Χάνουμε τον έλεγχο της ζωής μας, σταματάμε να διεκδικούμε με τον φόβο μην χάσουμε τους άλλους, ώσπου ανακαλύπτουμε πως τελικά το μόνο που χάσαμε είναι ο εαυτός μας…

Η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Δρ Μάρσα Κολέτση μας μιλάει για την θυματοποίηση, ποια τα αίτια, ποιες οι συνέπειες της και μάς «δείχνει» τον δρόμο της εξόδου…

Θύμα και θύτης. Δύο έννοιες που ο νόμος συσχετίζει μόνο με κολάσιμες πράξεις. Δυστυχώς όμως, το δίδυμο αυτό έχει πεδίο εφαρμογής και στις συμπεριφορές και στις σχέσεις -  διαπροσωπικές, επαγγελματικές, κοινωνικές. Η ρίζα του «κακού»; Το γεγονός ότι ξεχάσαμε να αγαπάμε τον εαυτό μας… Πρώτα εμείς οι ίδιοι και έπειτα οι γύρω μας…

Θυματοποίηση είναι…

Η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Δρ Μάρσα Κολέτση εξηγεί πως «η έννοια της θυματοποίησης αναφέρεται στη διαδικασία του να γίνει κάποιος θύμα. Η ‘θυματοποίηση’ έχει δύο σημασίες, αναφέρεται στη  πράξη που οδηγεί στην εκμετάλλευση ή εξαπάτηση κάποιου ατόμου αλλά και στις αντιξοότητες που προκύπτουν και οδηγούν το άτομο να γίνει θύμα».

Η ζωή είναι μεγάλο ταξίδι γεμάτο με εμπειρίες και εναλλαγές. Επιτυχίες, αποτυχίες, χαρούμενες στιγμές, μια προαγωγή, μια σχέση που τελείωσε, ένα παιδί, ένας φίλος που χάθηκε.

Δυστυχώς, δεν γεννηθήκαμε με αντισώματα ανοσίας, με αποτέλεσμα να μην μένουμε αμέτοχοι συναισθηματικά στα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής μας. Ωστόσο, το να μεταμορφώνεσαι σε θύμα της ζωής σου, είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Κεντρικοί πόλοι της ψυχοσύνθεσης του ατόμου- θύματος είναι ο φόβος της μοναξιάς και η χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Ωστόσο, σύμφωνα με την ειδικό, δεν είναι και λίγα τα άτομα που έχουν παγιδευτεί σε μία εικόνα θυματοποιημένου εαυτού επειδή έχουν υποστεί κακοποίηση,  λεκτική, σωματική, σεξουαλική ή  χειραγώγηση.

Το  ‘’ψυχολογικό πορτρέτο” του θύματος

Το ψυχολογικό ταξίδι ενός ατόμου επιρρεπούς στη θυματοποιημένη σκέψη, ίσως ξεκινά από την παιδική ηλικία.

Η Δρ Μάρσα Κολέτση τονίζει πως «η διαδικασία της θυματοποίησης αποτελεί μία επίκτητη διαδικασία, που μπορεί να είναι απόρροια της ανατροφής ενός παιδιού.

Ως εκ τούτου, οι γονείς ως πρώτος φορέας διαμόρφωσης της προσωπικότητας του παιδιού, μπορούν να συμβάλουν άμεσα στη διαμόρφωση μίας ταυτότητας θύματος ή και στην παντελή της έλλειψη.

Με απλά λόγια, άτομα που έχουν αρκετά επικριτικούς γονείς αναπτύσσουν ισχυρά συναισθήματα ντροπής και ενοχής στη ζωή τους και αδυναμία να χειριστούν καθημερινές καταστάσεις.

Τα άτομα αυτά τείνουν να στηρίζονται εξολοκλήρου στους άλλους για την επιβίωσή τους, και καθίστανται ….υποψήφια θύματα. «Ένα έντονα προστατευτικό γονεϊκό περιβάλλον, μπορεί μεν να δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας για το παιδί, αλλά συχνά δεν δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την συναισθηματική του ωρίμανση και συστηματική καλλιέργεια εμπιστοσύνης του εαυτού του», εξηγεί η ειδικός.

Κατά την Δρ Μάρσα Κολέτση, η ψυχολογία του θύματος σχετίζεται με έντονη παθητικότητα και με μία μαθημένη ανικανότητα.

Το άτομο- θύμα τείνει να υποτιμά τις ικανότητές του και την επίδραση που μπορεί να ασκήσει σε μία δεδομένη κατάσταση και νιώθει συχνά ανίσχυρο απέναντι σε καταστάσεις ή σε κάποιο επερχόμενο δίλημμα. Υποβιβάζει τον εαυτό του και παρουσιάζει έντονη αναβλητικότητα, καθώς δεν έχει πίστη στις δυνατότητές του.

Επίσης, η τάση του να επικεντρώνεται μόνο στα αρνητικά μιας κατάστασης, το οδηγεί να παρουσιάζει μία διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας, να νιώθει οίκτο για τον εαυτό του και να παρουσιάζει υψηλά επίπεδα αμυντικότητας.

Τα αίτια της θυματοποιημένης συμπεριφοράς δεν περιορίζονται ωστόσο στις αυταρχικές γονεϊκές φιγούρες.

Πολλοί άνθρωποι υφίστανται συναισθηματικό εκβιασμό σε μία ή περισσότερες σχέσεις τους, χωρίς να το αντιλαμβάνονται. Άλλοι πάλι νιώθουν πως αν διεκδικήσουν τα πραγματικά τους θέλω- που μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με αυτά των αγαπημένων τους προσώπων, θα χάσουν την στήριξη και την αγάπη τους και έτσι διαρκώς υποχωρούν.

Στην κατάσταση του θύματος μπορούν εύκολα να περιέλθουν επίσης τα άτομα που αποστρέφονται τις συγκρούσεις και τις διαφωνίες-  υποχωρούν συνέχεια προκειμένου να διατηρήσουν την ηρεμία στις σχέσεις τους και να μην έρθουν σε αντιπαράθεση.

Γενικότερα, το «το ψυχολογικό προφίλ της θυματοποίησης περιλαμβάνει μια διάχυτη αίσθηση αδυναμίας, παθητικότητα, απώλεια ελέγχου, απαισιοδοξία, αρνητικές σκέψεις,  έντονα συναισθήματα ενοχής, ντροπής, αυτό-ενοχοποίηση και κατάθλιψη.

Αυτός ο τρόπος σκέψης συχνά μπορεί να οδηγήσει σε απελπισία και απόγνωση», συμπληρώνει η ειδικός.

Ο ρόλος της ενοχής

Ένα άτομο που σκέφτεται ως θύμα, συχνά κατηγορεί τους άλλους για την κατάστασή του. Μην έχοντας ξεκάθαρη εικόνα για την αξία του, τα ταλέντα και τα χαρίσματά του και έχοντας διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας, το άτομο-θύμα υποχωρεί άνευ όρων στις απαιτήσεις των άλλων – κάθε υποχώρηση όμως του δημιουργεί ενοχές.

«Η ενοχή  είναι άρρηκτα δεμένη και βαθιά εμποτισμένη στην ψυχολογία του θύματος. Ο φαύλος κύκλος που δένει το άτομο-θύμα με τις επιλογές του, τις επιθυμίες  και αποφάσεις που έχει πάρει συντηρείται από έντονα συμπτώματα ενοχών και διαρκών συμπτωμάτων αυτό-κατηγορίας».

Οι ενοχές μπορούν να παραλύσουν το άτομο και να το αποτρέψουν από την λήψη λογικών αποφάσεων.

Σταματήστε να είστε «θύμα»

Η θεραπεία για ένα άτομο που εγκλωβίζεται στην ψυχοσύνθεση θύματος θα πρέπει αρχικά να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των συναισθημάτων ντροπής, ενοχής και χαμηλής αυτοπεποίθησης, που βιώνει στη ζωή του.

Η θυματοποίηση είναι ένα μοτίβο συμπεριφοράς, που μπορεί να αλλάξει. «Η διαδικασία της θυματοποίησης, είναι επίκτητη και μαθημένη, μπορεί όμως να τροποποιηθεί. Βέβαια, δεν μπορεί να αλλάξει από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος για να αντιληφθεί το άτομο την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει, αλλά και τους λόγους που συνέβαλαν στην διατήρησή της.

Το άτομο έχει κεντρικό ρόλο στην αναγνώριση της κατάστασης, αλλά και στην ανάληψη της ευθύνης που του αντιστοιχεί.

Διεκδικήστε τα «θέλω» σας

Πόσα «θέλω» μας έχουμε άραγε θάψει ελέω συναισθηματικών εκβιασμών; Πόσες ενοχές αισθανθήκαμε αργότερα που τα κρατήσαμε μέσα μας; Πόσο σημαντικό είναι το να μπορείς να εκφράζεις τα «θέλω» σου, να λες αυτό που σε ενοχλεί ειλικρινά χωρίς να καταπιέζεσαι και χωρίς να αναρωτιέσαι για το πώς θα αισθανθούν οι γύρω σου;

«Ζούμε σε έναν κόσμο όπου διακατεχόμαστε από επιθυμίες, που προσδοκούμε ή αναμένουμε πράγματα. Αν αυτές οι προσδοκίες δεν ικανοποιηθούν, το άτομο μπορεί να νιώσει ότι είναι θύμα.

Η θυματοποίηση αποτελεί συνέπεια μίας συμβατικής ζωής και κλείνει το άτομο σε έναν φαύλο κύκλο, καθώς μπορεί να καταστρέψει τη ζωή του και τη ζωή των γύρω του», σημειώνει η Δρ Κολέτση και συμπληρώνει:

«Το άτομο είναι προϊόν των αποφάσεών του, όσων επέλεξε να κάνει, αλλά και αυτών που επέλεξε να μην κάνει. Η ζωή είναι μια τάξη, δεν είναι φυλακή. Τα άτομα που ζουν μια ζωή ως θύμα είναι στη «φυλακή», αλλά κλειδί για την ελευθερία τους όμως, είναι ήδη στην πόρτα.

Βρίσκεται στη διεκδίκηση των θέλω τους, των επιθυμιών τους, στη διεκδίκηση της ίδιας της ζωής.  Συχνά το άτομο-θύμα δεν θέλει να ανοίξει την πόρτα, επειδή δεν θέλει ή φοβάται να αναλάβει την ευθύνη για τη ζωή του. Όμως, το άτομο πρέπει να είναι ο ήρωας της ζωής του – όχι το θύμα».

Δρ Μάρσα Κολέτση, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Της Βιβέττας Λαϊνιώτη

Πηγή: lifepositive.gr

CoverPhoto: Jeff Randall Rosenfield, Let It Bleed