Μια πιθανή συνεργασία τους τότε, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι δε θα αύξανε το ποσοστό τους (κάτι που προφανώς θα γινόταν καθώς δε θα υπήρχε ο φόβος της «χαμένης ψήφου»), θα είχε σαν αποτέλεσμα τη συγκυβέρνηση ΝΔ- ΠΑΣΟΚ και φιλελεύθερων με 161 έδρες στο Κοινοβούλιο. Στη σύνθεση αυτή, οι φιλελεύθεροι θα είχαν το ρόλο του «μεταρρυθμιστικού αντίβαρου», αποτρέποντας κρατικίστικες κωλυσιεργείες και παλαιοκομματικές αγκυλώσεις σαν κι αυτές που βιώνουμε. Πέραν όμως αυτού, ο φιλελεύθερος χώρος, που κατά τη Μεταπολίτευση ασφυκτιούσε στις συμπληγάδες του δικομματισμού, θα έβρισκε τον δικό του χώρο στην κοινωνία και το Κοινοβούλιο.
Η ιστορική ευκαιρία του Μαϊου χάθηκε, για λόγους που ακόμη συζητούνται, και στις δεύτερες εκλογές η φιλελεύθερη συμπαράταξη δεν μπήκε στη Βουλή. Ήταν τόσο πολωτικό το δίλημμα ΝΔ- ΣΥΡΙΖΑ που δεν επέτρεψε την είσοδο νέων σχηματισμών. Με μια λέξη, οι πρώτες εκλογές ήταν εκλογές διαμαρτυρίας κι ελεύθερης κρίσης, ενώ οι δεύτερες, εκλογές διλήμματος και εκβιαστικής ψήφου. Αν στο κάδρο προστεθούν οι προσωπικές έριδες κι αποχωρήσεις στελεχών των κομμάτων της Δημ. Ξανά- Δράσης, που υπέσκαπταν την ενότητα, έχουμε πλήρη εικόνα της εκλογικής αποτυχίας του Ιουνίου.
Ο πολιτικός χρόνος προχώρησε και πλέον τα περιθώρια είναι στενότερα. Παρουσιάζεται ωστόσο μια ύστατη ευκαιρία που δεν πρέπει να παραβλεφθεί: οι ευρωεκλογές που επίκεινται μοιάζουν πολύ στις εκλογές του Μαϊου, σίγουρα περισσότερο από του Ιουνίου. Παρά τις προσπάθειες καλλιέργειας πόλωσης, η προϊούσα φθορά του πολιτικού συστήματος και η φύση των εκλογών (που δεν αναδεικνύει κυβερνήσεις) δίνουν την ευκαιρία μιας χαλαρής ψήφου, που μπορεί να τιμωρεί ή να προειδοποιεί, χωρίς να δεσμεύεται από την κυβερνητική προοπτική.
Σε αυτή λοιπόν τη συγκυρία ο φιλελεύθερος χώρος μπορεί να παίξει το τελευταίο χαρτί του. Με δεδομένη την αποστασιοποίηση της κεντροαριστεράς από τον οικονομικό φιλελευθερισμό δια δηλώσεων της Π58, υπάρχει ένα πλέγμα κομμάτων και ομάδων, τα οποία οραματίζονται μια άλλη Ελλάδα, οικονομικά και θεσμικά φιλελεύθερη. Όσο όμως παραμένουν «εχθροί», και θέτουν διαχωριστικές γραμμές στην πορεία τους, αδυνατούν να πείσουν τους πολίτες για τη μαζικότητα, την ενότητα και την δύναμη του εγχειρήματός τους.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, οι εκλογές λειτουργούν σαν τις αγορές: μετρά η ψυχολογία, η οποία και φέρνει ένα έιδος αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Αν ο φιλελεύθερος χώρος κατέβει συμπορευόμενος, πατάσσοντας για χάρη του εθνικού συμφέροντος κάθε κόντρα και κάθε μικρομεγαλισμό, έχει την ευκαιρία να δείξει στους πολίτες ότι η ψήφος τους δεν πάει χαμένη. Ότι οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας έχουν μια συμμαχία πάνω στην οποία μπορούν να στηριχθούν. Σε μια τόσο ρευστή πολιτική κατάσταση, ο φιλελεύθερος χώρος πρέπει να περάσει από τη μυωπία στην ευελιξία, ώστε να πιάσει το δικό του «στασίδι» στο μελλοντικό πολιτικό σύστημα. Ειδάλλως θα μένει μεμψίμοιρος παρατηρητής των εξελίξεων που θα διαμορφώνουν οι άλλοι.
Μιχάλης Νταγγίνης
