Όταν ο ύπνος γίνεται φετίχ

23.03.2014
Όταν ο ύπνος γίνεται φετίχ

Ο ύπνος, θεός ή δαίμονας στην ελληνική μυθολογία, είναι μία από τις βασικές και απαραίτητες λειτουργίες του οργανισμού. Εύκολα όμως διαταράσσεται και μπορεί να αποτελέσει πηγή ταλαιπωρίας και ανησυχίας.

Οι διαταραχές του ύπνου μπορεί να σχετίζονται με ψυχοπαθολογία ή όχι. Για το λόγο αυτό, η ερώτηση για το πώς είναι ο ύπνος και πόσες ώρες διαρκεί εμπεριέχεται σε κάθε ψυχιατρικό ερωτηματολόγιο.Σε κάθε περίπτωση, η ανησυχία του ατόμου για την ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου πρέπει να εξετάζεται, ιδιαίτερα αν οι διαταραχές έχουν διάρκεια.

Πέρα όμως από τις διαταραχές του ύπνου που σχετίζονται πράγματι με κάποια ψυχοπαθολογία, υπάρχει και μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων που ανησυχούν για το πώς κοιμούνται ή για το πόσο.

Και πάρα πολλοί από αυτούς συρρέουν στα φαρμακεία για την προμήθεια ειδικών φαρμακευτικών σκευασμάτων για να μπορούν να κοιμούνται κανονικά.

Για την κανονικότητα, θα βρείτε να έχουν ειπωθεί πολλά σε αυτό το ιστολόγιο, σε προηγούμενα άρθρα.

Petrini - Le sommeil de Saint Pierre

Petrini, O ύπνος του Αγίου Πέτρου

Η κανονικότητα σχετίζεται με "αυτό που κάνουν οι περισσότεροι (οι φυσιολογικοί)". Το μη κανονικό κινδυνεύει να χαρακτηριστεί συχνά ως ανώμαλο, ως επικίνδυνο και μπορεί να επενδυθεί με ένα πλήθος στερεότυπων αντιλήψεων.

Η λήψη ουσιών, ακόμη και με συνταγογράφηση, δεν είναι ποτέ αθώα. Σε μερικές περιπτώσεις είναι απαραίτητη, αλλά σίγουρα σε πολύ λιγότερες περιπτώσεις από όσο συμβαίνει.

Αυτό που φαίνεται να είναι πιο σημαντικό ωστόσο, δεν είναι το πόσο ή το πώς και το πότε κοιμάται κάποιος, ή δεν κοιμάται, αλλά το γιατί διαταράσσεται ο ύπνος του.

Δυστυχώς, έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι τείνουμε προς την γνωστική οκνηρία. Δηλαδή, προτιμούμε την εύκολη λύση, όπως είναι η κατανάλωση ενός χαπιού από το να βρούμε την αιτία ενός προβλήματος (εάν υπάρχει) και να το αντιμετωπίσουμε στην αιτία του.

Ο ύπνος μπορεί να διαταράσσεται από άγχος ή αγωνία, από έγνοιες, από υπερβολική ποσότητα φαγητού τη νύχτα, από έλλειψη αρκετής κούρασης, από σωματικές ενοχλήσεις ή πόνο, και γενικότερα από θορύβους εξωτερικούς ή εσωτερικούς.

Δεν θα αναφερθώ σε συμβουλές, που εύκολα μπορείτε να βρείτε σε άλλες πηγές, αλλά θέλω να επικεντρωθούμε στο πόσο ο ύπνος μπορεί συχνά να γίνεται αντικείμενο πόθου, να φετιχοποιείται δηλαδή, ξεφεύγοντας από τη σημασία του ως φυσιολογική λειτουργία.

Μόνο μια τέτοια στάση φετιχοποίησης του ύπνου μπορεί να δικαιολογήσει την απίστευτη ποσότητα υπνωτικών που καταναλώνονται κάθε χρόνο στη χώρα.

Μέσα στη συνολική εξέταση θα πρέπει να δούμε αν υπάρχει νόημα ικανό να σηκώσει με όρεξη κάποιον από το κρεβάτι. Υπάρχει κάτι που έχει να κάνει μέσα στη μέρα για παράδειγμα; Μήπως διακατέχεται από ματαιότητα; Κι αν αυτή είναι η περίπτωση τότε χρειάζεται όχι να πάρει φάρμακα για να κοιμηθεί, αλλά να επανακαθορίσει την πορεία του.

Είναι κανείς ήσυχος με τη συνείδησή του όταν πέφτει για ύπνο; Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη συνέπεια στις αξίες που ο καθένας έχει. Από την άλλη, μία υπερβολική αυστηρότητα (ένα πανίσχυρο υπερεγώ) θα μπορούσε να αναδειχθεί ως το βασικό πρόβλημα αϋπνίας όταν το ιδεώδες είναι το τέλειο ή το ανέφικτο...

Κάποιοι μπορεί να λειτουργούν καλύτερα το πρωί, άλλοι το μεσημέρι, άλλοι το βράδυ. Το ότι όλοι πρέπει να κοιμόμαστε τις ίδιες ώρες φαίνεται να είναι ένα στερεότυπο, το οποίο μας προέρχεται κι από την αρχαιότητα, αφού η ανθρωπόμορφη μορφή του Ύπνου λειτουργούσε τη νύχτα.

Η εξήγηση εδώ φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με την αναγκαιότητα του σκοτεινού περιβάλλοντος για την ποιότητα του ύπνου, παρά με το αν είναι μέρα ή νύχτα. Και φυσικά, στην αρχαιότητα δεν υπήρχε ηλεκτρισμός.

Ο ύπνος, όπως και οι περισσότερες ανθρώπινες λειτουργίες επενδύονται από πολιτισμικά στοιχεία. Έτσι, στην Κίνα για παράδειγμα συναντούμε το κείμενο:

Στους τρεις μήνες της άνοιξης, να κοιμάσαι αργά και να ξυπνάς νωρίς.
στους τρεις μήνες του καλοκαιριού, να κοιμάσαι αργά και να ξυπνάς νωρίς, για να μην σε κάψει ο ήλιος.
Στους τρεις μήνες του φθινοπώρου, να κοιμάσαι νωρίς και να ξυπνάς νωρίς, με τον κόκορα.
Στους τρεις μήνες του χειμώνα, να κοιμάσαι νωρίς και να ξυπνάς αργά, για να είσαι σίγουρος ότι θα χαρείς τον ήλιο.

Huangdi Neijing 1986, Suwen 2.1/10

Αυτά τα πολιτισμικά διαφορετικά στοιχεία, όπως βλέπουμε παραπάνω σχετίζονται και με τις γεωγραφικές και κλιματικές συνθήκες του κάθε πολιτισμού.

Σήμερα, ο πολιτισμός της δύσης, που ως σήμερα επικρατεί, επιβάλλει και τα δικά του πρότυπα ρύθμισης των ανθρώπινων λειτουργιών.

Η ψυχική υγεία ωστόσο, σχετίζεται και με την κοινωνικοποίηση του υποκειμένου. Έτσι, αν για παράδειγμα, κάποιος κοιμάται το πρωί κινδυνεύει με έναν βαθμό αποκλεισμού, αφού το μεγαλύτερο πλήθος των ανθρώπινων κοινωνικών δραστηριοτήτων τοποθετείται χρονικά μέσα στην ημέρα.

Οι περισσότερες δουλειές είναι πρωινές, τα σχολεία λειτουργούν πρωί, οι διοικητικές υπηρεσίες...

Έτσι η κοινωνική οργάνωση του χρόνου κάνει περισσότερο λειτουργικό να κοιμόμαστε τη νύχτα και όχι τη μέρα.

Ωστόσο, αν δεν διαταράσσεται η ομαλή λειτουργία του υποκειμένου μέσα στην καθημερινότητα, κι αυτό έχει να κάνει με το πώς είναι οργανωμένη η ζωή του, τότε γιατί να αποτελεί πρόβλημα το πότε κοιμάται, αν η ποιότητα του ύπνου του είναι καλή;

Όσοι εργάζονται σε πρωινές δουλειές που απαιτούν την τήρηση ωραρίου, φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτοι στην κατανάλωση υπνωτικών. Κι αυτό γιατί πρέπει την επόμενη μέρα να είναι λειτουργικοί και να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις εργασιακές υποχρεώσεις τους. Το σαββατοκύριακο ή οι διακοπές μπορούν να αποτελούν αιτία διαταραχής του ύπνου, αφού παύει η κανονικότητα των δραστηριοτήτων.

Έτσι, συνήθως ο ύπνος της Κυριακής μπορεί να διαταραχθεί περισσότερο από ότι των άλλων ημερών, αφού και ο βαθμός της κόπωσης μπορεί να διαφέρει.

cerveau sommeil electro

Οι φάσεις εγρήγορσης και ύπνου σε ηλεκτροεγκεφαλογράφημα

Το σίγουρο είναι ότι ο ύπνος για να ξεκουράσει χρειάζεται να έχει ολοκληρώσει τον κύκλο του, δηλαδή να έχουν επιτευχθεί όλες οι φάσεις του. Και για να γίνει αυτό χρειάζονται τουλάχιστον πέντε ώρες.

Όταν ο ύπνος διακόπτεται σε διάρκεια χρόνου πριν την ολοκλήρωση του κύκλου, ο οργανισμός αρρωσταίνει. Ενώ η αϋπνία ή ο λίγος ύπνος επιφέρει διάσπαση της προσοχής, ευερεθιστότητα και εκνευρισμό. Από πρόσφατες έρευνες φαίνεται να συνδέεται και με την αύξηση βάρους.

Η ονειρική δραστηριότητα που εμφανίζεται στη φάση Rem, αποτελεί κι αυτή μία φυσιολογική λειτουργία και είναι απαραίτητη. Με τη λήψη φαρμάκων για την επίτευξη του ύπνου, διαταράσσεται και η παραγωγή ονείρων, καθώς επηρρεάζονται οι ονειρικές φάσεις.

Το όνειρο δεν αποτελεί μόνο την χρυσή δίοδο του ασυνειδήτου, όπως έλεγε ο Φρόυντ, τη δυνατότητα επικοινωνίας με τις βαθύτερες ανάγκες, αγωνίες, επιθυμίες μας.

Φαίνεται ότι πέρα από την δυνατότητα αυτογνωσίας που δύναται να προσφέρει το όνειρο, λειτουργεί και ως ψυχικός αποσυμπιεστής, καθώς εκτονώνονται σε αυτό φόβοι, άγχη, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, εντάσεις.

Τα άγχη και οι έγνοιες που μπορεί να αποτελούν εμπόδιο στην καλή λειτουργία του ύπνου μπορούν να εμφανιστούν σε κάθε άνθρωπο. Αν όμως διαρκούν τότε ο άνθρωπος χρειάζεται ψυχολογική βοήθεια.

Το παράδοξο είναι ότι ενώ ο νυχτερινός ύπνος φετιχοποιείται, ταυτόχρονα ο μεσημεριανός ύπνος απειλείται. Η σιέστα (ο μεσημεριανός ύπνος) κινδυνεύει να εξαφανιστεί από τις πολιτισμικές πρακτικές μας, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις.

Στις χώρες του νότου είναι απαραίτητη, λόγω της μεσημεριανής ζέστης. Ακόμη και η νομοθετική ρύθμιση για τις ώρες κοινής ησυχίας μοιάζει να έχει ατονίσει σήμερα. Εντούτοις, η σιέστα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη λειτουργικότητα και παραγωγικότητα, καθώς αναζωογονεί τον εγκέφαλο και ξεκουράζει συνολικά τον οργανισμό.

Δικαίωμα στη σιέστα λοιπόν...Ένα δικαίωμα που πρέπει να φροντίσουμε να μην χαθεί, όσο ακόμη υπάρχει.

Ακόμη και το ανοιγόκλειμα των βλεφάρων, κατά τις ώρες εγρήγορσης, αποδεικνύεται σήμερα, ότι έχει ως στόχο την αναζωογόνηση και την ξεκούραση του εγκεφάλου.

Η σημασία του ύπνου είναι αναμφισβήτητη ανάγκη λοιπόν. Ωστόσο, πριν ανατρέξει κάποιος αμέσως σε φάρμακα, θα πρέπει να εξετάσει την βαθύτερη αιτία που χαλάει ο ύπνος του. Ο ύπνος είναι μία φυσιολογική ανάγκη κι όχι μία εργαλειακή και φετιχιστική δραστηριότητα.

Από την Ψυχολόγο Δήμητρα Σταύρου

Πηγή: psyhismos.blogspot.gr