Μερικές επιλογές...
Στο λυκαυγές των σύγχρονων καιρών: όλα λοιπόν αναλώθηκαν; Σύμφωνοι, ας αρχίσουμε τότε να ζούμε.
Δεκέμβριος
Τον συγκινούσε ο τρόπος της να γαντζώνεται στα ρούχα του, να τον ακολουθεί σφίγγοντας του το μπράτσο, αυτή η εγκατάλειψη και η εμπιστοσύνη που άγγιζαν τον άνδρα μέσα του. Και η σιωπή της, που την έκανε να αφιερώνεται με όλο της τον εαυτό στην κίνηση κάθε στιγμής, ολοκληρώνοντας την ομοιότητά της με τις γάτες, ενωμένη με τη σοβαρότητα που έβαζε στα φιλιά της...
Μέσα στη νύχτα, ένιωσε κάτω από τα δάχτυλά του τα έντονα, παγωμένα ζυγωματικά της και τα ζεστά της χείλη, όπου βούλιαζε το δάχτυλο. Τότε, ανέβηκε από μέσα του μια δυνατή κραυγή, ανιδιοτελής και γεμάτη πάθος. Μπροστά στη νύχτα την κατάφορτη από άστρα και στην πόλη, ουρανός ανεστραμμένος και ολόγιομος από ανθρώπινα φώτα, κάτω από τη ζεστή βαθιά πνοή που ανέβαινε από το λιμάνι προς το πρόσωπό του, διψούσε για τη χλιαρή εκείνη νεροσυρμή. Αχαλίνωτος ο πόθος του να αδράξει από τα ζωντανά εκείνα χείλη όλο το νόημα του απάνθρωπου και χαυνωμένου κόσμου, σιωπή θα λεγες σφαλισμένη στο στόμα του. Έγειρε κι ήταν σαν να ακουμπούσε τα χείλη του σ΄ένα πουλί. Η Μάρθα αναστέναξε. Εκείνος δάγκωσε τα χείλη της και, για λίγες στιγμές, στόμα με στόμα, ανάπνευσε τη ζέστη που τον μεταρσίωνε, λες κι έσφιγγε τον κόσμο στην αγκαλιά του. Εκείνη ωστόσο γραπωνόταν πάνω του σαν πνιγμενη, ξεπροβάλλοντας στιγμές- στιγμές σαν αστραπή από τη βαθειά λακκούβα όπου την πέταξαν, αποδιώχνοντας τα χείλη, κι ύστερα τραβώντας τα πάνω της και ξαναπέφτοντας στα μαύρα παγωμένα νερά, που την έκαιγαν σαν λαός θεών.
Διανοούμενος; Ναι. Και δεν πρέπει να το αρνηθώ ποτέ. Διανοούμενος= όποιος διχάζεται. Αυτό μου αρέσει. Χαίρομαι που είμαι δύο. «Αν μπορούσαν να ενωθούν;» Θέμα πρακτικό. Πρέπει να υποταχθεί κανείς. «Περιφρονώ τη νοημοσύνη» σημαίνει στην πραγματικότητα «δεν μπορώ να αντέξω τις αμφιβολίες μου». Προτιμώ να κρατώ τα μάτια μου ανοιχτά.
1 Σεπτεμβίου 1948
«Κοντεύω να τελειώσω τη σειρά των έργων που είχα σκοπό να γράψω πριν από δέκα χρόνια. Μ" έβαλαν στο σωστό κανάλι του επαγγέλματός μου. Τώρα που ξέρω ότι το χέρι μου δεν θα τρέμει, θα μπορώ να αφήσω την τρέλα μου να εκφραστεί ελεύθερα». Έτσι μιλούσε εκείνος που ήξερε τι έκανε. Σε τελευταία ανάλυση, η πυρά.
Τρέλα αρετής που συγκλονίζει αυτό τον αιώνα. Στρέφοντας τα νώτα στο σκεπτικισμό, που είναι εν μέρει ταπεινοφροσύνη, η ανθρωπότητα γίνεται δύσκαμπτη προκειμένου να βρει μιαν αλήθεια. Θα χαλαρώσει όταν η κοινωνία ξαναβρει μια πλάνη που θα είναι βιώσιμη.
Δημιουργία διορθωμένη:» Μου έλεγαν πάντοτε ότι πρέπει κανείς να αδράχνει την πρώτη ευκαιρία απόδρασης. Πως όλοι οι κίνδυνοι αξίζουν περισσότερο απ" αυτό που θα ακολουθήσει. Ωστόσο είναι ευκολότερο να μένει κανείς δέσμιος και να αφήνεται να οδηγείται στη φρίκη παρά να επιχειρεί την απόδραση. Γιατί σ" αυτή την τελευταία περίπτωση πρέπει να πάρει την πρωτοβουλία. Στην πρώτη την πρωτοβουλία την παίρνουν οι άλλοι».
Ερώτημα που τίθεται: Αγαπάτε τις ιδέες- με πάθος, με το αίμα σας; Μένετε ξάγρυπνος για κάποια ιδέα; Νιώθετε πως θα παίζατε τη ζωή σας γι αυτήν; Πόσοι στοχαστές θα έκαναν πίσω!
Στα τριάντα μου, σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη, γνώρισα τη φήμη. Δε λυπάμαι γι αυτό. Θα μπορούσα να έχω αργότερα εφιάλτες. Τώρα ξέρω περί τίνος πρόκειται. Μικροπράγματα.
Δε λέει κανείς ούτε το ένα τέταρτο όσων ξέρει. Διαφορετικά θα γκρεμίζονταν τα πάντα. Λέει ελάχιστα, και να τους που ουρλιάζουν.
Η πολιτική και η μοίρα των ανθρώπων διαμορφώνονται από ανθρώπους χωρίς ιδανικά και χωρίς μεγαλείο. Όσοι έχουν κάποιο μεγαλείο μέσα τους δεν κάνουν πολιτική. Και ούτω καθεξής.
*
Ο έρωτας δεν μας εξαγνίζει από τον εγωισμό, τον κάνει αισθητό και μας δίνει την ιδέα μιας απόμακρης πατρίδας, όπου αυτός ο εγωισμός δεν θα είχε πλέον θέση.
*
Ο έρωτας που δεν αντέχει στην αναμέτρηση με την πραγματικότητα δεν είναι έρωτας. Τότε, όμως, είναι προνόμιο των ευγενών ψυχών να μην μπορούν να αγαπήσουν.
*
Μπωντλαίρ: «Στη διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ξέχασαν δυο δικαιώματα: της αντίφασης και της φυγής».
*
Ψυχολογία του Αδάμ και της Εύας, που συνοψίζεται στο εξής: Εκείνος, πλασμένος για την ενατένιση και το θάρρος – εκείνη, για τη μαλθακότητα και τη θελκτική χάρη. Εκείνος, μόνο για τον Θεό. Εκείνη, για τον Θεό μέσα του.
*
Όλες οι ήττες κρύβουν κάτι από την ανοχύρωτη Αθήνα μπροστά στους Ρωμαίους βαρβάρους, όλες οι νίκες αναπολούν τη Σαλαμίνα.
*
Αν η γλώσσα μας δεν έχει νόημα, τίποτα δεν έχει νόημα. Αν οι σοφιστές έχουν δίκιο, ο κόσμος είναι παράλογος.
*
Το συγκινητικό στον Joyce δεν είναι το έργο, αλλά το γεγονός ότι το ανέλαβε.
Το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο είναι έργο ηρωικό και αρρενωπό:
1. για τη διάρκεια της δημιουργικής βούλησης
2. για την προσπάθεια που απαιτεί από έναν άρρωστο.
*
Όλες οι μεγάλες αρετές έχουν κάτι το παράλογο.
*
Η νοσταλγία της ζωής των άλλων. Γιατί, όταν τη βλέπουμε ως τρίτοι, αποτελεί ένα σύνολο. Ενώ η ζωή μας, ιδωμένη από τα μέσα, μοιάζει σκόρπια. Κυνηγάμε μια ψευδαίσθηση ενότητας.
Πρέπει να συλλέγεις τις νυχτερινές αφίξεις στις ξένες πόλεις, να ζεις από τη δύναμη αυτών των άγνωστων δωματίων ενός ξενοδοχείου.
*
Ο σκεπτόμενος άνθρωπος περνάει κατά κανόνα τον καιρό του προσαρμόζοντας την ιδέα που έχει διαμορφώσει για τα πράγματα στα καινούργια γεγονότα, που τη διαψεύδουν.
Από τα Σημειωματάρια, μτφρ. Λήδα Παλλαντίου, Εξάντας, Αθήνα 1987.
