Μιλάω στα δέντρα περσικά.
Τα δέντρα μού αποκρίνονται.
Μέσα σ’ αυτή τη συγγένεια
δεν είμαι ξένος

Φερεϊντούν Φαριάντ

* * *

Ήταν ένας μάγος ποιητής, ένας πρόσφυγας παραμυθάς. Όπως η πανάρχαια και μακρινή χώρα του, η Περσία, είναι η πατρίδα των μαγικών παραμυθιών.

«Ο πονεμένος λαός της βασανισμένης αυτής χώρας, στο πέρασμα των αιώνων, για να εκφράσει τα όνειρα και τις επιθυμίες του –σε πείσμα των ταπεινώσεων και των αδικιών, που του έχουν επιβληθεί από ξένους και ντόπιους τυράννους– βρήκε καταφύγιο στη δημιουργία παραμυθιών κι ιστοριών», είχε πει. Κι ο ίδιος εύρισκε καταφύγιο στη λογοτεχνία.

Αγάπησε τους ανθρώπους και επεξεργάσθηκε το αγνό υλικό που είχε μέσα του. Το έκανε ποίηση ειλικρινή, χρήσιμη για τον αναγνώστη.

Πικρή ξενιτιά.
Ούτε γράμμα, ούτε χτύπημα της πόρτας.
Τίποτα.
Ένα σπουργίτι
κάθισε στο παράθυρό μου
μ’ ένα στίχο της Σαπφώς
στο ράμφος του.

* * *

Τα χρόνια περνούν.
Ο ήλιος, με τον ίδιο ρυθμό,
ανοιγοκλείνει τα παράθυρα.
Παιδιά γεννιούνται.
Οι μέρες κυκλοφορούν με τρίκυκλα.
Γερνάμε.

Ο Φερεϊντούν Φαριάντ, ο Ιρανός ποιητής, συγγραφέας και μεταφραστής μεγάλων Ελλήνων και ξένων ποιητών, μεταξύ των οποίων και ο Γιάννης Ρίτσος και ο Οδυσσέας Ελύτης, ο οποίος ζούσε στην Αθήνα, υπέκυψε στη μάχη με τον καρκίνο, στις 5 Φεβρουαρίου 2012.

Γεννήθηκε στις 6 Δεκεμβρίου 1949 στο Χοραμσάρ της Περσίας. Σπούδασε σε πανεπιστήμιο της Τεχεράνης. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια, που δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την αρχαία θρησκεία των Περσών, τον ζωροαστρισμό. Την Ημέρα της Ποίησης, 21 Μαρτίου, γιορτάζουν οι ζωροάστρες την Πρωτοχρονιά τους, που στα περσικά ονομάζεται Νο Ρουζ.

Το 1980 ήρθε στην Ελλάδα και συνάντησε τον Γιάννη Ρίτσο, με τον οποίο γρήγορα έγιναν φίλοι. «Αυτή η συνάντηση, που για μένα ήταν μια μοιραία συνάντηση στο χώρο και το χρόνο, έλεγε, κατέληξε σε μία μακρόχρονη φιλία και συνεργασία και μέσω αυτού έμαθα να αγαπώ πολλά πράγματα, και την Ελλάδα».

Επέστρεψε στην πατρίδα του. Λόγω του πολέμου Ιράν – Ιράκ, το 1985 όμως αναγκάστηκε να μεταναστεύσει. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, πήρε την ελληνική υπηκοότητα και δουλεύοντας σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία και Αρχαία Ελληνικά, ενώ γνώριζε Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Αραβικά.

Βραβεύθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Μετάφρασης Λογοτεχνίας και από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Επιστημόνων. Για τη μετάφραση στα Ιρανικά του ποιητικού έργου του Γιάννη Ρίτσου «Πέτρινος Χρόνος», τιμήθηκε με το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα (2005).

Ο Φαριάντ μετέφρασε επίσης ολόκληρες τις τρεις ποιητικές συλλογές «Ημερολόγια Εξορίας», πολλά ποιήματα και αποσπάσματα από το χαμένο έργο του Γ. Ρίτσου «Ημερολόγιο και επιστολές ενός φαντάρου».

Τα «Ημερολόγια Εξορίας» (1990) είναι η πρώτη ανθολογία του Γιάννη Ρίτσου στα περσικά. ‘Ομως, η δεύτερη ανθολογία «Πέτρινος Χρόνος» (2004) του έφερε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης ελληνικού έργου σε ξένη γλώσσα.

Περιλαμβάνεται η ομότιτλη συλλογή, ο «Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο», επιλογή από τα «Ημερολόγια Εξορίας», καθώς και τα μεγάλα ποιήματα «Γράμμα στον Ζολιό Κιουρί», «Ακροβολισμός», «Το ποτάμι κι εμείς», «Τρία χορικά», «Ο γιος μου το φεγγάρι μου», «Η ανυπόταχτη πολιτεία», «Τα ημερολόγια και επιστολές φαντάρου» (αποσπάσματα ενός χαμένου έργου του Ρίτσου), «Το χρέος των ποιητών», «Ο Ηρακλής και εμείς».

Στα Ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Ο χαρταετός και τα περιστέρια» (βραβείο «Άντερσεν»), «Ουρανός χωρίς διαβατήριο», «Ιστορίες από τον παράδεισο». Πρόσφατα, κυκλοφόρησε στο Ιράν πολυσέλιδη ανθολογία 100 σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, σε δική του μετάφραση. Ήταν μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Ο «Πέτρινος Χρόνος» είναι ένα ογκώδες (1100 σελίδες) δίγλωσσο (Ελληνικά και Περσικά) έργο, που έγινε πραγματικότητα ύστερα από εκτεταμένη συνεργασία του Φαριάντ με τον Ρίτσο, με τον οποίο συνδέθηκε με μακρόχρονη φιλία.

Στο έργο αυτό περιλαμβάνονται:

Ολόκληρη η ομότιτλη συλλογή του Ρίτσου, Ολόκληρες οι τρεις συλλογές ποιημάτων «Ημερολόγια Εξορίας», Τα ποιήματα «Ακροβολισμός», «Γράμμα στον Ζολιό Κιουρί», «Το ποτάμι κι εμείς», «Τρία Χορικά», «Ο γιος μου το φεγγάρι μου», «Η Ανυπότακτη Πολιτεία», «Ημερολόγιο και Επιστολές ενός Φαντάρου» (αποσπάσματα από ένα χαμένο έργο του Γιάννη Ρίτσου), «Το Χρέος των Ποιητών», «Ο Ηρακλής κι εμείς», Πολλές φωτογραφίες του Ρίτσου, επιστολές του από την εξορία προς την αδελφή του, και μια τελευταία συνέντευξη που έδωσε στον Φαριάντ.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε έκταση δίγλωσσο έργο του Γιάννη Ρίτσου που έχει εκδοθεί παγκοσμίως.

Η επίμοχθη προσπάθεια του Φαριάντ στην όσο το δυνατόν πιστότερη και εμπνευσμένη μεταφορά του έργου του Ρίτσου υπερπηδώντας τα γλωσσικά και εκφραστικά εμπόδια, υπό την επίβλεψη και καθοδήγηση του ίδιου του Ρίτσου, δημιούργησε ένα πολύτιμο συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε δύο πολιτισμούς με βαθιές και παλαιές ιστορικές συγγένειες.

Αποσπάσματα ποίησης του Φαριάντ, που είχε μεταφράσει ο ίδιος ο Ρίτσος στα Ελληνικά (κυκλοφόρησε από τον «Κέδρο»), διδάσκονται σε ανθολογία του Δημοτικού Σχολείου.

Η εκπομπή «Παρασκήνιο» της κρατικής τηλεόρασης ΕΤ1, την Τετάρτη 22/03/2006, ήταν αφιερωμένη στον ποιητή και είχε τίτλο «Φερεϊντούν Φαριάντ, Ουρανός χωρίς Διαβατήριο». Ο Φαριάντ έχει συμμετάσχει επίσης σε τηλεοπτικές σειρές και διαφημίσεις.

Η κηδεία του ιρανικής καταγωγής ποιητή και μεταφραστή Φερεϊντούν Φαριάντ έγινε στο Νεκροταφείο της Καισαριανής.

Επιθυμία του Φαριάντ ήταν να ταφεί στην Ελλάδα, στη δεύτερη πατρίδα του, όπως μας πληροφορεί η Εταιρεία Συγγραφέων.

Για τον Φαριάντ, μέχρι να πάρει την ελληνική υπηκοότητα, δεν ήταν εύκολα τα πράγματα, καθώς είχε κινδυνέψει πολλές φορές να απελαθεί. Τελικά, έγινε ένας από τους πραγματικούς φίλους της χώρας, που συνέβαλε στη γνωριμία της ελληνικής ποίησης με το κοινό του Ιράν και το αντίθετο.

* Τη θεατρική περίοδο 2010-11 ο ηθοποιός Βασίλης Κουκαλάνι ερμηνεύει στα περσικά το μονόλογο στο «Όταν έρχεται ο ξένος» του Γιάννη Ρίτσου σε μετάφραση Φερεϊντούν Φαριάντ. Η ομώνυμη παράσταση ανέβηκε στο θέατρο «Χώρα» στην Αθήνα, σε σκηνοθεσία Μάρτιν Σάρνχορστ.

«Ουρανός χωρίς διαβατήριο»

Πατρίδα μου είναι
ένας ουρανός χωρίς διαβατήριο,
χωρίς πύλη.
Μπαίνω απ’ τον αέρα

Over Teheran

Ξένος του γαλάζιου.
Ξένος των νερών.
Στη γη πεσμένα
πέντε μήλα.
Πού να πάω;

Khoramshahr, Iran

Καυτό μεσημέρι.
Φλυαρίες των σπουργιτιών.
Πέτρες.
Ένα φύλλο αδιάθετο πέφτει.
Εγώ συλλογιέμαι
το Χοραμσάρ.

***

Πηγαίνομε στο σπίτι του
Παίρνει το διεθνές μας σώμα μες στο σπίτι του
και στο μικρό σαν βάρκα δωμάτιο
σαν ένας παλιός θαλασσοδαρμένος ναυτικός
μάς αποκαλύπτει τη θάλασσα
Ο Ρίτσος λέει: αυτό είναι το σπίτι μου
πλάι στις απλές καρδιές άλλων σπιτιών
...
Και μετά μας χαρίζει μερικές θαλασσόπετρες
χαραγμένες με εικόνες αρχαίων εραστών
κλαδιά ελιάς στα χέρια τους
συνεχίζοντας τις αιώνιες γραμμές της οδύνης

«Ο Αλβάν στην ταράτσα κρατάει στη φούχτα του τους σπάγκους των πολύχρωμων μπαλονιών του που σχηματίζουν πάνω από το κεφάλι του ένα ουράνιο τόξο. Όταν φυσάει ένα δροσερό αεράκι νιώθει να χάνει το βάρος του, σαν να φυτρώνουν φτερά στα πλευρά του και τα πόδια του ανάλαφρα αιωρούνται χωρίς ν’ αγγίζουν την ταράτσα».
Φερεϊντούν Φαριάντ: «Το όνειρο του Αλβάν».

* * *

Του αρνήθηκαν την ελληνική υπηκοότητα...

«Πάνε εικοσιένα χρόνια που ο Φερεϊντούν Φαριάντ ζει στην Ελλάδα. Όμως η χορήγηση της ελληνικής υπηκόοτητας στον Πέρση ποιητή, δεν δόθηκε με την ίδια ευκολία που δόθηκε σε Τσετσένους και Γεωργιανούς «ψηφοφόρους» ή σε αθλητές που είχαν «Ελληνίδα προγιαγιά».

Επιστρέφοντας από ολιγοήμερες διακοπές, βρήκε στο σπίτι του μήνυμα να επισκεφθεί το μέγαρο της Αστυνομίας, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Εκεί τον ενημέρωσαν ότι μπορεί να υποβάλει αίτηση ανανέωσης της άδειας παραμονής στη χώρας μας, ώστε να μπορεί να στηρίξει και τυπικά το αίτημά του για απόκτηση της ελληνικής υπηκοότητας».

ΓΡ.Ρ. – Από την εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 16/8/99.

«Εικόνες της ειρήνης» σε μετάφραση Γιάννη Ρίτσου

Γι’ αυτόν ο κόσμος είναι ένα βιβλίο της Ιστορίας.
Κάθε μέρα
κατεβαίνει τα σκαλοπάτια
και πατάει το πόδι του στη γη
Διαβάζει ανθρώπους
σαν τις παλιές σελίδες αυτού του βιβλίου
και λέει:
«Πόσο αγαπώ τα κεφάλαια της γονιμότητας,
πόσο αγαπώ τα κεφάλαια του Έρωτα,
τα κεφάλαια της φιλίας,
τα κεφάλαια της πρασινάδας...»

Φτάνει κοντά στα ερείπια,
μυρίζεται το μπαρούτι,
βλέπει τα φύλλα των δένδρων
είναι από μολύβι.

Η καρδιά του νυχτώνει και φωνάζει: Ω,
τούτος ο κόσμος είναι ένα βιβλίο πολυσέλιδο
πόσο αγαπώ τα κεφάλαια της ειρήνης.

Αλληγορίες

Ένας κότσυφας έχτισε σπίτι σε σιωπηλό χωράφι.
Οι ποιητές
όρισαν το ηλιοτρόπιο
αλληγορία του ήλιου
Το σιτάρι
αλληγορία του ψωμιού
Τις λέξεις
αλληγορία της ελευθερίας.

Από τον «Oυρανό χωρίς Διαβατήριο»

Τη γλώσσα της ποίησης την έμαθα
απ’ τ’ άστρα, απ’ τα πουλιά, απ’ τα φύλλα
κι απ’ τους πλανόδιους τροχιστές.

* * *

Καλύπτω τις τρύπες
με φεγγάρι, με ποιήματα
ή με τα φιλιά σου.

* * *

Εγώ κοιμάμαι.
Οι λέξεις αγρυπνούν
Σχηματίζουν στον ύπνο μου
πουλιά και δέντρα.
Ξυπνώ
Ούτε πουλί ούτε δέντρο.

* * *

Όλα μου τα ταξίδια εσύ.
Όλες μου οι θάλασσες εσύ.
Όλα μου τα ναυάγια εσύ.
Όταν σε συλλογιέμαι
ένας άνεμος με παίρνει
μαζί με το κρεβάτι μου
χωρίς πυξίδα, χωρίς τιμόνι, χωρίς πανί.

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Πηγή: catisart.gr