Το σύνδρομο του καλού κοριτσιού

24.03.2014
Το σύνδρομο του καλού κοριτσιού

Μήπως όλες έχουμε μετατραπεί σε σύγχρονες Πολυάννες; Να χαμογελάς συνέχεια. Να μην "ακούγεσαι". Να μην ενοχλείς. Να είσαι μια μικρή κυρία. Να μιλάς μόνο όταν σου απευθύνουν το λόγο. Να φροντίζεις τους άλλους. Να μη γίνεσαι φορτική». Ακούγεται σαν απόσπασμα από βιβλίο καλής συμπεριφοράς του 19ου αιώνα. Παρ' όλα αυτά είναι οι φράσεις που όλες οι γυναίκες ακούμε από τότε που αρχίσαμε να κοινωνικοποιούμαστε παίζοντας στον παιδικό σταθμό με τα άλλα καλά κοριτσάκια.

Αρχές που μας επαναλαμβάνουν με μελωδική φωνή οι μαμάδες, οι γιαγιάδες, οι δασκάλες, οι νταντάδες την ώρα που μας στερεώνουν τα ροζ κοκαλάκια στις μπούκλες, μας παίρνουν το νεροπίστολο από τα χέρια και μας ισιώνουν τη δαντέλα στην τουτού.

Σήμερα κάποιες από εμάς αναρωτιόμαστε γιατί συχνά αισθανόμαστε αόρατες. Ή ότι μας εκμεταλλεύονται. Στενοχωριόμαστε που δεν μπορούμε να εκφράσουμε αυτό ακριβώς που θέλουμε και υποψιαζόμαστε ότι η ζωή που ζούμε δεν είναι δική μας. Ανήκουμε κι εμείς σε ένα τεράστιο κλαμπ. Το κλαμπ των καλών κοριτσιών.

Είμαστε ένα από τα κορίτσια που πείστηκαν πως πρέπει να φροντίζουν πρώτα τις ανάγκες των άλλων και μετά τις δικές τους. Και ακόμα δεν μας έδειξε κανείς πώς να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα που μας δίδαξαν από μικρές.

Είμαστε ακόμα μία από τις γυναίκες που τρομάζουν να εκφράσουν αυτό που θέλουν, να ζητήσουν όσα επιθυμούν και να ζήσουν τη ζωή που προτιμούν. Υποφέρουμε από την ασθένεια «να ευχαριστήσουμε τους άλλους».

Θαυμάζουμε τις γυναίκες που δείχνουν δυναμικές, φορούν ταγέρ και ψηλοτάκουνα από το πρωί, διεκδικούν τους άνδρες που θέλουν, αρπάζουν τη ζωή από τα κέρατα, έχουν υψηλόβαθμες θέσεις και διοικούν ολόκληρα τμήματα με πυγμή. Πιστεύουμε πως το ότι δεν είμαστε έτσι οφείλεται σε κάποια δική μας αναπηρία χαρακτήρα.

Κατ' αρχάς, το Εργαζόμενο κορίτσι της Μέλανι Γκρίφιθ κατέστρεψε πολλές γενιές εργαζόμενων κοριτσιών ποικιλοτρόπως. Κατά δεύτερον, δεν είσαι μόνο εσύ που αισθάνεσαι έτσι. Παρ' ότι στο δυτικό κόσμο σήμερα οι γυναίκες καλύπτουν το 49% των εργασιακών θέσεων, μόνο 15 είναι οι γυναίκες που προεδρεύουν στα διοικητικά συμβούλια των 500 μεγαλύτερων εταιριών στον κόσμο. Δηλαδή το 3%. Και αυτό το ποσοστό είναι ο λόγος που οι Αμερικανίδες ψυχολόγοι το έχουν ρίξει στη συγγραφή μπεστ-σέλερ βιβλίων για τα Nice Girls. Οι πωλήσεις δείχνουν ότι είμαστε πολλές όσες πάσχουμε από το σύνδρομο της Πολυάννας.

ΔΟΚΤΩΡ ΤΖΕΚΙΛ ΚΑΙ ΜΙΣΤΕΡ ΧΑΙΝΤ
«Τα κακά κορίτσια είναι για να περνάει κανείς την ώρα του ευχάριστα. Τα καλά κορίτσια είναι που θα διαλέξει ένας άνδρας για να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του», μοιράστηκε τη σοφία του μαζί μου ένας άνδρας. Η ίδια πλύση εγκεφάλου που υποστήκαμε εμείς μικρές έγινε και στα αγόρια. Ήθελα να του απαντήσω με την ατάκα της καλό-κορίτσι-Άλισον στην ταινία Cry Baby: «Κουράστηκα να είμαι καλή».

Τα καλά κορίτσια είναι κατ' αρχάς τα αγαπημένα των μαμάδων τους: τις αφήνουν ήσυχες ως παιδιά. Μικρότεροι και λιγότεροι μπελάδες. Ταυτόχρονα είναι τα αγαπημένα και των μαμάδων των αγοριών. Κάνουν ακριβώς αυτό που πρέπει -γι' αυτό και τα χαρακτηρίζουν καθωσπρέπει- πάντα με το χαμόγελο. Φορούν γήινα χρώματα, το μακιγιάζ τους είναι διακριτικό έτσι ώστε να φαίνονται άβαφα, είναι χαριτωμένα, το μανικιούρ τους πάντα θηλυκό και το σπίτι τους έχει κουρτίνες. Λατρεύουν τα λιπγκλός, λατρεύουν τα ροζ, λατρεύουν τα αμπράς, λατρεύουν τους πάντες.

«Τι καλό κορίτσι», είναι η επιβράβευση, λες και είναι μωρά, την ώρα που εκείνα κρύβουν την ανία τους και την κούρασή τους να αντεπεξέλθουν στην εικόνα της τελειότητας, μαντέψτε με τι: ένα πλατύ χαμόγελο. Την ίδια στιγμή, πολλά από αυτά θα ήθελαν κατά βάθος να ντύνονταν σαν την Ντέμπι Χάρι, να είχαν τα μαλλιά της Τζόαν Τζετ, να ζούσαν τη ζωή της Τζόαν Κόλινς και όταν γεράσουν να γίνουν η Βιβιέν Γουέστγουντ. Η οποία όμως επιβραβεύτηκε που ήταν πολύ κακό κορίτσι με τίτλο ευγενίας και νεότατο και ομορφότατο σύζυγο.

Η αλήθεια είναι πως τα κακά κορίτσια παίρνουν ακριβώς αυτό που θέλουν. Τα καλά απλώς καταλαβαίνουν τι θα ήθελαν και αισθάνονται σαν τις γυναίκες που φορούσαν κάποτε στενούς κορσέδες: ονειρεύονται να τους σκίσουν και να αναπνεύσουν ελεύθερα. Να σταματήσουν να είναι βαρετά για τον εαυτό τους και για τους άλλους.

Δεν το κάνουμε όμως. Το σύνδρομο του καλού κοριτσιού κρατάει πολλές από εμάς σε κακές σχέσεις και καταστάσεις θυματοποίησης. Όμως η εποχή δεν σηκώνει τα καλά κορίτσια. Υπονομεύει την επιβίωσή τους. Γίνονται στόχοι και μπορούν πιο εύκολα να πληγωθούν συναισθηματικά, σωματικά και σεξουαλικά.

Σύμφωνα με τη Σόνα Μάιλς, συγγραφέα του βιβλίου Παλεύοντας με το Σύνδρομο του Καλού Κοριτσιού στο κρεβάτι, τα καλά κορίτσια δεν απολαμβάνουν το σεξ. Το κάνουν μόνο για να ευχαριστήσουν τους άνδρες. Διδάχτηκαν το ενοχικό σεξ, αυτό για το οποίο όλοι στην οικογένεια μιλούν με υπονοούμενα και ψιθυριστά και κανείς δεν παραδέχεται πως το απολαμβάνει.

Καταδικασμένη για πάντα στο ροζ συννεφάκι; Όχι απαραίτητα. Για να ξεφύγουμε από το ρόλο του καλού κοριτσιού δεν χρειάζεται να πάμε στο άλλο άκρο της Σκάρλετ Ο' Χάρα εν μία νυκτί. Δεν χρειάζεται να ποδοπατάμε τους άλλους, να γινόμαστε αγενείς και να συμπεριφερόμαστε σαν αλητάκι σε χαμαιτυπείο. Πώς όμως μπορείς να γευτείς το απαγορευμένο φρούτο;
Το θέμα χαρτογραφεί η δρ Μπέβερλι Ένγκελ στο μπεστ-σέλερ βιβλίο της Nice Girl Syndrome, στο οποίο αναγνωρίζει εφτά κατηγορίες καλών κοριτσιών και προτείνει ανάλογες και καθόλου ακραίες λύσεις.

Μεταξύ άλλων, υποστηρίζει πως μπορείς να είσαι καλός άνθρωπος χωρίς να γίνεσαι χαλί να σε πατήσουν. Μπορείς να σκέφτεσαι τους άλλους χωρίς να τους αφήνεις να σε εκμεταλλεύονται. Μπορείς να είσαι γενναιόδωρη και μεγαλόψυχη χωρίς να παίρνουν τα πάντα από εσένα. Μάλιστα όλα τα παραπάνω, όπως λέει, είναι απαραίτητα συστατικά όχι ενός κακού κοριτσιού αλλά μιας γυναίκας άξιας του σεβασμού όλων.

Το βιβλίο της δρα Λόις Φράνκελ Nice Girls Don't Get the Corner Office, ένα μέγκα μπεστ-σέλερ με πωλήσεις ενός εκατομμυρίου αντιτύπων, προτείνει να σταματήσουμε να επενδύουμε σε σχέσεις που είναι αποδεκτές στους άλλους αλλά εμάς μας καταπιέζουν. Να σταματήσουμε να σκύβουμε το κεφάλι όταν αδικούμαστε, να μάθουμε να υποστηρίζουμε τον εαυτό μας στη δουλειά και απλώς να θέσουμε μόνες τους στόχους μας και να τους επιδιώξουμε.

Πριν βάλουμε σε εφαρμογή όλα αυτά, καλό θα ήταν να αναγνωρίσουμε τη μεγαλύτερη τρικλοποδιά που οι περισσότερες βάζουμε στον εαυτό μας. Πως δεν θα μπορέσουμε ποτέ να είμαστε τα πάντα για τους πάντες. Και καλή μαθήτρια και καλή σύζυγος και καλή συνεργάτιδα και καλή κόρη και καλοντυμένη και καλή μητέρα και καλή οικοδέσποινα και καλή νοικοκυρά. Όλα μαζί δεν γίνονται, σε κάτι θα είμαστε και κακές.

Είναι σημαντικό να παραδεχτούμε ότι σε μερικά πράγματα είναι αδύνατο να αντεπεξέλθουμε. Η επιτυχία και η τελειομανία δεν είναι το ίδιο πράγμα. Συμπέρασμα: αν το τσιζκέικ σου δεν είναι τόσο ωραίο όσο της αδελφής σου, απλώς μη νιώθεις μειονεκτικά, σταμάτα να το φτιάχνεις και ζήτα από την αδελφή σου να σ' το φέρει έτοιμο. Αυτού του είδους ο συμβιβασμός και οι διαπραγματευτικές ικανότητες είναι το κλειδί.

Όσον αφορά το σεξ, την απάντηση δίνει η Μπρέντα ντέλα Κάσα, συγγραφέας του βιβλίου Cinderella Was a Liar, η οποία αποκαλύπτει τα μυστικά των πρωταγωνιστριών των πορνό ταινιών ως μέσο για να αρχίσει να απολαμβάνει μια γυναίκα τη σεξουαλική επαφή.

Καλές όλες αυτές οι συμβουλές, αλλά όταν ένα καλό κορίτσι αποφασίζει να περάσει στην αντίπερα όχθη, να ζητήσει αυτά που θέλει και να αφήσει χώρο για τις δικές του προτεραιότητες, οι γύρω του -οι οποίοι μάλιστα έχουν επενδύσει πολλά πάνω στο χαρακτήρα του- αντιδρούν και απαιτούν να επιστρέψει στην πρότερη κοριτσίστικη κατάσταση που τόσο τους βόλευε όλους.

Αν λοιπόν έχεις ήδη πακετάρει βαλίτσες αφήνοντας πίσω σου ένα γάμο που κάνει όλους τους άλλους ευτυχισμένους εκτός από σένα, ετοιμάσου για επίθεση βαρέων βαρών του τύπου «δεν λυπάσαι τον μπαμπά που έχει καρδιά», «τι θα σκεφτούν τα παιδιά σου για τη μάνα τους», «τι θα πουν οι γείτονες» ή «δεν ήσουν έτσι όταν σε παντρεύτηκα». Κι άλλες ενοχές δηλαδή. Έσο έτοιμη και ανυποχώρητη. Κανείς δεν θα πάθει τίποτα.

Η δοκιμασία για κάθε καλό κορίτσι είναι να αντισταθεί στις απαιτήσεις που οι άλλοι έχουν εγείρει για εκείνο. Μια γυναίκα μπορεί να σβήσει από το μέτωπό της τη στάμπα του κακού κοριτσιού αναίμακτα και μια για πάντα. Μάλλον θα της αναγνωρίσουν κιόλας το πόσο κόπιασε και θα θαυμάσουν τον τρόπο που «συνήλθε» και μπήκε στο «σωστό το δρόμο».

Όσες όμως θέλουν να φλερτάρουν με το ρόλο του κακού κοριτσιού, ακόμα και για λίγο, φαίνεται πως αδυνατούν. Από ντροπή, από συστολή, από ατολμία. Άπαξ και είσαι καλό κορίτσι θα μείνεις για πάντα καλό κορίτσι. Δεν θα κάνεις ποτέ ζικ-ζακ στο δρόμο αφού μπορείς να τον περπατήσεις ευθεία. Άσε που δεν θα κάνεις ποτέ ζικ-ζακ επειδή είσαι μεθυσμένη γιατί μια κυρία δεν μεθάει ποτέ.

Ταυτόχρονα δεν θα έχεις ποτέ το σεβασμό που σου αξίζει, την επαγγελματική επιτυχία που σου αναλογεί, τον τρελό έρωτα που ποθείς ή τη ζωή που ονειρεύτηκες ακριβώς επειδή δεν θα τα διεκδικήσεις ποτέ.

ΤΕΛΙΚΑ, ΚΑΤΑ ΒΑΘΟΣ, ΕΙΜΑΙ

Μερικά κορίτσια μπορεί να μην άκουσαν ολόκληρη την κασέτα καθωσπρεπισμού που τους έπαιζαν όταν ήταν μικρά, τη μισή τουλάχιστον όμως την άκουσαν σίγουρα. Ακόμα και οι πιο πετυχημένες-ευτυχισμένες-ανεξάρτητες-χειραφετημένες παλεύουν για πάντα με τις ετικέτες που τους κόλλησαν από νωρίς προκειμένου να ζήσουν τη ζωή που θα ήθελαν.

Μπορεί να τα καταφέρνουν στη δουλειά τους αλλά όχι στην προσωπική ζωή τους και τούμπαλιν. Παίρνοντας τη ζωή στα χέρια μας, παίρνουμε ταυτόχρονα και ρίσκα. Αλλά έτσι δημιουργούμε πιθανότητες για κάτι καλύτερο. Το να περιμένουμε ελπίζοντας σίγουρα δεν είναι η καλύτερη στρατηγική.

Ιωάννα Μιχελάκου

Πηγή: marieclaire.gr