Παιδική σεξουαλική κακοποίηση

12.03.2014
Παιδική σεξουαλική κακοποίηση

Η βία ενάντια στα παιδιά δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας. Συγκεκριμένα, το φαινόμενο της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης και κακομεταχείρισης είναι ένα φαινόμενο που έχει λάβει παγκόσμιες διαστάσεις και διαιωνίζεται. Δεν παρατηρείται πλέον μόνο σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής, αλλά ολοένα και συχνότερα βγαίνουν στην επιφάνεια περιπτώσεις και σε ευρωπαϊκές χώρες.

Χρειάζεται επαγρύπνηση, καθώς η κακοποίηση μπορεί να ασκείται από κάποιο μέλος της οικογένειας ή από άτομα σε ηγετικές θέσεις που θεωρούνται αξιοσέβαστα μέλη της κοινωνίας· συνεπώς, μπορεί να γίνει δύσκολα αντιληπτή.

Αρχικά, ας σημειώσουμε πως διακρίνεται η σεξουαλική δραστηριότητα εις βάρος των παιδιών:

Σεξουαλική κακοποίηση: κάθε μορφή σεξουαλικής δραστηριότητας από τον γονέα, συγγενή ή άλλο ενήλικα προς ένα παιδί. Μπορεί να περιλαμβάνει επαφή (άγγιγμα, αγκαλιά, βιασμός) ή έκθεση του παιδιού σε ενέργειες σεξουαλικού περιεχομένου (έκθεση σε ερωτικές πράξεις, σε πορνογραφικό υλικό κλπ). Βασικά χαρακτηριστικά είναι ο εξαναγκασμός του παιδιού και η σεξουαλική ικανοποίηση του ενήλικα.

Σεξουαλική εκμετάλλευση: η εκπόρνευση του παιδιού με στόχο την απόκτηση χρημάτων, την παραγωγή πορνογραφικού υλικού ή άλλες μορφές κακομεταχείρισης του παιδιού από τους ενήλικες.
Αιμομιξία: σεξουαλική σχέση που περιλαμβάνει συνουσία, επίδειξη των γεννητικών οργάνων ή θωπεία μεταξύ συγγενών εξ αίματος.

Ποιες είναι οι αιτίες της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης;

Τα αίτια της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών, ανάλογα με τις θεωρητικές τους προσεγγίσεις, μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις ευρύτερες κατηγορίες:

Ατομικοί παράγοντες: παράγοντες που σχετίζονται με το άτομο. Εδώ συμπεριλαμβάνονται παράγοντες όπως η σεξουαλική κακοποίηση του δράστη σε παιδική ηλικία, η παρουσία κάποιας ψυχικής ασθένειας, η νοητική υστέρηση, η εκτεταμένη χρήση αλκοόλ και ουσιών, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το εκτεταμένο άγχος, τα συναισθήματα γονεϊκής ανεπάρκειας κλπ.

Κοινωνικοπολιτισμικοί παράγοντες: έμφαση στο κοινωνικό περιβάλλον της οικογένειας και των πολιτισμικών αξιών που προάγουν τη βία. Παραδείγματος χάριν, παράγοντες όπως η ανεργία, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, η κοινωνική απομόνωση της οικογένειας, οι συγκρούσεις μεταξύ των γονέων, τα στερεότυπα για τους ρόλους των φύλων κ.α.

Κοινωνικοψυχολογικοί παράγοντες: έμφαση στην έκθεση στη βία στην οικογένεια καταγωγής. Υποστηρίζεται πως η έκθεση του θύτη σε ανάλογες εμπειρίες βίας σε παιδική ηλικία συνδυαστικά με ένα χαοτικό οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να ασκήσει βία ως ενήλικας. Το παιδί που κακοποιείται μπορεί να υιοθετήσει βίαιες συμπεριφορές μέσω της μίμησης ή της παρατήρησης τέτοιων ενεργειών από τους ενηλίκους.

Πώς μπορώ να αναγνωρίσω ένα παιδί που κακοποιείται σεξουαλικά;

Είναι αρκετά δύσκολο να καταλάβουμε πότε ένα παιδί κακοποιείται σεξουαλικά. Το παιδί σιωπά επειδή φοβάται, δέχεται απειλές από το δράστη, φοβάται μήπως διαλυθεί η οικογένειά του ή πολύ απλά είναι αρκετά μικρό και δεν γνωρίζει ότι έχει δικαίωμα να πει «όχι» ή να μιλήσει. Αλλά και σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, τα μέλη αποκρύπτουν την κατάσταση λόγω φόβου ή ντροπής.

Γι'αυτό, πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι για ενδείξεις όπως οι παρακάτω:

το παιδί εμφανίζει ορισμένα σωματικά προβλήματα όπως ευαισθησία, μώλωπες, πόνο στη στοματική ή γεννητική περιοχή, πόνο και δυσκολία όταν κάθεται, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, εγκυμοσύνη.

ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεση: κατάθλιψη, ενοχές, μυστικοπάθεια, υπερβολικός φόβος για συγκεκριμένα άτομα ή περιβάλλοντα, απομόνωση, ανασφάλεια, ντροπαλότητα, τικ, τάσεις αυτοκτονίας, κλπ.

προβλήματα ύπνου και πρόσληψης τροφής: το παιδί εμφανίζει δυσκολία να κοιμηθεί, βλέπει εφιάλτες, τινάζεται από το κρεβάτι του, παρουσιάζει αυξημένη ή μειωμένη όρεξη ή βάρος.

παραπονιέται για σωματικές ενοχλήσεις, όπως στομαχόπονοι, ναυτίες, κεφαλαλγίες.

προσκολλάται σε εσάς αρνούμενο να κάνει πράγματα μόνο του ή εμφανίζει προσκόλληση προς ένα συγκεκριμένο άτομο.
συμπεριφορές παλινδρόμησης: πιπίλισμα δαχτύλου, έντονο κλάμα δυσανάλογο με την ηλικία του παιδιού, δάγκωμα νυχιών, ενούρηση ή εγκόπριση.

το παιδί μπορεί να εμφανίζει έντονη επιθετικότητα και ανεξήγητες εκρήξεις θυμού.

στο πλαίσιο του σχολείου, οι βαθμοί του μπορεί να παρουσιάζουν απότομη πτώση, να απομακρύνεται από φίλους και συνομηλίκους, να αρνείται να πάει στο σχολείο και να λάβει μέρος σε ομαδικές δραστηριότητες.

το παιδί ντρέπεται για το σώμα του, αρνείται να ξεντυθεί μπροστά στους άλλους ή από την άλλη μπορεί να αρχίσει να χαϊδεύεται μπροστά στους άλλους ή να τους χαϊδεύει με ακατάλληλο τρόπο.

το παιδί παρουσιάζει ανεξήγητες γνώσεις περί σεξουαλικών ενεργειών, μιλά με σεξουαλικά υπονοούμενα, παρουσιάζει ανάρμοστη σεξουαλική δραστηριότητα που μπορεί να εκδηλωθεί στο παιχνίδι, στη ζωγραφική ή προς μικρότερα παιδιά.
οι έφηβοι συχνά εμφανίζουν παραβατική συμπεριφορά, χρήση αλκοόλ και ουσιών και τάσεις φυγής.

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί;

Παρατηρήστε τη συμπεριφορά του παιδιού. Οποιαδήποτε απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά ή τη διάθεση του παιδί θα πρέπει να επιστήσει την προσοχή σας.

Μάθετε στο παιδί να λέει «όχι» όταν δεν θέλει να παίξει, να το γαργαλήσουν, να το αγγίξουν. Είναι σημαντικό το παιδί να μάθει να μην ενδίδει λόγω ενοχών ή ντροπής. Βοηθήστε το να καταλάβει ποιες συμπεριφορές είναι λάθος και κάντε κατανοητό πως δεν είναι ντροπή ή κακό να μιλήσουν σε έναν μεγαλύτερο αν τους συμβεί κάποιο ανάλογο περιστατικό. Μάθετε στο παιδί να εμπιστεύεται το ένστικτό του για τις σωστές και λάθος συμπεριφορές. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πως το σώμα τους τούς ανήκει και ότι πρέπει να το προστατεύουν.

Αναπτύξτε μια σχέση εμπιστοσύνης. Είναι σημαντικό το παιδί να νιώθει ασφάλεια και άνεση να μοιράζεται μαζί σας τα συναισθήματα, τις σκέψεις του και ό,τι του συμβαίνει.

Εάν το παιδί σας αποκαλύψει κάποιο περιστατικό σεξουαλικής κακοποίησης, μην το αποπάρετε, μην είστε καχύποπτοι και μην το κατακρίνετε, αλλά ακούστε το με υπομονή και προσοχή. Εάν το παιδί αισθανθεί πως δεν το πιστεύετε, δεν πρόκειται να επιχειρήσει να σας μιλήσει ξανά.

Ζητήστε «συγγνώμη» για λανθασμένες συμπεριφορές σας και διδάξτε στο παιδί πως και οι μεγάλοι κάνουν λάθη.

Το παιδί πρέπει να νιώσει ασφάλεια όταν μιλήσει μαζί σας και να γίνει κατανοητό πως δεν είναι υπεύθυνο για την κακοποίηση που υφίσταται. Πρέπει να αισθανθεί πως υπάρχουν άτομα που τα αγαπούν και μπορούν να τα προστατέψουν.

Εάν γίνετε μάρτυρας παιδικής κακοποίησης ή εάν είσαι παιδί ή έφηβος που κακοποιείσαι, μην σιωπήσεις. Υπάρχουν τηλεφωνικές γραμμές όπου γίνονται ανώνυμες καταγγελίες και παρέχονται συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Μπορείς να ενημερώσεις την αστυνομία (100), το Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας (197), την τηλεφωνική γραμμή για τα Παιδιά SOS του Χαμόγελου του Παιδιού (1056), το Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακομεταχείρισης στο διαδίκτυο (1890).

Μην γίνεις συνένοχος, διώξε το φόβο και την ντροπή και μίλησε ΤΩΡΑ...

Ευδοκία Παπαδοπούλου, Ψυχολογία ΑΠΘ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Κατωπόδη, Α. (2005). Παιδική σεξουαλική κακοποίηση. Εκδόσεις Μαραθια, Αθήνα.
Το Χαμόγελο του Παιδιού. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ: Τι μπορούν να κάνουν γονείς, εκπαιδευτικοί, κοινωνία και παιδιά. Διαθέσιμο: http://www.hamogelo.gr/4-1/1508/SEXOYALIKH-KAKOPOIHSH-Ti-mporoyn-na-kanoyn-goneis–ekpoideytikoi–koinonia-koi-poidia-

Πηγή: psychomatters.wordpress.com