Φιλοσοφία

«Ω! Εκεί συνάντησα εκείνες τις λίγες συμπαθητικές υπηρέτριες,
Που η αγάπη τις ζέστανε, στις φιλοσοφικές σκιές·
Υπάρχει ακόμη η Λεόντιον, στο στήθος του σοφού της,
Βρήκε γνώση και αγάπη, διδάχτηκε και χαϊδεύτηκε·
Και εκεί η αγκάλη των τρυφερών χεριών της Πυθίας,
Ανταπέδωσε τον ζήλο που θεοποίησε τη γοητεία της.

«Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν τη γνώση (πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει). Απόδειξη γι’ αυτό είναι η αγάπη για τις αισθήσεις· επειδή ακόμη και χωρίς τη χρησιμότητά τους αγαπιούνται χάρη σ’ αυτό που είναι (καὶ γὰρ χωρὶς τῆς χρείας ἀγαπῶνται δι᾽ αὑτάς).»

Αριστοτέλης, Μετά τα φυσικά 980a21-23

«Γιατί φαίνεται ότι η ευδαιμονία υπάρχει στον ελεύθερο χρόνο (ἐν τῇ σχολῇ εἶναι)· επειδή απασχολούμαστε για να έχουμε ελεύθερο χρόνο, και πολεμάμε για να έχουμε ειρήνη.»

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια 1177b4-5

Το πέρασμα του χρόνου συνήθως δεν γίνεται αντιληπτό από το υποκείμενο που το βιώνει. Οι αλλαγές είναι αργές και ανεπαίσθητες, όταν αθροιστούν όμως συνιστούν μια νέα πραγματικότητα. Πολλές φορές οι αλλαγές του περιβάλλοντος γύρω μας είναι εκείνες που αφυπνίζουν το πνεύμα, ώστε να παρατηρήσει το γήρας του δικού του σώματος. Δεν γερνάμε όμως όλοι. Όσοι καταφέρνουν να αγγίξουν μια μεγάλη ηλικία, μόνο να παραπονούνται δεν αξίζει. Τα γερατειά (παρά τα όσα σωματικά δεινά συνεπάγονται) μόνο φρίκη δεν πρέπει να προκαλούν. Αντιθέτως, κάθε μέρα μετράει.

Το 2021 το Νόμπελ Ιατρικής απονεμήθηκε στους David Julius και Ardem Patapoutian «για τις ανακαλύψεις τους στους υποδοχείς της θερμοκρασίας και της αφής», καθώς η Επιτροπή έκρινε ότι αποτελεί μέρος της αλληλεπίδρασής μας με το περιβάλλον και της προσαρμογής μας σε αυτό. Ωστόσο, η πρώτη επιστημονική διατριβή της αφής διατυπώθηκε από τον Αριστοτέλη σε ένα από τα πιο ώριμά του έργα όπου ο φιλόσοφος εξετάζει τις λειτουργίες της ζωής, πίσω από τον ευφυέστατα διατυπωμένο τίτλο, Περί ψυχής.

«Νομίζω ότι καθώς είναι τρία τα μέρη της ψυχής τρεις θα είναι και οι ηδονές, μία για το καθένα· και οι επιθυμίες και το ίδιο τα είδη εξουσίας (ἀρχαί).» Πλάτων, Πολιτεία 580d7-8

Ο έρωτας απασχόλησε την αρχαία ελληνική σκέψη από τα πρώτα της βήματα. Ήδη στη Θεογονία του Ησίοδου (116-122) ο Έρως, «ο ωραιότερος ανάμεσα στους αθάνατους θεούς» κάνει την εμφάνισή του μετά το Χάος και την ευρύστερνη Γη δηλώνοντας εμφατικά την παρουσία του στη ζωή των ανθρώπων. Πώς θα μπορούσε να απουσιάζει η πραγμάτευσή του από τη φιλοσοφία;

Ο Λιαντίνης έφτασε στο Μόναχο με τρένο, τον Σεπτέμβριο του 1970. Στο σταθμό τον περίμενε ο Παναγιώτης Λαμπρόγιαννης, ένας παλιός συμμαθητής του από το Γυμνάσιο (για άγνωστο λόγο δε συ­ναντήθηκε με τον γαμπρό του Κηρυκόπουλου), μετανάστης από το χωριό Βλαχιώτη της Λακωνίας, που ζούσε στη Νυρεμβέργη και εργαζόταν σε φάμπρικα.

Τι σημαίνει αυτός ο τελευταίος ισχυρισμός: «Η “ανώτερη” δύναμη της φύσης, αφού με κακομεταχειρίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια αυτού του δήθεν καλοκαιριού, με κρατά ακόμα γερά σ’ αυτό το υψόμετρο»; Ποια είναι αυτή η ανώτερη δύναμη; Πώς επιδρά ώστε να καταφέρνει να κρατά κάποιον στο ίδιο μέρος, εκεί που βρίσκεται, και μάλιστα εκεί όπου η δύναμη αυτή ασκεί τον μαγνητισμό της;

«Η Φύση και οι Φυσικοί νόμοι κείτονταν κρυμμένοι μες στη νύχτα. Και είπε ο Θεός: Γεννηθήτω ο Νεύτων! Και όλα έγιναν φως».

Η φράση ανήκει στον Άγγλο ποιητή του 18ου αιώνα Alexander Pope. Από το σχέδιο επιτύμβιου για τον Ισαάκ Νεύτωνα που πέθανε το 1727.

O χρόνος ζωής ενός ανθρώπου του δίνει την ευκαιρία να γνωρίσει ότι είναι ηθικό oν, ταγμένο στην αναζήτηση της αλήθειας· κι όμως, αυτό τό δώρο στόν άνθρωπο είναι ευχάριστο και μαζί πικρό. Ζωή είναι μόνο μιά δεδομένη χρονική περίοδος όπου μπορεί, ή μάλλον πρέπει, να διαμορφώσει το πνεύμα του σύμφωνα με το πως αντιλαμβάνεται το σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης.

Απατηλό και όμως βάσιμο

Όταν βαδίζει κανείς στο χείλος μιας αβύσσου η διασχίζει ένα βαθύ ποτάμι πάνω σε μια σανίδα, χρειάζεσαι μια κουπαστή,, όχι για να κρατηθεί απ' αυτήν (γιατί τότε θα κατέρρεε μαζί του), αλλά για να δημιουργήσει για το μάτι την παράσταση της ασφάλειας.