Υπήρχε ανέκαθεν κάτι που μ’ ενοχλούσε σ’ αυτόν το μύθο. Αφού στο άθραυστο πιθάρι της Πανδώρας ήταν μαζεμένα όλα τα κακά που μέχρι τότε οι θεοί δεν είχαν ξαμολήσει στον κόσμο, κι αφού ο μύθος ΔΕΝ μας λέει πουθενά, πως ανάμεσα σ’ αυτά μπερδεύτηκε κατά λάθος ή μπήκε επίτηδες και κάτι καλό, πώς δεν παραξενευόμαστε που στον πάτο του πιθαριού με όλα τα κακά της μοίρας μας βρέθηκε κι η ελπίδα, αυτή που τη συγκαταλέγουμε στα πιο θετικά πράγματα της ύπαρξης; Και γιατί έμεινε – αυτή μονάχα – κλεισμένη για πάντα μέσα στο πιθάρι;
Τι λέει δηλαδή ο μύθος; Όλα τα κακά ξεχύθηκαν στον κόσμο, εκτός από ένα, που κάνοντας να βγει, σκάλωσε στο καπάκι κι έμεινε κλεισμένο στο άθραυστο κουτί, όχι από τύχη, αλλά ‘γιατί ο Ζεύς έτσι το θέλησε’.Είναι, άραγε, τόσο τσαπατσούλικα φτιαγμένος αυτός ο μύθος;
Ανέκαθεν δυσκολευόμουν να το πιστέψω. Όλα στο μύθο στέκουν πολύ ωραία στη θέση τους, πάρτε π.χ. τα ονόματα: Προμηθεύς: αυτός που σκέφτεται πριν (πράξει), Επιμηθεύς – αυτός που (πρώτα κάνει τη μαλακία και) μετά σκέφτεται, κι η Πανδώρα: το απόλυτο δέλεαρ.
Οι συμπεριφορές συνεπείς με τους ρόλους, όλα λογικά και καλοβαλμένα. Μόνο αυτό με την ελπίδα δεν κολλάει με τίποτα. Και μου κάνει τρομερή εντύπωση που δε βρήκα παρά ελαχιστότατα σχόλια επ’ αυτού. Ίσως – βέβαια – και να μην έψαξα καλά...
Σκέφτομαι ότι ο μύθος ίσως ‘διαβαζόταν’ κάποτε πολύ διαφορετικά σε σχέση με τώρα, που τον ερμηνεύουμε, όντας βαθιά επηρεασμένοι από τη θέση που έχει η έννοια ‘ελπίδα’ στο χριστιανικό οικοδόμημα. Η ελπίδα είναι το δομικό στοιχείο της υπομονής, της εγκαρτέρησης, της πεποίθησης ότι όλα κάποτε θα διορθωθούν σιγά – σιγά ή μ’ ένα επεισοδιακό θαύμα, της πεποίθησης ότι κάποιος δυνατός φροντίζει για το καλό μας χωρίς εμείς να το αντιλαμβανόμαστε, ... κοντολογίς, η ελπίδα είναι το τελευταίο φράγμα πριν την απόγνωση.
Η απόγνωση είναι η συνειδητοποίηση ότι βρίσκεσαι στο σημείο που δεν έχεις πια τίποτα να χάσεις, άρα δε φοβάσαι τίποτα. Η απόγνωση κάνει τον άνθρωπο ανεξέλεγκτο, απρόβλεπτο – άρα επικίνδυνο. Η απόγνωση είναι η κινητήρια δύναμη, το καύσιμο της εξέγερσης, γι’ αυτό την τρέμουν θεοί και ηγεμόνες.
Κρατώντας την ελπίδα μέσα στο πιθάρι, ο Ζευς δεν μετρίασε το κακό που έριξε στα κεφάλια των ανθρώπων – αντίθετα μάλιστα: Το ενίσχυσε. Το σφράγισε:
Η ελπίδα, κλειδωμένη έτσι που ούτε να τη δούμε μπορούμε ούτε να την κρίνουμε, παίρνει τα όμορφα σχήματα που της δίνει το μυαλό μας. Κι έτσι, αυτή η κόρη της αυταπάτης γίνεται το περιπόθητο ανάχωμα κόντρα στην απόγνωση.
Κι ούτε είναι περίεργο, να έχει διαλέξει την ελπίδα ως έναν από τους πλέον κεντρικούς της άξονες μια θρησκεία που το ‘σήμα κατατεθέν’ της είναι... το πρόβατο.
Σημειωτέον ότι η λέξη ‘ἐλπίς’ προέρχεται από το ρήμα ‘ἔλπω’ που σημαίνει «κάνω κάποιον να ελπίζει». Το ρήμα αυτό έχει κοινή ρίζα με τα ρήματα που σημαίνουν ‘θέλω’ στα αγγλικά (will), τα γερμανικά (wollen), τα ιταλικά (volere) και άλλες γλώσσες.
Γράφει η: Limao Qian
