούμε πρώτα για τον γείτονά μας, αν πεινάει, αν έχει γάλα για τα παιδιά του. Για τη φίλη μας που κακοποιείται από τον άνδρα της. Για το συμμαθητή του γιου μας στο σχολείο που έχει τρύπια παπούτσια. Να βάλουμε δύο μήλα στην τσάντα του παιδιού μας και να του ζητήσουμε να το δώσει σε κάποιο παιδάκι που δεν έχει φέρει τίποτα. Μπορούμε να ξεκινήσουμε από τα μικρά, είναι καλύτερα από το τίποτα. Μόνο έτσι θα φτάσουμε στα μεγάλα. Στο να διεκδικήσουμε απαντήσεις και να απαιτήσουμε λύσεις συλλογικά και με ευθύνη.
Ακόμα όμως κι αν δεν τα καταφέρουμε να φτάσουμε στα μεγάλα, ο ύπνος μας θα είναι πιο ελαφρύς το βράδυ γιατί κι εμείς θα έχουμε βοηθήσει να μη καεί άλλο παιδάκι στον ύπνο του. Ελληνάκι ή προσφυγάκι. Γιατί θα μας έχει μείνει τουλάχιστον η ικανοποίηση και η πληρότητα του ανθρώπου που έκανε το χρέος του, όσο μπορούσε και όπως μπορούσε. Γιατί, παραφράζοντας τον Καζαντζάκη, «εμείς, εμείς μονάχοι μας έχουμε χρέος να σώσουμε τη γης. Αν δε σωθεί, εμείς θα φταίμε.»
