Το σκιάχτρο του νεοφιλελευθερισμού

21.09.2014
Το σκιάχτρο του νεοφιλελευθερισμού

Δεν υπάρχει ισχυρότερη ένδειξη άγνοιας και κακοπιστίας από τη χρήση των λέξεων «νεοφιλελευθερισμός» και «νεοφιλελεύθερος». Ο όρος δεν είναι μόνο προβληματικός, είναι εντελώς λανθασμένος. Χρησιμοποιείται τις τελευταίες δεκαετίες ως ένα κλασικό «επιχείρημα του σκιάχτρου» (straw man argument) με σκοπό να παραπλανήσει όσους δεν γνωρίζουν ή δεν θέλουν να μάθουν τα βασικά έστω της πολιτικής θεωρίας και της οικονομικής επιστήμης.

Τι είναι το επιχείρημα του σκιάχτρου; Όταν δεν μπορώ να αντιμετωπίσω ένα επιχείρημα Α, δεν έχω τρόπο να απαντήσω ή να το καταρρίψω, κατασκευάζω ένα επιχείρημα Β και απαντώ σ’ αυτό. Το επιχείρημα Β («σκιάχτρο») δεν έχει σχέση με το Α, είναι συνήθως μια διαστρεβλωμένη μορφή του Α, μια καρικατούρα. Απαντώντας στο κατασκευασμένο επιχείρημα-σκιάχτρο Β αποφεύγεις το ισχυρό επιχείρημα Α. Παριστάνεις ότι απάντησες στο Α ενώ παλεύεις με το ψευδοεπιχείρημα Β – που εσύ κατασκεύασες λόγω της αδυναμίας σου, της άγνοιάς σου ή απλά της κακοπιστίας σου.

Η κατασκευή του «νεοφιλελευθερισμού» αποτελεί μια κλασική περίπτωση κατασκευής σκιάχτρου.

(α) Ο όρος χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία από τη δεκαετία του 1960 (ίσως και νωρίτερα) με πολλά και διαφορετικά νοήματα. Ορισμένες φορές μάλιστα ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει πολύ διαφορετικές μεταξύ τους σχολές σκέψεις. Αυτό έχει οδηγήσει τους πλέον άσχετους σε γελοίες υπερβολές (π.χ. ο Popper, ο Kundera, ο Berlin, ο Kolakowski έχουν χαρακτηριστεί ως νεοφιλελεύθεροι).

(β) Ο όρος χρησιμοποιείται ελάχιστα από το mainstream της πολιτικής φιλοσοφίας. Δεν θα βρεις σχετικές αναφορές παρά μόνο σε περιφερειακά ή περιθωριακά επιστημονικά περιοδικά και σε μονογραφίες και βιβλία που έχουν σαφή πολιτικό προσανατολισμό. Ακόμα κι εκεί όμως η έννοια είναι τόσο ρευστή που δεν προσφέρει καμία άλλη υπηρεσία πέραν εκείνης του σκιάχτρου. Εάν κάποια/ος έχει το κουράγιο να περιηγηθεί σ’ αυτή τη βιβλιογραφία θα εξανλτηθεί από τις αντιφάσεις και την αδυναμία συμφωνίας σε έναν στοιχειώδη ορισμό.

(γ) Ο όρος χρησιμοποιείται κατά κόρον, στην καλύτερη περίπτωση, από ανθρώπους που έχουν μια εντελώς επιφανειακή και κακοχωνεμένη επαφή με την πολιτική θεωρία και τα οικονομικά. Στη χειρότερη περίπτωση από ονειροπαρμένους συνωμοσιολόγους που κοιμούνται και ξυπνάνε με το σκιάχτρο δίπλα τους. Η παρουσία τους, ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι τραγικωμική.

Από την εποχή που ο Μένιος Κουτσόγιωργας επιτέθηκε πρώτος στον νεοφιλελευθερισμό μέχρι και σήμερα η άγνοια, η ανοησία και η ιδεοληπτική πονηρία έχουν καταφέρει να μας προσφέρουν μνημεία αγραμματοσύνης και παράνοιας. Αναρωτιέται κανείς αν αξίζει τον κόπο να αντικρούει τη συστηματική βλακεία και τη ριζική άγνοια. Ακόμα δεν έχω απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Άλλωστε αυτό το σύντομο σημείωμα αυτόν τον σκοπό έχει. Όχι πως θα τον πετύχει. Ως γνωστόν η βλακεία και η άγνοια είναι ανίκητες.

 

Γράφει ο Αριστείδης Ν. Χατζής*

Δημοσιεύθηκε στο facebook στις 18 Σεπτεμβρίου 2014

*Ο Αριστείδης Χατζής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάκτωρ Δικαίου & Οικονομικών (Law & Economics) του University of Chicago.

Πηγή: freewill.gr