Ο χορός κράτησε λίγο και δεν υπήρχε μουσική. Οι ανωγειανές λύρες σιώπησαν, τον λόγο είχαν τα σώματα.
Χορευτές ήταν οι γιοι του Δημήτρης και Γιάννης Σταυρακάκης, ο εγγονός του Μανώλης Σταυρακάκης, ο Δημήτρης Μαυρόκωστας και ο Μηνάς Πασπαράκης.
H ιδέα ήταν του Λουδοβίκου των Ανωγείων( Γιώργης Δραμουντάνης) και έγινε δεκτή από την οικογένεια του εκλιπόντος.
Ο χορός με μπροστάρη το Μερτζανομανώλη αλλάζει τόπο. Από τα ανωγειανά αλώνια, στου Χάροντα τα μαρμαρένια αλώνια.
"Σα δυο γειτόνοι αυτός κι' ο Χάροντας με γέλια αποσπερίζουν
Καλώς το γείτονα το Χάροντα ,το μέγα κοπαδάρη."
Νίκος Καζαντζάκης, Οδύσσεια, Σ 1274-5.
Ο Μερτζανομανώλης υπήρξε επιτήδειος και πολύ εκφραστικός χορευτής γνωστός σ' όλη την Κρήτη.
Είχε χορέψει με τον ήχο της λύρας του αείμνηστου Νίκου Ξυλούρη (Ψαρονίκου), του Βασίλη Σκουλά, του Ψαραντώνη (Αντώνης Ξυλούρης - αδελφός του Νίκου Ξυλούρη), του Νικηφόρου Σταυρακάκη και αμέτρητων άλλων λυράρηδων από τα' Ανώγεια και απ' όλη την Κρήτη.
Ο βουβός χορός, γύρω από το νεκρό, κρατά το νήμα της κρητικοπούλας, της Αριάδνης και αρχίζει από τους πρώτους ανθρώπους του νησιού, που χόρευαν στις τελετές τους, περνά από τους χορούς των Κουρητών της εποχής του Μίνωα και του αδελφού του Ραδάμανθυ- κριτή στον κάτω κόσμο- φτάνει στην Κρητική Αναγέννηση του Χορτάτζη του Κορνάρου και του Θεοτοκόπουλου και μέσω του καπετάν Μιχάλη φτάνει στις εκατόμβες του κρητικού λαού στη Γερμανική κατοχή.
ΟΙ ΑΝΩΓΕΙΑΝΟΙ ΣΥΓΚΙΝΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ. Η ΤΑΙΝΙΟΥΛΑ ΤΩΝ 2 ΛΕΠΤΩΝ ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΑΣ ΣΚΟΥΛΑ (PERAXWRI TV) ΠΕΡΑΣΕ ΤΙΣ 220000 ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΕ ΛΙΓΕΣ ΜΕΡΕΣ.
Και να τώρα πάλι γύρω από τον νεκρό χορευταρά Μερτζανομανόλη.
Πρέπει να θυμηθούμε και τους χορούς των ανδρών πριν τις μάχες.
Εδώ θα αναφέρω μια ιστορία που μου έλεγε η γιαγιά μου, η ανωγειανή, Ζουμπουλιά Σαλούστρου –Ντακανάλε( Δακανάλη):
"Θανήτονε (θα ήταν) παιδί μου Γενάρης, είχανε περάσει τα Χριστόγεννα και τω Φωτώ και στη γεναριάτικη νύχτα το σκοτίδι (σκοτάδι) είναι πηχτό μπορείς να το κόψεις με το μαχαίρι.
Κοιμούμαστανε όλοι και γρυκώ (ακούω) τον Αζώρ να γαβγίζει και να κλαίει. Έτσα κανε όντε μύριζε Γερμανούς. Όλοι οι άντρες φύγανε να κρυφτούνε να μη τζι βρούνε και τσι εκτελέσουνε οι Γερμανοί. Επόμεινα στο σπίτι με τη θεια σου την Αθήνα και τη μάνα σου, απού ήτονε δέκα χρονώ κοπελιά.
Επορίσαμε κατσά –κατσά (βγήκαμε έξω προσεκτικά) με το λίχνο και θωρούμε τον Αζώρ να χει τα μπροστινά ποδαράκια ντου στη μάντρα τση αυλής και να ξανοίγει ακίνητος πέρα-πέρα στο δεντρό.
Πομείναμε φοβισμένες και ακούνητες επήρε το κουλουκάκι (σκυλάκι) αγκαλιά η μάνα σου και σε λίγο σαλέψαμε να πάμε στο δεντρό. Δε θωρούσαμε πράμα (δε βλέπαμε τίποτε) μόνο μια στιμής (μια στιγμή) γρυκούμε (ακούμε) σιγανή φωνή σα κλάϊμα (κλάμα).
Κιαπόϊς (και μετά) γρυκούμε, μια φωνή του κάτω κόσμου: είμαι καλό, όχι κακό Γέρμαν, καλό Γέρμαν.
Κι' ίντα αντράκι μου να δούνε τα μάθια μας; Ένας άντρακλας θερίο αποκάτω στο δεντρό γεμάτος αίματα.
Βάσερ, βάσερ, είμαι καλό, είμαι καλό, είμαι καλό Γέρμαν.
Φώναξαν τους άντρες, βάλανε το Γερμανό στρατιώτη μέσα, μάλλον είχε λιποτακτήσει, ήταν βαριά τραυματισμένος, ήπιε νερό του κάπνισε τσιγάρο, φωνάξανε το γιατρό αλλά ο γερμανός σε λίγη ώρα ξεψύχησε. (ήτονε νιος όμορφος ξαθής-ξανθός- με μπλέ μάθια ωσά τσι αγγέλους)
Ήταν ακόμα νύχτα όταν τον θάψανε , δεν είχαν μάθει ούτε το όνομα του.
Είπαμε ένα Πατερημώ κιαπόις οι άντρες χορέψανε γύρου- γύρου κι' απάνω στο μνήμα σκροπίσανε (σκόρπισαν) τα πλια μικιά κοπέλια (τα πιο μικρά παιδιά) άχερα και ξερά χόρτα γιατί ανέ ντονε βρίσκανε οι Γερμανοί θελά μας εκτελούσανε όλους.
Κάθε βράδυ αντράκι που ίναβγα (άναβα) το καντηλάκι κήλεγα (και έλεγα) για το καλό Γέρμαν ένα Χριστός Ανέστη για τη ψυχή ντου, που μάνα δε τον έκλαψε.
Είχα και γώ μαθές τρία κοπέλια, το Πετρούλιο, το Κωστή και τον Αριστείδη στο πόλεμο και δε κάτεχα ανήτονε ζωντανοί ή αποθαμένοι.
Θωρείς αντράκι μου ακόμα νετριχιάζω απού το θυμούμε και πάνε δα 25 χρόνοι (βλέπεις παιδάκι ακόμα ανατριχιάζω που το θυμάμαι και πάνε τώρα 25 χρόνια)"
Αναζητείστε τις ταινιούλες των χορών του Μερτζανομανώλη στο διαδίκτυο για να δείτε πως χόρευε, αλλά και το χορό γύρω από το νεκρό σώμα του με παρούσα όμως την ψυχή του ανάμεσα στους συγγενείς και φίλους του.
του Κώστα Ν. Καζαμιάκη
Πηγή: hitandrun.gr
