Που αρχίζει και πού τελειώνει η ηθική ενός φωτογράφου;

19.03.2014
Που αρχίζει και πού τελειώνει η ηθική ενός φωτογράφου;

Κατά καιρούς, πολλές φωτογραφίες κάνουν τον γύρο του κόσμου. Συντρίμμια, άψυχα σώματα, ακρωτηριασμοί είναι ορισμένες από τις λήψεις που διχάζουν και προκαλούν... Πίσω από τον φακό κρύβεται ένας ερασιτέχνης ή επαγγελματίας φωτογράφος.

Πριν από κάθε φωτογράφιση, ποιος είναι ο σκοπός εκείνου που τραβάει το θέμα; Υπάρχουν ηθικοί φραγμοί, πριν ακουστεί το "κλικ" της φωτογραφικής μηχανής;

Μία "φωτογραφική" ιστορία ορίζεται από την επιτυχία της λήψης. Αν το θέμα ελκύσει, τότε η φήμη του φωτογράφου θεωρείται εξασφαλισμένη, και η εικόνα θεωρείται πως έχει περάσει στην απέναντι όχθη. Ποιος σκοπός όμως, κρύβεται πίσω από το μήνυμα; Η γνωστοποίηση ενός προβλήματος ή η εξασφάλιση μίας εμπορικής επιτυχίας; Πολλά περιστατικά που απασχολούν κατά διαστήματα, την επικαιρότητα γίνονται εύκολα η "τροφή" ενός φωτογράφου. Μερικές λήψεις έχουν μείνει στην ιστορία, αποτελώντας παράλληλα, μία προβληματική για τον τρόπο που βγαίνει τελικά, στη δημοσιότητα μία φωτογραφία.

"Το Κορίτσι και ο Γύπας"

Πρώτη αναφορά, μία πολυσυζητημένη φωτογραφία που με προβληματίζει κάθε φορά που την παρατηρώ, κυρίως για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες τραβήχτηκε. Πρόκειται για το "Κορίτσι και τον γύπα" του βορειοΑφρικανού Κέβιν Κάρτερ. Απαθανατίζοντας το 1994, με τον φακό του τις συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης στο Νότιο Σουδάν, έρχεται αντιμέτωπος με το θέαμα ενός μικρού κοριτσιού, το οποίο εξαντλημένο από την πείνα, κάνει ένα διάλειμμα πριν φτάσει στον σταθμό τροφοδοσίας του ΟΗΕ. Την ίδια στιγμή, ένας γύπας πλησιάζει στα 2 με 3 μέτρα το παιδί, περιμένοντας τον θάνατό του για να το κατασπαράξει.

9518512435568687983

 

 Το παιδί που φωτογράφησε ο Κέβιν Κάρτερ, σε απόσταση αναπνοής από τον γύπα

Ακολουθώντας τις γενικές οδηγίες της μη επαφής με τα θύματα, ο Κάρτερ φωτογραφίζει το κορίτσι, προσθέτοντας στο θέμα, και το όρνεο να καιροφυλακτεί. Επί 20 λεπτά, η προσοχή του φωτογράφου ήταν εστιασμένη στον φακό και στις οπτικές από τις οποίες θα μπορούσε να τραβήξει καλύτερα, το "θέμα" του. Οι New York Times αγόρασαν και δημοσίευσαν αμέσως, την φωτογραφία, η οποία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και κατηγοριών εναντίον του φωτογράφου. Η δημοσίευση της φωτογραφίας ωστόσο, έφερε ως αποτέλεσμα την παροχή βοήθειας στα πληγέντα χωριά του Σουδάν.

Ένα χρόνο μετά, και παρά την μεγάλη έκθεση που του εξασφάλισε το Βραβείο Πούλιτζερ για την συγκεκριμένη φωτογραφία, ο Κάρτερ αυτοκτονεί σε ηλικία 33 ετών. Απόσπασμα από το σημείωμα που άφησε, πριν αυτοκτονήσει, αναφέρει: "Λυπάμαι, ειλικρινά λυπάμαι. Ο πόνος της ζωής ξεπερνά την χαρά της. Και την ξεπερνά ως το σημείο εκείνο, που πια η ζωή δεν αντέχεται. Οι εφιάλτες από τις ζωντανές μνήμες από δολοφονίες, και πτώματα, και θυμός πολύς, και πόνος ανείπωτος, για παιδιά που πεινάνε, για τρελούς, συχνά και αστυνομικούς που πατάνε τη σκανδάλη, δεν αντέχω άλλο. Φεύγω...".

"Η εκτέλεση στη Saigon"

9518512491403262831
Η εν ψυχρώ δολοφονία ενός αντάρτη

Πρόκειται για ένα ακόμη δυνατό ντοκουμέντο. "Ο συνταγματάρχης σκότωσε τον κρατούμενο. Εγώ σκότωσα τον συνταγματάρχη με τη φωτογραφική μου μηχανή", είπε ο Eddie Adams, ο φωτογράφος του πολέμου που τράβηξε αυτό το στιγμιότυπο. Η φωτογραφία δείχνει την εν ψυχρώ δολοφονία ενός αντάρτη Βιετκόνγκ το 1968 από τον επικεφαλής της αστυνομίας της Saigon. Τα χέρια του Βιετκόνγκ ήταν δεμένα πίσω από την πλάτη όταν πυροβολήθηκε από κοντινή απόσταση. Ο Adams, ο οποίος ήταν ανταποκριτής σε 13 πολέμους, κέρδισε το Βραβείο Πούλιτζερ για αυτή την εικόνα. Η φωτογραφική αυτή επιτυχία άσκησε τόσο μεγάλη επιρροή επάνω του που που άλλαξε επάγγελμα.

"Ο Άντρας που πέφτει"

Ο φακός απαθανατίζει και μοιραίες πτώσεις...

9518514651771812719

Η πτώση ενός ανθρώπου, μετά το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους
"Ο Άντρας που πέφτει" είναι ο τίτλος μιας φωτογραφίας που τράβηξε ο Richard Drew στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001, κατά την διάρκεια των επιθέσεων στους Δίδυμους Πύργους του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου στις 9:41:15 το πρωί.

Στην εικόνα βλέπουμε έναν άνθρωπο που πέφτει από τους πύργους. Η δημοσίευση αυτής της φωτογραφίας αμέσως μετά τις επιθέσεις εξόργισε ορισμένα τμήματα του αμερικανικού κοινού. Τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης αρνήθηκαν να συμπεριλάβουν αυτή την εικόνα στις ειδήσεις τους, προτιμώντας να δείξουν φωτογραφίες που απεικονίζουν πράξεις ηρωισμού και θυσίας. Η φωτογραφία θεωρήθηκε πως δείχνει το πόσο αδύναμος και εύθραυστος είναι ο άνθρωπος.

"Το Κορίτσι του Αφγανιστάν"

Ίσως, το πιο γνωστό πορτραίτο που τραβήχτηκε ποτέ, αποτελεί η "Αφγανή κοπέλα" ή κοινώς, η κοπέλα με τα "πράσινα μάτια". Το 1984, ο φωτογράφος Steve McCurry φωτογράφησε, για τις ανάγκες του περιοδικού National Geographic, μία 12χρονη άγνωστη κοπέλα, γεννημένη στο Αφγανιστάν, η οποία, επί σοβιετικής κατοχής της χώρας αναγκάστηκε να φύγει ως πρόσφυγας στο Πακιστάν.

9518514711901354863
Το πρόσωπο του National Geographic

Το πρόσωπο της κοπέλας αποτελεί μέχρι σήμερα το πιο αναγνωρίσιμο πρόσωπο στην ιστορία του περιοδικού. Το περίφημο "Κορίτσι του Αφγανιστάν" έχει ερμηνευτεί κατά καιρούς, με διαφορετικές προσεγγίσεις. Εκπροσωπεί άραγε, το ιδεώδες της ομορφιάς, αξίες, όπως η αγνότητα; Ή η μορφή του παρομοιάζεται με ένα άγριο ζώο; Ανεξαρτήτως συμβολισμών, ο φωτογράφος, μέσω του υποκειμένου που απαθανάτισε, αλλά και το περιοδικό που φιλοξένησε το έργο, πήραν τεράστιες εκτάσεις υπό το φως της δημοσιότητας.

Υπάρχουν πολλές ακόμη, φωτογραφικές ιστορίες, όπως εκείνη που συνέβη το 2012, με τον φωτογράφο που παρά την δική του εκδοχή, η πραγματικότητα είναι πως τράβηξε τις τελευταίες στιγμές ενός άνδρα που είχε πέσει στις ράγες του μετρό της Νέας Υόρκης. Υπάρχουν και κάποιοι φωτογράφοι όμως, που μέσα από το έργο τους έχουν κάνει σημαντικές κοινωνικές καταγραφές.

"Κάτω τα χέρια από τις φωτογραφίες. Εγώ δεν τις κακοποιώ. Ούτε τις "μαγειρεύω", ούτε τις "τακτοποιώ". "

9519875340360858479
Η "Μετανάστρια Μητέρα"

Αυτά είναι τα λόγια της μεγάλης Αμερικανίδας φωτογράφου, Dorothea Lange, η οποία ίσως, λόγω της δικής της αναπηρίας στο βάδισμα, φωτογραφίζει με ευαισθησία τον πόνο και τα βάσανα των συνανθρώπων της. Συγκλονισμένη από την εικόνα των εξαθλιωμένων ανέργων και άστεγων συμπολιτών της από το οικονικό Κραχ, βγαίνει στον δρόμο και αρχίζει τις καταγραφές σε φυσικούς χώρους. Μέχρι το τέλος της ζωής της, δεν εγκαταλείπει τις αποστολές στην Ασία, τη Νότια Αμερική, τη Μέση ανατολή. Οι φωτογραφίες της θεωρείται πως επιτελούν "κοινωνικό έργο".

Με βάση το τελευταίο μοντέλο λογικής, μία φωτογραφία μπορεί να φανεί σωτήρια και λυτρωτική. Ο φακός οφείλει σε ορισμένες περιπτώσεις ωστόσο, να παραχωρεί την θέση του στην ηθική πλευρά του ζητήματος όταν σκοπός του φωτογράφου δεν είναι η ανάδειξη φαινομένων, αλλά η δημόσια προβολή και ανάδειξη του προσώπου του.

Ο σκοπός που κάποιος βγάζει μία φωτογραφία, παραμένει άγνωστος. Η ίδια εικόνα, από τον τρόπο που έχει τραβηχτεί μπορεί να μαρτυρήσει τις προθέσεις του εκάστοτε φωτογράφου. Ένα ίδιο θέμα φωτογραφίζεται διαφορετικά. Η σκιαγράφηση του πόνου, τα μάτια ενός παιδιού, μπορεί να είναι διακριτικά τραβηγμένα. Μία "ωμή" λήψη είναι πρώτα απ' όλα εκτεθειμένη στον ίδιο τον φακό και τον άνθρωπο που πρωτοαντικρίζει την φωτογραφία. Η χροιά μίας εμπορικής φωτογράφισης ξεχωρίζει από την φωτογραφία, που έχει σκοπό να μεταφέρει την ελπίδα. Και αυτό κρίνεται πάντοτε από το κοινό.

Έλενα Κρητικού

Πηγή: pathfinder.gr