Η οικειότητα όμως που έχουμε με γνωστά μας πρόσωπα, έρχεται να υποκλέψει αυτή την επιφυλακτικότητα, η απουσία της οποίας συντελεί στο να λέμε εντέλει: «Μα, καλά, μαζί δεν μιλάγαμε τις προάλλες;» Μήπως τελικά δεν χρειάζεται να βρεθείς με ένα άγνωστο για να δώσεις ένα «ραντεβού στα τυφλά»; Μήπως είναι πιο εύκολο να χάσεις το στόχο;

Πράγματι, οι έρευνες που έγιναν στα πλαίσια ενός μεταπτυχιακού προγράμματος γλωσσολογίας, κατέδειξαν ότι ένα σεβαστό ποσοστό των συζητήσεων δεν φτάνουν ποτέ στο στόχο τους. Με άλλα λόγια οι συνομιλητές χωρίζουν νομίζοντας ότι έχουν επικοινωνήσει. Όντως μπορεί να έχουν συνεννοηθεί αλλά δεν έχουν επικοινωνήσει.

Δεν θα εστιάσουμε στις παρεξηγήσεις λόγω συνωνύμων, ομοήχων ονομάτων ή από τη χρήση αναφορικών και δεικτικών αντωνυμιών, ή ακόμα και υπονοημάτων καθώς αυτές είναι φυσικές, αναμενόμενες και γι’ αυτό κάποτε αντιληπτές.

Αξίζει όμως να επισημάνουμε ότι κάθε λέξη, σύμφωνα με τις επιταγές της σύγχρονης γλωσσολογίας, συνίσταται στη μορφή και στη σημασία.

Η σημασία είναι ένα νόμισμα με δύο πλευρές. Η μία είναι η γνωστική, δηλαδή η αντικειμενική, αυτή που βρίσκουμε στα λεξικά. Η άλλη είναι η βιωματική, δηλαδή αυτή που σχηματίζεται από τον καθένα μας ξεχωριστά, βάσει των εμπειριών και της προσωπικότητάς του. Αυτή είναι το κλειδί που θα πρέπει να ’χουμε στο χέρι όταν μιλάμε με κάποιον.

Και κάπου εδώ θα σταθούμε να φωτίσουμε λίγο τη συνισταμένη: εμπειρίες. Μπορεί πολλές από αυτές να φαίνονται κοινό βίωμα όλων μας, αλλά και πάλι διαφέρουν ριζικά στις συνθήκες, στον τρόπο που συνέβησαν και στον τρόπο που έγιναν αντιληπτές (βλ. τα επικοινωνιακό μοντέλο του Hymes).

Θα πάρουμε για παράδειγμα την προσφιλή έννοια «αγάπη». Για κάποιον είναι ένα σφιχταγκάλιασμα, το γενναίο χαρτζιλίκι, το δυνατό φιλί ή μια ιστορία πριν τον ύπνο, το σερβίρισμα μιας νόστιμης μερίδας, ένα ενθαρρυντικό χτύπημα στην πλάτη, ή ακόμα ένα βαθύ κοίταγμα κλπ. Μία άλλη προσφιλή έννοια που θα άξιζε να φωτίσουμε λίγο είναι το «εσύ». Για κάποιον είναι ένας ολόκληρος διαφορετικός κόσμος- πρόκληση, ή ο πλησίον, ή απλά αυτός που βρίσκεται μπροστά σου.

Όλες αυτές οι οπτικές και οι εμπειρίες (και άλλες τόσες) ενυπάρχουν στις λέξεις, κι εμείς τις μεταφέρουμε ασυνείδητα, μαζί με την κύρια πληροφορία-σημασία.

Το κατά πόσο προσλαμβάνονται από το συνομιλητή είναι αμφισβητούμενο.

Κι αφήνουμε για το τέλος άλλο ένα κώλυμα στην επικοινωνία: όσο κι αν έχουμε διάθεση να κοινωνήσουμε ένα μήνυμα στους άλλους, πάντα μένει ένα μέρος του εαυτού μας ακοινώνητο.

Αυτό είναι ο Μυστικός μας Κήπος, αν θέλετε, γιατί ως πρόσωπα, είμαστε μοναδικοί κι ανεπανάληπτοι μέσα στο χώρο (σύμπαν) και στο χρόνο (αιωνιότητα).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα (www.greek-language.gr)
• Δημουλά, Κική Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 1992

Αναστασία Σαβάρη

Τελείωσε το τμήμα φιλολογίας Αθηνών με κατεύθυνση γλωσσολογίας και διδάσκει φιλολογικά μαθήματα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

Πηγή: filologikos-istotopos.gr