Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Καρλ Μαρξ, μίλησε για ένα «ηθικό κενό» στη λειτουργία του Καπιταλισμού, και το ονόμασε Θεωρία της Υπεραξίας. Τα «ηθικά κενά» βέβαια, κάθε μορφής οικονομικού συστήματος ή πολιτεύματος μπορούν να γίνουν «αισθητά» από τον απλό πολίτη. Αλλά τόσο ο απλός πολίτης όσο και ο απλός πολιτικός, δεν μπορούν προσδιορίσουν και να ερμηνεύσουν ένα πρόβλημα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ώστε να μην φαίνεται ως μια κοινή διαμαρτυρία, αλλά μια θεωρία που να μπορεί να πείσει τον ακαδημαϊκό, επιστημονικό και τον ευρύτερο κόσμο της διανόησης, ώστε να ετοιμάζει το έδαφος για μια νέα πρόταση διακυβέρνησης. Αυτό το πέτυχε ο Μαρξ με έναν μαθηματικό τύπο.
Η Θεωρία της Υπεραξίας καταρρίφτηκε αργότερα από σύγχρονους οικονομολόγους, μέσα στα νέα οικονομικά δεδομένα. Παράλληλα, βέβαια, κατέρρευσε και ο κουμμουνισμός. Η πράξη ακολούθησε τα χνάρια της θεωρίας.
Η αμιγώς κρατική οικονομία δεν εφαρμόζεται πια πουθενά πέρα από την Κούβα, την Βόρειο Κορέα και το Βιετνάμ. Ακόμα και η Κίνα προχώρησε στην ιδιωτικοποίηση όλων των μονάδων παραγωγής της και ο κρατικός παρεμβατισμός της περιορίζεται κυρίως στον περιορισμό των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών παρά των οικονομικών. Στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο, η προοδευτική (κεντροαριστερή) κυβερνητική πολιτική διαμορφώθηκε και ορίστηκε ως Σοσιαλδημοκρατία. Τι είναι η Σοσιαλδημοκρατία; Ένα σύστημα που αποδέχεται την ελεύθερη -καπιταλιστική- οικονομία, την ελεύθερη επιχειρηματική δραστηριότητα και την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και εργατικού δυναμικού, αλλά εμπεριέχει μια ελαφρώς μεγαλύτερη δόση κρατικού παρεμβατισμού και μεγαλύτερες κρατικές δαπάνες για ισχυρότερο κράτος πρόνοιας. Αυτό, βέβαια, δεν πρέπει να γίνεται με άλλο τρόπο πέρα από την υψηλότερη φορολόγηση επιχειρήσεων και πολιτών, και σίγουρα όχι με δανεικά. Αν ένα Σοσιαλδημοκρατικό κράτος υπερδιογκώσει τις κρατικές δαπάνες του δίχως να έχει από πίσω ένα αντίστοιχα ισχυρό ιδιωτικό τομέα, συνεπή στις φορολογικές του υποχρεώσεις για να το τροφοδοτεί, προφανώς και θα χρεοκοπήσει.
Η επιστήμη των Οικονομικών αναγνωρίζει σήμερα τέσσερις βασικές οικονομικές σχολές: Την Μαρξιστική (κρατικός έλεγχος), την Κεϋνσιανή (κρατικός παρεμβατισμό), την Κλασσική και τη Νεοκλασική σχολή (φιλελεύθερη σκέψη). Τα κομουνιστικά κόμματα, τόσο αυτά που κυβερνούν (πχ στη Κούβα) όσα και αυτά που κατέχουν κοινοβουλευτικές έδρες και ασκούν αντιπολίτευση (πχ το ΚΚΕ) αντιστοιχούν στην Μαρξιστική Σχολή. Τα Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Κεϋνσιανή , ενώ τα Φιλελεύθερα και Κεντροδεξιά κόμματα ακολουθούν κατά βάση τη Νεοκλασσική Οικονομική Σχολή. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις. Δεξιά κόμματα έχουν ταχθεί συχνά υπέρ του παρεμβατισμού (πχ η Νεα Δημοκρατία με τον «Βασικό Μέτοχο»), ενώ τα Σοσιαλδημοκρατικά μπορεί να υιοθετήσουν πιο στενά τη φιλελεύθερη σκέψη. Οι μεγαλύτερες διαφορές άλλωστε μεταξύ κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς σήμερα, δεν αφορούν την οικονομία, αλλά κοινωνικά θέματα, όπως τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών, τις σχέσεις κράτους-εκκλησίας, την παιδεία κα.
Κάτι παρέλειψα μήπως; Ναι. Παρέλειψα να αναφερθώ στην Αριστερά. Την Αριστερά που έχει διασπαστεί εδώ και χρόνια από τα κομουνιστικά κόμματα, διαφωνώντας με την αμιγώς κρατική οικονομία και τους περιορισμούς που προκάλεσαν (ή προκαλούν) τα κομουνιστικά καθεστώτα στις ελευθερίες (πχ στέρηση ελευθερίας τύπου και πολιτικών δικαιωμάτων) αλλά, συνάμα, απαρνιέται τη Σοσιαλδημοκρατία ως ξαδέρφη του Καπιταλισμού. Η παράλειψη όμως, δεν είναι δική μου. Είναι της Αριστεράς. Που παραλείπει να μας δώσει να καταλάβουμε ποια Οικονομική Σχολή πρεσβεύει.
Και εδώ είναι η «Αχίλλειος Πτέρνα» της. Η σημερινή Αριστερά, που διεκδικεί το ρόλο του διαδόχου του Μαρξισμού, τόσο στην Ελλάδα (ΣΥΡΙΖΑ), όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη (πχ Podemos) στηρίζει τα κηρύγματά του σε φιλολογήματα και διαμαρτυρίες και όχι σε καινοτόμες, εμπεριστατωμένες θεωρίες. Ωραίο ηχεί στα αυτιά το «οι άνθρωποι δεν είναι αριθμοί» αλλά εγώ δεν γνωρίζω άλλο τρόπο για να μετρήσει κάποιος την ευημερία ή την αποτυχία της κοινωνίας και της οικονομίας δίχως τη χρήση αριθμών.
Μια μητέρα που έχει δυο παιδιά τα κοιτά κάθε μέρα στα μάτια, τα φροντίζει, τα ταΐζει, τα αγαπάει, τα συμβουλεύει. Δεν χρειάζεται να μετρήσει τίποτα. Δεν θέλει αριθμητικές πράξεις η μητρότητα. Μια κυβέρνηση όμως, δεν μπορεί να κάνει την ίδια δουλειά για εκατομμύρια πολίτες. Το μόνο της εργαλείο είναι οι αριθμοί. Ψυχροί, αλλά τι να κάνουμε. Αυτούς έχει.
Δεν είμαι ούτε συνήγορος ούτε διώκτης της Αριστεράς. Αλλά ως συνήγορος της Πολιτικής Φιλοσοφίας και διώκτης του παραλογισμού βγάζω ένα συμπέρασμα: Ότι ζω σε ένα κόσμο που έχει αριστερούς αλλά δεν έχει Αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ αναγκάζεται να ακολουθήσει μια έντονα αντιφατική πολιτική με φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και αντι-φιλελεύθερη φορολογία. Δεν κατηγορώ τον ΣΥΡΙΖΑ τόσο γι αυτά που κάνει σήμερα, όσο γιατί ήρθε όπως ήρθε στη διακυβέρνηση. Το πρόβλημα, βέβαια, δεν αφορά μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά την ευρύτερη Ευρωπαϊκή Αριστερά που στερείται ενός υπόβαθρου στην επιστήμη των Οικονομικών.
Τι μπορεί να κάνει σήμερα η Αριστερά;
Τρεις λύσεις μπορώ να σκεφτώ εγώ:
1. Να επιστρέψει στη γενέτειρά του, τον Κομουνισμό.
2. Να ενσωματωθεί στη Σοσιαλδημοκρατία. (φύσει αδύνατο αν φέρουμε κατά νου τα στελέχη της δικής μας αριστεράς).
Και 3, η κανονική λύση, που είναι και η πιο δύσκολη: Να αφήσει για λίγο κατά μέρους πορείες και απεργίες, φωνές και διαμαρτυρίες, να πάρει χαρτί και καλαμάρι, να σπάσει το κεφάλι της και να εφεύρει μια νέα Οικονομική Θεωρία. Με μαθηματικούς τύπους κι όχι φιλολογίες.
Έως τότε, το χρησιμότερο που μπορεί να κάνει η Αριστερά είναι να ελέγχει τον καπιταλισμό παρά να ονειρεύεται την ανατροπή του.
Facebook: Manos Laskarakis
