Ζούμε στην εποχή της πληροφόρησης αλλά και στην εποχή της παραπληροφόρησης. Ο κόσμος κατακλύζεται από παραπληροφόρηση καθημερινά, και το μεγαλύτερο της μέρος έχει στόχο να τον φοβίσει και να τον αποπροσανατολίσει. Δεν πρόκειται για καμία θεωρία συνωμοσίας. Πολλά προιόντα ή υπηρεσίες δεν έχουν λόγο ύπαρξης, και οι πωλήσεις τους βασίζονται στην παραπληροφόρηση, και στην καλλιέργεια φόβων. Πάρα πολλές διαφημίσεις τροφίμων ποντάρουν στην παραπληροφόρηση και στην καλλιέργεια φόβων.
Κανείς δεν μπαίνει στο κόπο να επαληθεύσει αν η πληροφορία που μόλις διάβασε βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα, και αν ναι, ποια ακριβώς είναι αυτά. Για παράδειγμα, μία ουσία που προκαλεί καρκίνο σε ποντίκια δεν σημαίνει ότι προκαλεί καρκίνο σε έναν άνθρωπο, ιδιαίτερα όταν η δοσολογία αλλάζει. Επιπλέον, κάθε εβδομάδα ακούμε για κάποια νέα “φυσική θεραπεία” για τον καρκίνο. Έχω ακούσει πολλές ιστορίες ανθρώπων που ξόδεψαν τα λεφτά τους σε τσαρλατάνους που τους πουλούσαν ματζούνια ή συμπληρώματα διατροφής για να θεραπεύσουν τον καρκίνο τους. Κάποιες φορές μάλιστα, δεν ζητούσαν χρήματα, αλλά δεν αρνούνταν τα πανάκριβα δώρα. Ποιοι είναι αυτοί που την πάταγαν; Έξυπνοι άνθρωποι, που όμως ποτέ δεν μπήκαν στο κόπο να ζητήσουν από τον εκάστοτε “ειδικό” τα επιστημονικά δεδομένα στα οποία στηρίζονται οι απόψεις του.
Τελικά τι γίνεται; Ποιον να πιστέψει κανείς; Υπάρχουν συγκεκριμένα τρόφιμα που προκαλούν καρκίνο; Αυτό το ερώτημα αποφάσισε να απαντήσει η έρευνα του πολύ σπουδαίου Έλληνα επιστήμονα Γιάννη Ιωαννίδη και του συνεργάτη του, JD Schoenfeld, για λογαριασμό του ογκολογικού τμήματος της ιατρικής σχολής του Harvard. Η έρευνα των Iωαννίδη και Schoenfeld εξέτασε το αν και κατά πόσον η κατανάλωση κάποιων συνηθισμένων τροφών και λιγότερο συνηθισμένων συστατικών, συσχετίζονται με την πιθανότητα να νοσήσει ένας άνθρωπος από καρκίνο. Πιο συγκεκριμένα αυτές ήταν:
Λεμόνι, αλάτι, αλεύρι, βούτυρο, πάπια, καρότο, γάλα, καφές, μπέικον, πατάτα, αστακός, κρασί, ζάχαρη, μοσχαρίσιο κρέας, μανιτάρια , τυρί, μουστάρδα, μπιζέλια, ελιές χοιρινό, αρνί, πατσάς, ξηροί καρποί, μοσχοκάρυδο, σέρι, καλαμπόκι, δάφνη, κανέλλα, φύλλα δάφνης, γαρίφαλο, τσάι, καγιέν, ρούμι, μέλασσα βανίλια, αμύγδαλα, μαγειρική σόδα, αγριοκάρυδα, θυμάρι, σταφίδες, πορτοκάλι, πιπέρι και ψωμί.
Προτού δούμε τα αποτελέσματα θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την έρευνα, που κατά την γνώμη μου θα πρέπει να είναι στην πρώτη σελίδα όλων των πανεπιστημιακών βιβλίων που είναι σχετικά με υγεία και διατροφή:
” Η διατροφική επιδημιολογία είναι ένα πολύτιμο πεδίο, που μπορεί να αναγνωρίζει αναστρέψιμους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τη διατροφή. Παρ’ όλα αυτά η αντικειμενικότητα των μελετών, σε αυτό και τα υπόλοιπα επιστημονικά πεδία, υπόκειται σε προκαταλήψεις και πολώσεις που πιέζουν προς την δημοσίευση ή προς άλλες κατευθύνσεις, είτε μιλάμε για την πίεση για να είναι η μελέτη άξια δημοσίευσης, στην οποία τα “αρνητικά” αποτελέσματα υποεκτιμούνται και δεν αναφέρονται (δικό μου σχόλιο: Με άλλα λόγια τα αποτελέσματα που δεν προκαλούν κάποια ανησυχία για κάποιο συστατικό ή φαγητό “θάβονται” αθόρυβα) . Συστατικά που έχουν την φήμη του “ανθυγιεινού” μπορεί να δαιμονοποιηθούν, οδηγώντας σε περαιτέρω έλλειψη αντικειμενικότητας στο σχεδιασμό, στην εκτέλεση και στην περιγραφή των ερευνών. Μερικές μελέτες που μπορεί να είναι οριακές στο να πληρούν τα κριτήρια για να έχουν στατιστική σημασία μπορεί να έχουν πλαστά αποτελέσματα, ειδικά όταν υπάρχει μεγάλη διαφοροποιήση στην ανάλυση, στην επιλογή των διαφορών, και στην περιγραφή τους. “
Τι βρήκαν οι ερευνητές μας; Βρήκαν πως μπορείτε να τα φάτε χωρίς να ανησυχείτε για το αν θα πάθετε καρκίνο.
Επειδή πολλοί συνομωσιολάγνοι θα στραφούν σε προσωπικές επιθέσεις στους ερευνητές πως έκαναν την έρευνα για να συγκαλύψουν διάφορες συνωμοσίες, καλό είναι να πούμε μερικά πράγματα για αυτούς. Η΄ μάλλον για τον έναν, γιατί τον άλλον δεν ξέρω τίποτα αλλά δεν έχει σημασία. Δεν έχει σημασία γιατί ο Ιωαννίδης είναι πραγματικά τόσο αξιόλογος. Αν δεν ξέρετε τον Ιωαννίδη, μπορείτε να διαβάσετε ένα δείγμα γραφής του εδώ. Το μόνο που δεν μπορεί να τον κατηγορήσει κανείς είναι πως είναι κάποιος με “εντεταλμένη υπηρεσία” αφού στις εργασίες του έχει επανειλημμένα κάνει κριτική στον τρόπο που οι φαρμακευτικές προσεγγίζουν τους γιατρούς, στην αντικειμενικότητα των ερευνών και στην εμπλοκή των οικονομικών συμφερόντων στα συμπεράσματα της κάθε έρευνας, αλλά ακόμα και στην χρησιμότητα των συνεδρίων. Η πραγματικά ρηξικέλευθη εργασία του είναι το “Why most Published research findings are false” , και είναι η πιο πολυδιαβασμένη εργασία στην επιστημονική εφημερίδα Plos Medicine.
Μπορούμε να πούμε πως από διατροφική άποψη η εποχή που ζούμε είναι μακράν η καλύτερη της ανθρωπότητας. Για πρώτη φορά στην ιστορία τόσοι πολλοί άνθρωποι έχουν εύκολη πρόσβαση σε φαγητό και μπορούν να ζήσουν τις οικογένειές τους με αυτό. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας το φαγητό είναι τόσο νόστιμο και ασφαλές για κατανάλωση. Έχουμε πράγματα τα οποία μέχρι πριν 150 χρόνια ήταν ασύλληπτα. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες μας επιβίωναν την περίοδο της Κατοχής με 600 θερμίδες την μέρα και εμείς τρώμε τις θερμίδες που θα έτρωγαν 4 μέλη μίας οικογένειας μαζί μέσα σε μία μέρα. Γκρινιάζουμε υπερβολικά πολύ για τις ανέσεις που έχουμε και γινόμαστε υπερβολικά εμμονικοί για θέματα που δεν έχουμε την στοιχειώδη επάρκεια γνώσεων για να αξιολογήσουμε τις πληροφορίες που διαβάζουμε.
Όλη αυτή η κουλτούρα φόβου του υγιεινισμού και της υποχονδρίασης δεν έπεσε από τον ουρανό. Έχει καλλιεργηθεί συστηματικά εδώ και χρόνια από διάφορες πηγές πληροφόρησης. Δεν είναι τυχαίο πως υπάρχουν εκπομπές με τίτλους όπως “Όλα για για την υγεία μου” και “Υγεία πάνω απ’ όλα”.
Όπως γράφει ο David Friedman στο βιβλίο του “The Machinery of Freedom: “Ο άνθρωπος που λέει, όπως σχεδόν όλος ο κόσμος, πως η ανθρώπινη ζωή έχει άπειρη αξία, που δεν μετριέται με νούμερα, διαδίδει χονδροειδείς, και ενδεχομένως δημοφιλείς, ανοησίες. Αν το εφάρμοζε αυτό στην ζωή του, δεν θα περνούσε απέναντι τον δρόμο, ακόμα και για να επισκεφτεί τον γιατρό του, ή να δουλέψει για να επιβιώσει. Θα έτρωγε το πιο φτηνό, και πιο θρεπτικό φαγητό που θα μπορούσε να βρει διαθέσιμο, θα ζούσε σε ένα μικρό δωμάτιο, εξοικονομώντας έτσι χρήματα για να κάνει συχνές επισκέψεις στους καλύτερους γιατρούς. Δεν θα έπαιρνε ρίσκα, δεν θα υπέκυπτε σε καμία πολυτέλεια, και θα ζούσε πολλά χρόνια. Αν το λέτε ζωή αυτό. Αν ένας άνθρωπος πίστευε πραγματικά πως οι ζωές των άλλων έχουν άπειρη αξία, θα ζούσε μία ασκητική ζωή, βγάζοντας όσα περισσότερα χρήματα μπορεί, και θα ξόδευε ότι δεν του ήταν τελείως απαραίτητο σε ανθρωπιστική βοήθεια, σε έρευνες για ανίατες ασθένειες και παρόμοιες εθελοντικές δραστηριότητες.”
Ο Ανδρέας Ζουρδός είναι διαιτολόγος διατροφολόγος. Το προσωπικό του site είναι το www.metavolismos.com
