Η δουλειά της περιστρέφεται γύρω από τις πολυάριθμες σχέσεις που διατήρησε με συγγραφείς, καλλιτέχνες, ψυχαναλυτές κ.λπ., με τα ημερολόγιά της να αποκαλύπτουν μια γυναίκα διψασμένη για ζωή.
Το μεγαλύτερο μέρος του έργου της εκδόθηκε μάλιστα μετά τον θάνατό της, στέλνοντας τη συγγραφέα του μια και καλή στο πάνθεο της ερωτικής γραφής!
Το προσωπικό της ύφος μπόλιασε την ημερολογιακή καταγραφή με το μυθιστόρημα σε ένα συνονθύλευμα πραγματικότητας και μύθου που κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν πρόκειται για προσωπική εμπειρία της Νιν ή για πλάσματα της φαντασίας της...
Πρώτα χρόνια
Η Αναΐς Νιν γεννιέται ως Angela Anaïs Juana Antolina Rosa Edelmira Nin y Culmell στις 21 Φεβρουαρίου 1903 στο Νεϊγί της Γαλλίας, με την τέχνη να κυλά στο αίμα της: ο πατέρας της, Joaquín Nin, ήταν ισπανός συνθέτης, πιανίστας και καλλιτέχνης, που πέρασε ένα διάστημα στην Κούβα, όπου και γνώρισε τη γαλλικής καταγωγής κουβανή μητέρα της, αοιδό του κλασικού ρεπερτορίου. Η Νιν μεγαλώνει στην Ισπανία, περνά χρόνο στη Γαλλία, ενώ μετά το διαζύγιο των γονέων της, η μητέρα της μετακομίζει μόνιμα στη Νέα Υόρκη, παίρνοντας μαζί την Αναΐς και τα δυο της αδέρφια.
Η Νιν λαμβάνει τη βασική εκπαίδευση μέχρι την ηλικία των 16 ετών, όταν αποφασίζει να παρατήσει το σχολείο για να κυνηγήσει την καριέρα της χορεύτριας και του μοντέλου. Έπειτα από χρόνια παραμονής στην Αμερική, θα ξεχάσει προοδευτικά την ισπανική γλώσσα, θα συνεχίσει ωστόσο να μιλά άπταιστα γαλλικά και αγγλικά...
Προσωπική ζωή, πρώτα έργα και γάμος
Η Νιν παντρεύεται με τον πρώτο σύζυγό της, Hugh Parker Guiler, στις 3 Μαρτίου 1923 στην Αβάνα της Κούβας. Ο άντρας της ήταν τραπεζίτης και καλλιτέχνης, που θα γινόταν αργότερα γνωστός ως πιονέρος της πειραματικής κινηματογραφίας (γνωστός ως Ian Hugo). Η επόμενη χρονιά θα βρει το ζευγάρι στο Παρίσι, για τις επαγγελματικές υποχρεώσεις του συζύγου: εκεί θα ξεκινήσει η Αναΐς δειλά-δειλά τη συγγραφή, παίρνοντας ταυτοχρόνως μαθήματα χορού.
Η Νιν δημοσιεύει το πρώτο της βιβλίο, το δοκίμιο «D.H. Lawrence: An Unprofessional Study» στο Παρίσι το 1932, με τον θρύλο να τη θέλει να ολοκληρώνει τη μελέτη της σε μόλις 16 μέρες! Στην ίδια αυτή περίοδο έρχεται σε επαφή με την ψυχανάλυση, γινόμενη ασθενής των περίφημων ψυχαναλυτών Ότο Ρανκ και Καρλ Γιουνγκ, γεγονός που θα αφήσει το στίγμα του στο έργο της.
Το 1939, στις παραμονές του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η ίδια εγκαταλείπει τη Γαλλία και επιστρέφει στη Νέα Υόρκη, έχοντας πάντα στο πλευρό της τον σύζυγό της. Τα γραπτά της τα στέλνει σε νεοϋορκέζικο εκδοτικό οίκο για προστασία.
Η Νιν κρατούσε ανελλιπώς ημερολόγιο και ο πρώτος τόμος (Vol. 1, 1931-1934) υποδεικνύει στενό δεσμό με τον Χένρι Μίλερ, με τον οποίο μοιραζόταν το ίδιο πάθος για μποέμικη ζωή (η ίδια φέρεται να απέβαλε το παιδί του), απουσιάζουν ωστόσο εντελώς οι αναφορές στον σύζυγό της. Από το ημερολόγιο μαθαίνουμε βέβαια ότι είναι παντρεμένη και ότι ο άντρας της αρνείται να περιληφθεί στην έκδοση του πρώτου αυτού τόμου.
Η Νιν γνώρισε τον δεύτερο σύζυγό της, ηθοποιό Rupert Pole, σε ανελκυστήρα του Μανχάταν καθώς ανέβαινε σε πάρτι το 1947, με την ίδια σε ηλικία 44 ετών. Οι δυο τους σύντομα θα αρχίσουν να βγαίνουν, ενώ λίγο αργότερα θα συζήσουν. Ο γάμος τους έλαβε χώρα στις 17 Μαρτίου 1955 στην Αριζόνα και το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στην Καλιφόρνια.
Ο πρώτος της σύζυγος ωστόσο, που παρέμεινε στη Νέα Υόρκη, δεν γνώριζε για τον δεύτερο γάμο της, που θα γινόταν δημόσια γνωστός μόνο μετά τον θάνατο της συγγραφέως το 1977. Οι γαμήλιες περιπέτειές της έμελλε να περιπλακούν το 1966, καθώς λόγω της φορολογικής δήλωσης των δύο της συζύγων η Νιν εμφανιζόταν δίγαμη (και ήταν!). Παρά το γεγονός ότι αναγκάστηκε να ακυρώσει τον δεύτερο γάμο της, παρέμεινε στο πλευρό του Pole μέχρι τον θάνατό της...
Έργο
Η Νιν είναι γνωστή ως άνθρωπος που κατέγραφε μανιωδώς κάθε λεπτομέρεια της ζωής της στα περίφημα ημερολόγιά της. Τα εξαντλητικά «κατάστιχα» που διατηρούσε για τόσες και τόσες δεκαετίες ρίχνουν άπλετο φως στα στιγμιότυπα του βίου της, τους έρωτες και τις αναζητήσεις της. Τα ερωτικά της κείμενα παραμένουν μνημειώδη στον χώρο τους, με την ελευθερία και την ειλικρίνεια που εξερευνούν το σεξουαλικό παιχνίδι. Σε ανέκδοτο ημερολόγιο από το 1940, η ίδια διατείνεται ότι δεν είναι αμφιφυλόφιλη, παρά το γεγονός ότι ένιωθε έλξη και για γυναίκες.
Η Νιν συζήτησε στο έργο της πολλές από τις προσωπικές της μάχες αλλά και τα αναρίθμητα ταξίδια της, από τα οποία μαθαίνουμε ότι συνδέθηκε φιλικά με πλήθος λογοτεχνών και καλλιτεχνών, την ίδια στιγμή που ο παθιασμένος ερωτικός δεσμός που διατήρησε με τον Μίλερ την καθόρισε τόσο ως γυναίκα όσο και ως λογοτέχνιδα.
Ήταν το 1931-1932 όταν άρχισε να γράφει το περίφημο βιβλίο της «Χένρι και Τζουν» (Henry and June: From the Unexpurgated Diary of Anaïs Nin), το οποίο θα εκδιδόταν βέβαια το 1986 με αυτούσια τμήματα από το ανέκδοτο ημερολογιακό της υλικό. Εκεί θα συζητήσει η συγγραφέας λεπτομερώς τη σεξουαλική της ζωή και τη σχέση της με τον σύζυγό της Hugo, πριν περάσει σε ιστορίες με άλλους εραστές. Η Τζουν ήταν η γυναίκα του Χένρι Μίλερ, η σχέση της Νιν με την οποία παραήταν αμφιλεγόμενη για να συζητηθεί εδώ.
Η Νιν κυκλοφορεί τον δεύτερο τόμο των ανέκδοτων ημερολογίων της το 1936, «Το Σπίτι της Αιμομιξίας» («Incest»), στο οποίο γίνεται εκτενής αναφορά στην αιμομικτική της σχέση με τον πατέρα της, ο οποίος περιγράφεται ανάγλυφα στις σελίδες 207-215. Το 72 σελίδων μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε το 1936 ως το πρώτο λογοτεχνικό της έργο.
To ημερολογιακό της έργο θα εκδοθεί τελικά σε αποσπάσματα (10 τόμοι), καλύπτοντας μια χρονική περίοδο 40 ετών (1934-1974), με πολλά τμήματα να παραμένουν ωστόσο ανέκδοτα. Η αυτοβιογραφία συνάντησε έτσι τη λογοτεχνία, με κάθε τόμο να διατηρεί ενιαίο και ομογενές θέμα. Οι τελευταίοι τόμοι εκδόθηκαν μετά τον θάνατο της συγγραφέως, στις αρχές της δεκαετίας του '80.
Η Αναΐς Νιν δεν εξαντλήθηκε ωστόσο μόνο στα συνεπή ημερολόγιά της. Η ανταπόκριση που συνάντησε η τολμηρή και ειλικρινής γραφή της την ενθάρρυνε να επιτρέψει, στη δεκαετία του '70, τη δημοσίευση των ερωτικών κειμένων που είχε γράψει επ' αμοιβή κατά τη δεκαετία του '40. Οι συλλογές διηγημάτων «Το τρίγωνο της Αφροδίτης» (Delta of Venus) και «Μικρά πουλιά» (Little Birds) παραμένουν μνημειώδη στον χώρο του πορνογραφήματος.
Η ίδια εμφανίστηκε και στον κινηματογράφο, σε πειραματικά κυρίως φιλμ πρωτοπόρων της 7ης τέχνης: έπαιξε στο «Inauguration of the Pleasure Dome» (1954) του Κένεθ Άνγκερ, στο «Ritual in Transfigured Time» (1946) της Maya Deren, αλλά και στο «Bells of Atlantis» (1952) του συζύγου της Guiler...
Κατοπινά χρόνια, τιμές και θάνατος
Παρά το γεγονός ότι δεν δήλωσε ποτέ φεμινίστρια, η πένα της ασχολήθηκε με γυναικεία θέματα, σε μια εποχή μάλιστα που το γυναικείο κίνημα αναβίωνε με μια νέα δυναμική: ήταν στη δεκαετία του '60 που θα έδινε μια σειρά διαλέξεων σε αμερικανικά πανεπιστήμια, με την ίδια να γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής ως ομιλήτρια.
Κι έτσι, το 1973, η Νιν γίνεται επίτιμη διδάκτορας του Κολεγίου Τέχνης της Φιλαδέλφειας, ενώ την επόμενη χρονιά θα εκλεγεί μέλος του Ινστιτούτου Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ. Η γνωστή συγγραφέας πέθανε στις 14 Ιανουαρίου 1977 στο Λος Άντζελες χάνοντας τη μάχη με τον καρκίνο, που την ταλαιπωρούσε τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής της. Η δημοσίευση του ημερολογιακού της έργου θα συνεχιστεί και μετά τον θάνατό της, ενώ επίσης μεταθανάτια θα εκδοθούν τα έργα που θα την κάνουν πασίγνωστη στα πέρατα του κόσμου...
Να έχεις την αίσθηση ότι αγαπιέσαι
Άχενζεε, 5 Αυγούστου 1932
Χένρι, αγάπη μου, σκίσε το γράμμα που σου έστειλα σήμερα.
Ανάμεσα σε δυο χάδια του Χιούγκο σε θέλω απελπισμένα. Θέλω τη δύναμή σου και την τρυφερότητά σου, τα χέρια σου, τα πάντα σου.
Δεν διανοείσαι τι πράγματα θυμάμαι και λαχταρώ. Όμως με τρελαίνει το να φαντάζομαι, να νιώθω ή να γράφω όλα αυτά τα πράγματα με το πρόσωπο του Χιούγκο καρφωμένο ανάμεσα σε μένα και το χαρτί.
– Γλυκούλα μου, τι γράφεις; Τι σκέφτεσαι;
Έχει ένα κόλπο για να με ρωτάει κάθε ώρα σχεδόν.
– Μ' αγαπάς;
Όλα αυτά με βασανίζουν και με παραλύουν.
Απόψε ονειρεύτηκα την επιστροφή μου, ίσως θα ήθελες να έρθεις στη Λουβεσιέν. Θα είμαστε μόνοι στο σπίτι. Χένρι, Χένρι, θυμάμαι τα πάντα. Τη μέρα στο δάσος, τις νύχτες στο Κλισί. Δεν έχει σημασία τι είπες εκείνην τη νύχτα. Θέλω από μένα να έχεις εσύ την αίσθηση ότι αγαπιέσαι.
Αναίς
Η ερωτική σχέση τους ήταν αλληλένδετη με τη... συγγραφική: εκείνος συμπεριελάμβανε αποσπάσματα από την αλληλογραφία τους στα ημιαυτοβιογραφικά μυθιστορήματά του (π.χ. «Ο τροπικός του καρκίνου», 1934), ενώ εκείνη κρατούσε αντίγραφα των γραμμάτων της για τον εμπλουτισμό του ημερολογίου της.
Και οι δύο ήταν πρωτοποριακοί τόσο σε σεξουαλικό επίπεδο όσο και σε λογοτεχνικό. «Ο Τροπικός του Καρκίνου» είχε απαγορευθεί επί σειρά ετών σε πολλές χώρες και «Ο Τροπικός του Αιγόκερω» δεν κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ παρά μόνο το 1962 (33 χρόνια μετά τη δημοσίευσή του στη Γαλλία).
Τα ημερολόγια της Νιν ήταν τόσο «γλαφυρά» όσον αφορά τις εξωσυζυγικές περιπέτειές της, που απέφυγε να τα φέρει στη δημοσιότητα όσο ο σύζυγός της ζούσε. Τελικά εκδόθηκαν μετά θάνατον όλα εκτός από έναν τόμο τον οποίο η ίδια περιέκοψε εκτεταμένα.
Ηταν και οι δύο κυνηγοί των έντονων εμπειριών και ασπάζονταν το «πιστεύω» του Μίλερ ότι «πιο πρόστυχη από όλα είναι η αδράνεια».
«Αναΐς, με κάνεις απίστευτα ευτυχισμένο έτσι όπως με κρατάς αδιάσπαστο με αφήνεις να είμαι ο καλλιτέχνης χωρίς να καταργείς τον άνδρα, το ζώο, τον πεινασμένο, ακόρεστο εραστή.
Καμιά άλλη γυναίκα δεν μου έχει δώσει όλα τα προνόμια που έχω ανάγκη· και εσύ, που τραγουδάς τόσο χαρούμενα, ναι, με προσκαλείς να πάω μπροστά, να είμαι ο εαυτός μου, να διακινδυνεύω τα πάντα.
Σε λατρεύω γι' αυτό. Εκεί είναι που ξεχωρίζεις από τις άλλες γυναίκες, εκεί είναι που είσαι μια βασίλισσα.
Γελάω τώρα μόνος μου καθώς σε σκέφτομαι. Δεν φοβάμαι καθόλου τη θηλυκότητά σου. Και πόσο έκαιγες χθες μου άρεσε αυτό , διαφορετικά δεν θα το ήθελα.
Βλέπεις, παρά τις υποψίες μου, δεν ήμουν προετοιμασμένος για την καταιγίδα που ξεσήκωσες...
Και σήμερα, παρ' όλο που σφύζω από υγεία, νιώθω μια γλυκιά παράλυση στα μπράτσα μου είναι επειδή σε κρατούσα τόσο σφιχτά...
Εύχομαι να μπορούσα να τη διατηρήσω» (10 Μαρτίου 1932, Hotel Central, Παρίσι).
Αναΐς Νιν - Τζουν Μίλερ
Η Νιν άρχισε να κρατά ημερολόγιο το 1914, όταν ήταν 11 χρόνων, και δεν σταμάτησε να γεμίζει τις σελίδες του σε καθημερινή σχεδόν βάση ως τον θάνατό της, το 1977.
Αν και ασχολήθηκε με άλλα λογοτεχνικά είδη, θεωρούσε ότι το ημερολόγιό της αποτελούσε την πιο αυθεντική μορφή έκφρασης. Χάρη στο έργο αυτό μαθαίνουμε ότι εκτός από τον Χένρι Μίλερ, η Νιν ένιωσε έντονη και μάλιστα εντονότερη ερωτική έλξη για τη γυναίκα του συγγραφέα, την Τζουν.
Η Νιν περιγράφει πως όταν γνώρισε την Τζουν για πρώτη φορά στο Παρίσι «ο Χένρι έσβησε. Εκείνη ήταν χρώμα, λάμψη, ιδιαιτερότητα... η πιο όμορφη γυναίκα στον κόσμο».
Πέρασαν μαζί τέσσερις εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των οποίων αντάλλασσαν δώρα και φιλιά. Δεν ολοκλήρωσαν σεξουαλικά τη σχέση τους και η Τζουν επέστρεψε τελικά στη Νέα Υόρκη. Η Νιν και ο Μίλερ συνέχισαν να είναι μαζί. Συχνά ο ένας κατηγορούσε τον άλλο ότι σκεφτόταν την Τζουν.
Το ημερολόγιο της Νιν τελειώνει αινιγματικά (όσον αφορά το συγκεκριμένο τρίγωνο): «Ο Χένρι έρχεται σήμερα το απόγευμα και αύριο θα βγω με την Τζουν».
«Τζουν... Δεν μπορώ να πιστέψω ότι δεν θα σε ξαναδώ να έρχεσαι προς το μέρος μου, ξεπροβάλλοντας από τα σκοτάδια του κήπου. Περιμένω μερικές φορές στο σημείο όπου συνηθίζαμε να συναντιόμαστε, προσδοκώντας να σε δω ξανά να περπατάς προς το μέρος μου, ξεμακραίνοντας από το πλήθος εσύ, τόσο ξεχωριστή και μοναδική.
Οταν έφυγες, το σπίτι άρχισε να με πνίγει. Ηθελα να βρεθώ μόνη μου με την εικόνα σου... Νοίκιασα λοιπόν ένα στούντιο στο Παρίσι, ένα μικρό, ετοιμόρροπο διαμερισματάκι και καταφεύγω εκεί τουλάχιστον λίγες ώρες την ημέρα.
Ποια είναι όμως αυτή η "άλλη" ζωή που θέλω να ζήσω χωρίς εσένα; Μερικές φορές πρέπει να φαντασθώ ότι είσαι παρούσα, Τζουν. Νιώθω σαν να θέλω να γίνω εσύ. Ποτέ άλλοτε δεν θέλησα να γίνω κανένας άλλος εκτός από τον εαυτό μου. Τώρα θέλω να λιώσω μέσα σου, να έρθω τόσο απίστευτα κοντά σου που ο εαυτός μου να εξαφανισθεί...» (Φεβρουάριος 1932, Παρίσι).
