- Τούτο το επιτυγχάνει είτε αυξάνοντας – σε αλόγιστο βαθμό – τις απαιτήσεις του, είτε καταστρέφοντας – όσο καλύτερα μπορεί – το περιβάλλον του. Είτε, ακόμα και με τους δύο αυτούς τρόπους μαζί.

- Βασικοί ψυχικοί παράγοντες για το μεγάλωμα του ανοίγματος: η μόνιμη τάση υπερβολής, που μας οδηγεί πάντα στα άκρα και η, επίσης μόνιμη, εσωτερική μας αντίφαση και παλινδρόμηση. “Ουδέν προς ημάς”, η “μεσότης” του Αριστοτέλη.

- Ο έλληνας ζει κυκλοθυμικά – σε μόνιμη έξαρση ή ύφεση. Μια συνέπεια: απόλυτη αδυναμία αυτοκριτικής και αυτογνωσίας.

- Ο έλληνας, όταν βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη, αντικρίζει είτε τον Μεγαλέξαντρο, είτε τον Κολοκοτρώνη, είτε (τουλάχιστο) τον Ωνάση. Ποτέ τον Καραγκιόζη....

- Κι όμως, στην πραγματικότητα, είναι ο Καραγκιόζης, που ονειρεύεται τον εαυτό του σαν Μεγαλέξαντρο. Ο Καραγκιόζης με τα πολλά επαγγέλματα, τα πολλά πρόσωπα, τη μόνιμη πείνα και τη μία τέχνη: της ηθοποιΐας.

- Ο έλληνας προσπαθεί, σε κάθε τομέα, να είναι εκτός πραγματικότητας. Και μετά είναι δυστυχής, διότι είναι εκτός πραγματικότητας. (Και μετά είναι ευτυχής...διότι είναι δυστυχής).

-Βασικά, ο έλληνας αγνοεί την πραγματικότητα. Ζει δύο φορές πάνω από τα οικονομικά του μέσα. Υπόσχεται τα τριπλά από όσα μπορεί να κάνει. Γνωρίζει τα τετραπλάσια από όσα πραγματικά έμαθε. Αισθάνεται (και συναισθάνεται) τα πενταπλάσια από όσα πραγματικά νιώθει.

- Η υπερβολή δεν είναι μόνο εθνικό ελάττωμα. Είναι τρόπος ζωής των ελλήνων. Είναι η συνισταμένη του εθνικού τους χαρακτήρα. Εϊναι η βασική αιτία της δυστυχίας τους, αλλά και η μεγάλη τους δόξα. Γιατί, στο αυτοσυναίσθημα, η υπερβολή λέγεται φιλότιμο. Στη συμπεριφορά, η υπερβολή λέγεται λεβεντιά.

- Ο νεο-έλληνας μοιάζει ευτυχισμένος όταν είναι δυστυχισμένος. Όταν όλα πάνε καλά, αισθάνεται ανήσυχος και απροσάρμοστος. Αν δεν έχει αιτία δυστυχίας, θα ψάξει να βρει.

- Απομεινάρι της σκλαβιάς; Γνώρισμα των ταλαιπωρημένων λαών; Πάντως, το καλύτερο που θ’ ακούσετε, είναι ένας βαθύς αναστεναγμός (με νόημα) και η φράση: “ε! ας τα λέμε καλά...”.

- Ένας περίεργος δεσμός συνδέει τον έλληνα με τη δυστυχία του. Γι’ αυτό και βρίσκεται πάντα στις καλύτερες στιγμές του όταν δυστυχεί, ή όταν απειλείται. Η κρίση και σύγκρουση τον δυναμώνουν. Η άρνηση γίνεται θέση.

-Αντίθετα, ο έλληνας πάντα βρίσκει τρόπο να κάνει τη θέση άρνηση. Αυτό μπορεί να γίνει σε μια συζήτηση (όπου οι συνομιλητές ξαφνικά αλλάζουν θέσεις, μόνο και μόνο για να διαφωνήσουν), αλλά και σε μια οποιαδήποτε προσπάθεια (όπου αμέσως, μόλις τα πράγματα πάνε καλά, αρχίζει η διχόνοια).

- Για τον έλληνα, η άρνηση είναι θέση. Έτσι που, όταν έχει μια θέση, την αρνείται, για να ξεκινήσει πάλι από μιαν άρνηση.

- Στο θέμα της κληρονομιάς τους, θα χώριζα τους έλληνες σε τρεις κατηγορίες – τους συνειδητούς, τους ημι- συνειδητούς και τους μη-συνειδητούς.

- Όσο περισσότερο υπερηφανευόμαστε για τους προγόνους (χωρίς να τους ξέρουμε), τόσο περισσότερο ανησυχούμε για μας.

- Ωστόσο η συντριπτική πλειοψηφία των ημιμαθών, με το μόνιμο κρυφό πλέγμα κατωτερότητας απέναντι στους αρχαίους, καθορίζει τη στάση και το ύφος του συνόλου.

- Η σχέση μας με τους αρχαίους είναι η μία πηγή του εθνικού πλέγματος κατωτερότητας. Η άλλη, είναι η σύγκριση στο χώρο κι όχι στο χρόνο. Με τους σύγχρονους “ανεπτυγμένους”. Με την “Ευρώπη”.

- Όποτε ένας έλληνας μιλάει για “την Ευρώπη”, αποκλείει αυτόματα την Ελλάδα. Όταν ένας ξένος μιλάει για την Ευρώπη, δεν διανοούμαστε ότι μπορεί να μην περιλαμβάνει και την Ελλάδα.

- Άραγε πόσο ευρωπαίοι είμαστε; Με την Ευρώπη μας χωρίζουν πολλά, ίσως περισσότερα από όσα μας ενώνουν. Ελάχιστοι απόηχοι από τα μεγάλα πολιτιστικά κινήματα, που δημιούργησαν το σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό, έφτασαν ως εμάς (δεν μιλάμε για τις “φωτισμένες” μειονότητες). Ούτε ο Σχολαστικός Μεσαίωνας, ούτε η Αναγέννηση, ούτε η Μεταρρύθμιση, ούτε ο Διαφωτισμός, ούτε η Βιομηχανική Επανάσταση. Ίσως, πολιτιστικά, να είμαστε πιο κοντά στην ορθόδοξη Ρωσία των Σλαβόφιλων, από την Ευρώπη των Ορθολογιστών. Και οι ανατολικές επιδράσεις;

- Γεγονός είναι πώς – ό,τι και αν λέμε – δεν νιώθουμε ευρωπαίοι. Νιώθουμε “απ’ έξω”. Και το χειρότερο είναι, που τόσο μας νοιάζει και μας καίει, όταν μας το λένε.

- Στις ρίζες της ελληνικής δυστυχίας, είναι τα δύο Εθνικά Πλέγματα Κατωτερότητας. Το ένα στο χρόνο – με τους προγόνους. Το άλλο στο χώρο – με τους “ευρωπαίους”. Αδικαιολόγητα ίσως πλέγματα- αλλά όχι, για τούτο, λιγότερο πραγματικά.

- Τελικά ποιοι είμαστε; Οι ευρωπαίοι της Ανατολής ή ανατολίτες της Ευρώπης; Οι αναπτυγμένοι του νότου ή οι υπανάπτυκτοι του βορρά; Οι (κατ’ ευθείαν) απόγονοι των Αχαιών, ή η πανσπερμία της Βαβυλώνας;

- Είμαστε ένας λαός χωρίς πρόσωπο. Χωρίς ταυτότητα. Όχι επειδή δεν έχουμε πρόσωπο. Αλλά επειδή δεν τολμάμε να κοιταχτούμε στον καθρέφτη. Επειδή μας έκαναν να ντρεπόμαστε για το πραγματικό μας πρόσωπο. Τόσο που να φοβόμαστε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Έτσι μάθαμε να παίζουμε διάφορους ρόλους: τον “αρχαίο”, τον “ευρωπαίο”...

- Ελεύθερος δεν είναι αυτός που “κάνει ό,τι θέλει”, αλλά αυτός που ξέρει τι θέλει. Όσο δεν ξέρουμε ποιοι είμαστε, όσοι δεν ξέρουμε τι θέλουμε, όσο δεν έχουμε ξεκαθαρισμένη σκέψη και αίσθημα ευθύνης, θα περνούμε από την μιαν εξάρτηση στην άλλη.

- Αλλά μέχρι να φτάσουμε στη γνώση και την ωριμότητα, οι αρρώστιες της ελληνικής ψυχής θα θεμελιώνουν τη δυστυχία – και το μεγαλείο – του έλληνα.

- Σύμπτωμα ουσιαστικό της νεοελληνικής ψυχής: η μυθοπλασία.

- Ένας μύθος: “του έλληνος ο τράχηλος”.

- Άλλοι μύθοι: οι έλληνες σαν “εκλεκτός” λαός. Ο μύθος της ρωμέικης καπατσοσύνης. Και ο αντι-μύθος του κουτόφραγκου.

– Άλλος μύθος: Η “ξένη επέμβαση”. Ποτέ οι νεο-έλληνες δεν μπόρεσαν να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Πάντα έφταιγε κάποιος τρίτος.

- Άλλο σύμπτωμα: η συνεχής απομυθοποίηση των άλλων – και μυθοποίηση του εαυτού μας. Η απόλυτη αδυναμία του νεο-έλληνα να μιλήσει για οποιονδήποτε αξιόλογο συμπατριώτη του χωρίς να πει “ναι-αλλά...”.

- Ο έλληνας δεν αισθάνεται άνετα μέσα στον κόσμο. Σαν συγγενής από την επαρχία, κάθεται στην άκρη της καρέκλας και κρύβει την έλλειψη σιγουριάς κάτω από τη σοβαροφάνειά του. Σπάνια γελά.

- Ανάμεσα στο μύθο και στο φόβο, ζουν και δημιουργούν οι έλληνες.

- Τα μόνα επικίνδυνα κατεστημένα στην Ελλάδα είναι η γεροντοκρατία, η γραφειοκρατία και η μητριαρχία.

- Η γραφειοκρατία είναι εκείνη η αρρώστια, της οποίας νομίζει ότι είναι η θεραπεία.

- Θυμάμαι πάντα τους καθηγητές, που έτρεμαν όσους μαθητές είχαν μάθει να σκέπτονται.

- Η αρχή, στην οποία στηρίχθηκε η ελληνική παιδεία, ήταν κάτι χειρότερο από το μηδέν. Ήταν μια “αντίφασις εν εαυτή”: ο ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Δύο αλληλογρονθοκοπούμενες έννοιες, σε ένα επίθετο. Πόσο χαρακτηριστικό για την εσωτερική μας αντίφαση!

-Άλλοι λαοί έχουν θρησκεία. Εμείς, έχουμε παπάδες.

- Έτσι, αστικοποιηθείς βλάχος ζει στο κενό. Δεν έχει γη, δεν έχει γλώσσα (“έρχομαι εξ Ομονοίας”, που έγραφε και ο Γ. Σεφέρης), δεν έχει θρησκεία. Δεν ξέρει πια πώς να χαρεί, να κλάψει. Δεν ξέρει να ζήσει.

- Οι έλληνες πάντα θα γυρεύουν την πατρίδα τους σε άλλες πατρίδες – και τις άλλες πατρίδες στη δική τους.

- Ενώ ο έλληνας πρέπει να παλέψει για να λευτερωθεί από τον εαυτό του – η ελληνίδα πρέπει να πολεμήσει να λευθερωθεί από τον έλληνα. Μετά θα έρθει η στιγμή να παλέψει με τον εαυτό της.

- Κλείσε μέσα στην καρδιά σου την Ελλάδα και θα πάθεις έμφραγμα.

- Κάλλιο κούλης στην παλιά Κίνα, παρά διανοούμενος στην Ελλάδα.

- Γι’ αυτό πολλοί αγάπησαν τον αγώνα, περισσότερο από το σκοπό του αγώνα.

- Όσοι αγάπησαν πολύ αυτόν τον τόπο, πέθαναν νέοι, αυτόχειρες ή τρελοί.

- Η Ελλάδα είναι μια απάνθρωπη ερωμένη.

- Έλληνας: περίεργη, παράλογη, τραγική στιγμή του ανθρώπινου.

- Για την ευτυχία της δυστυχίας, του να είσαι έλληνας.