The fa'afafine of Samoa dislike being called "gay" or "homosexual"
BBC News - The evolutionary puzzle of homosexuality - photo Jeantine Mankelow
Στα προηγούμενα δύο άρθρα είδαμε ότι η ομοφυλοφιλία συναντάται πολύ συχνά και φυσιολογικά (εκτός από φυσικά) σε πολλά είδη. Επίσης, συναντάται στον άνθρωπο ως σεξουαλικός προσανατολισμός και είναι γνωστός από την αρχαιότητα, οπότε ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει είναι πώς η ομοφυλοφιλία μπόρεσε να επιβιώσει στο πέρασμα των αιώνων αυτών εξέλιξης. Αν η ομοφυλοφιλία σχετίζεται με τα γονίδια, τότε πώς εξηγείται εξελικτικά η ύπαρξή της;
Μήπως, σύμφωνα με τη δαρβινική θεωρία, οι ομοφυλόφιλοι δεχόμενοι την πίεση της φυσικής επιλογής, οδηγηθούν σε εξαφάνιση, μιας και ο ομοφυλόφιλος αποκλείει τη δυνατότητα να περάσει τα γονίδιά του στην επόμενη γενιά, αφού αποκλείει την αναπαραγωγή (τουλάχιστον στον άνθρωπο); Ή ακόμη χειρότερα: Μήπως, αποτελεί μια γενετική ασθένεια (αν δεχθούμε ότι έχει μια βιολογική βάση τελικά), μια ανωμαλία της φύσης που θα οδηγήσει το ανθρώπινο είδος σε εξαφάνιση;
Για να αντιληφθούμε την εξελικτική σημασία της ομοφυλοφιλίας είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ότι όσο μεγαλύτερη είναι η γενετική ποικιλομορφία σε έναν πληθυσμό τόσο μεγαλύτερες είναι και οι πιθανότητες εξελικτικής του επιτυχίας. Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να μην είμαστε όλοι οι άνθρωποι ακριβώς ίδιοι, μιας θα είχαμε ελάχιστες εναλλακτικές γενετικές αντιδράσεις απέναντι στις αλλαγές του περιβάλλοντος. Γενικότερος λοιπόν κανόνας στη φύση για ένα πετυχημένο είδος, είναι να έχει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γενετική ποικιλομορφία και άρα προσαρμοστικότητα στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Αντιλαμβανόμενοι λοιπόν πως δεν αρκεί η διαδικασία της αναπαραγωγής για την επιβίωση ενός είδους, μήπως τα γονίδια της ομοφυλοφιλίας επιτελούν κι άλλες λειτουργίες προς αυτή την κατεύθυνση; Σε άρθρο του το BBC αναλύει αυτή τη θεωρία μαζί με άλλες τρεις, δείχνοντας πως μια υπεραπλουστευμένη θεώρηση της ομοφυλοφιλίας ως κάτι μη παραγωγικό και βιώσιμο ή ως αποτέλεσμα της ύπαρξης ενός «gay γονιδίου» είναι εντελώς άστοχη.
Αυτή η θεωρία λοιπόν, υποθέτει πως τα αλληλόμορφα (ή η ομάδα γονιδίων) που κωδικοποιούν τη σεξουαλική συμπεριφορά μπορεί να έχουν σημαντικό αναπαραγωγικό όφελος. Για παράδειγμα θα μπορούσε κάποιο «αλληλόμορφο γονίδιο ομοφυλοφιλίας» να προσφέρει ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό που να κάνει τους «straight» να είναι πιο ελκυστικοί στο άλλο φύλο. Σε «μικρές δόσεις» αυτό το αλληλόμορφο θα έδινε ένα αναπαραγωγικό πλεονέκτημα, ενώ η υπερέκφρασή του θα οδηγούσε σε αλλαγή στο σεξουαλικό προσανατολισμό, χωρίς όμως να χάνεται το ψυχολογικό χαρακτηριστικό. Επομένως, συνολικά το αλληλόμορφο αυτό γονίδιο (ή γονίδια) έχει το εξελικτικό πλεονέκτημα να διατηρείται μέσω των μη gay φορέων του και να μην εξαφανίζεται, παρουσιάζοντας διακυμάνσεις έκφρασης. Διαβάζοντας το βιβλίο «Εγωιστικό Γονίδιο» του Dawkins, μπορούμε να δούμε μια πληθώρα τέτοιων αλληλόμορφων που επιβιώνουν εξελικτικά εξαιτίας παρόμοιων «διπλών» και «τριπλών» λειτουργιών.
Εξάλλου, ένας άλλος τρόπος αυτό το «gay αλληλόμορφο» να είναι ικανό να αντισταθμίσει το αναπαραγωγικό του «έλλειμμα», είναι να έχει το ίδιο αποτέλεσμα και για τα δύο φύλα, π.χ. να κάνει το φορέα του πιο ελκυστικό στους άντρες. Αν εμφανίζεται στις γυναίκες έχει σαφέστατο αναπαραγωγικό πλεονέκτημα, στον αρσενικό φορέα όμως θα προάγει αλληλεπιδράσεις με άτομα του ίδιου φύλου. Η συνολική του όμως επιβίωση ευνοείται εξελικτικά λόγω του αναπαραγωγικού πλεονεκτήματος που φέρει. Τη θεωρία αυτή έρχεται μάλιστα να υποστηρίξει με μια μελέτη του ο Andrea Camperio-Ciani από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα, ο οποίος βρήκε στον πληθυσμό που μελέτησε, ότι οι γυναίκες-συγγενείς των gay ανδρών από την πλευρά της μητέρας τους έχουν στατιστικά περισσότερα παιδιά από τις αντίστοιχες συγγενείς των straight ανδρών.
Με μια παρόμοια λογική εξηγείται και η θεωρία του Μεγάλου Αδερφού, η οποία στηρίζεται στην παρατήρηση ότι τα αγόρια με μεγαλύτερους αδερφούς είναι περισσότερο πιθανό να είναι ομοφυλόφιλοι και μάλιστα η πιθανότητα αυξάνεται κατά 1/3 για κάθε μεγαλύτερο αδερφό! Σύμφωνα λοιπόν με τη θεωρία, σε κάθε γέννα αρσενικού ατόμου, η μητέρα παράγει κάποια ανοσολογική αντίδραση σε πρωτεΐνες που συμμετέχουν στην ανάπτυξη του ανδρικού εγκεφάλου. Από τη στιγμή που αυτή η ανοσολογική απόκριση εμφανίζει το αποτέλεσμά της μόνο μετά από κάποιες γεννήσεις αγοριών, τα οποία είναι όλα ετεροφυλόφιλα, δεν έχει υπάρξει εξελικτικός λόγος να εξαφανιστεί από τη φυσική επιλογή.
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η θεωρία ότι οι ομοφυλόφιλοι βοήθησαν εξελικτικά στην ανάπτυξη της οικογένειας και της μικροκοινωνίας. Συγκεκριμένα, η ύπαρξη αυτής της «απόκλισης» είχε ως αποτέλεσμα την ισορροπία σε μικρούς ειδικά πληθυσμούς που κυριαρχούσαν οι άντρες-κυνηγοί-αρχηγοί, μιας και οι ομοφυλόφιλοι παρείχαν τις υποστηρικτικές τους κοινωνικές υπηρεσίες ως π.χ. δάσκαλοι, babysitters. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για την κοινωνική δομή και φαίνεται και σε σύγχρονες κοινωνίες, όπως αυτές των νήσων Samoa. Εκεί η «ομοφυλοφιλία» έδωσε στο κοινωνικό σύνολο το εξελικτικό πλεονέκτημα να επιτρέπει στους ομοφυλόφιλους fa’afafine να διαθέσουν τους πόρους τους πιο αποτελεσματικά και με ακρίβεια στους συγγενείς, και στους ετεροφυλόφιλους να επιτελούν τον δικό τους ρόλο πιο αποτελεσματικά.
Είτε ισχύει κάποια (ή και συνδυασμός) από τις παραπάνω θεωρίες είτε όχι, παραμένει γεγονός ότι η ομοφυλοφιλία έχει επιβιώσει παρά τις εξαιρετικά δυσμενείς κοινωνικές συνθήκες και τον αποκλεισμό που υφίσταται πολλά χρόνια τώρα. Επομένως, σε συνδυασμό με τις ισχυρές ενδείξεις για τη βιολογική βάση της, είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι έχει κάποια εξελικτική σημασία ως φυσικό φαινόμενο και ότι δεν πρόκειται περί ασθένειας που έχει επιβιώσει στο χρόνο. Και η απάντηση για το ποια είναι αυτή η σημασία θα δοθεί κάποια στιγμή από τα επιστημονικά δεδομένα και τη μελέτη του φαινομένου στη φύση.
