Στις γραμμές που ακολουθούν παρατίθενται αποσπάσματα[1] από τους 7 τόμους του Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Μαρσέλ Προυστ (ελληνική έκδοση) από κοινού με τους ζωγραφικούς πίνακες, στους οποίους αναφέρονται. Το ταξίδι του Μαρσέλ, του αφηγητή του Αναζητώντας..., είναι ένα ταξίδι διαμέσου των γραφών και των έργων τέχνης. Με στόχο να ξανακερδηθεί ο χαμένος χρόνος.
Δεν μπορούσες να πεις ευχαριστώ στον πατέρα μου θα τον ενοχλούσες με ψευτοευαισθησίες, όπως τις αποκαλούσε. Στεκόμουν χωρίς να τολμώ να κάνω την παραμικρή κίνηση ήταν ακόμα μπροστά μας, ψηλός, με το άσπρο νυχτικό του, με το μαντήλι από ινδικό κασμίρι, μενεξεδί και ρόδινο, το οποίο έδενε γύρω από το κεφάλι του από τότε που είχε νευραλγίες, με τη χαρακτηριστική χειρονομία του Αβραάμ σ" εκείνη την γκραβούρα την οποία μου είχε χαρίσει ο κύριος Σουάν, και που βασίζεται στον πίνακα του Μπενότσο Γκοτζόλι, τη στιγμή που λέει στη Σάρα ν" αποχωριστεί τον Ισαάκ.
Επιστρέφαμε από τη λεωφόρο του Σιδηροδρομικού Σταθμού, όπου βρίσκονταν οι πιο όμορφες βίλες της κοινότητας. Σε κάθε κήπο το φεγγαρόφωτο, όπως ο Υμπέρ Ρομπέρ, σκορπούσε τα σπασμένα σκααλοπάτια του από άσπρο μάρμαρο, τα σιντριβάνια του, τις μισάνοιχτες καγκελόπορτες του. Το φως του φεγγαριού είχε καταστρέψει το κτήριο του Τηλεγραφείου. Έμενε πια μόνο μια μισοσπασμένη κολόνα, η οποία διατηρούσε ωστόσο την ομορφιά ενός αθάνατου ερειπίου.
Τον ειδοποιούσαν πως η κυρία ντε Κρεσύ βρισκόταν στο σαλονάκι του. Πήγαινε να τη συναντήσει, κι όταν άνοιγε την πόρτα, μόλις τον αντίκριζε, στο ροδαλό πρόσωπο της Οντέτ ερχόταν -αλλάζοντας το σχήμα από το στόμα της- να πλεχτεί ένα χαμόγελο. Αργότερα, μόνος, ξανάβλεπε το χαμόγελο αυτό, το χαμόγελο της προηγουμένης ή ένα άλλο με το οποίο τον είχε υποδεχτεί τούτη ή την άλλη φορά, ή το χαμόγελο με το οποίο του απάντησε, στ" αμάξι, όταν την είχε ρωτήσει αν είναι δυσάρεστος καθώς της τακτοποιούσε τις κατλέγιες και η ζωή της Οντέτ τον υπόλοιπο χρόνο, επειδή δεν ήξερε τίποτε γι αυτήν, του φαινόταν, μέσα στο ουδέτερο και άχρωμο φόντο της, όμοια με τα φύλλα σπουδών του Βαττώ, όπου βλέπεις εδώ κι εκεί, σ" όλες τις θέσεις, σ" όλες τις κατευθύνσεις, σχεδιασμένα με τρία διαφορετικά μολύβια πάνω σε χαρτί σαμουά, αμέτρητα χαμόγελα.
Δε ρωτάω, κύριε Σουάν, αν εσείς που παρακολουθείτε από κοντά την καλλιτεχνική κίνηση πήγατε να δείτε στους Μιρλιτόν το πορτραίτο του Μασάρ, που όλο το Παρίσι τρέχει να το δει. Ε, λοιπόν! Ποια είναι επομένως η γνώμη σας; Ανήκετε σ" εκείνους που εγκρίνουν ή σ" αυτούς που καταδικάζουν; Σ" όλα τα σαλόνια μιλάνε μόνο για το πορτραίτο του Μασάρ δεν είσαι "σικ", δεν είσαι "ιν", δεν είσαι του συρμού, αν δεν εκφράσεις τη γνώμη σου για το πορτραίτο του Μασάρ.
Γι αυτό και πρέπει ο καλλιτέχνης (αυτό που έχει κάνει άλλωστε ο Βεντέιγ), αν θέλε το έργο του να χαράξει ελεύθερα το δρόμο του, να το ρίξει εκεί όπου υπάρχει αρκετό βάθος, στο πιο απόμακρον μέλλον... Δεν αποκλείεται να φανταστεί κανείς, καλλιεργώντας μια ψευδαίσθηση ανάλογη με εκείνη που ισοπεδώνει τα πάντα στον ορίζοντα, πως όλες οι επαναστάσεις που πραγματοποιήθηκαν έως σήμερα στη ζωγραφική ή τη μουσική υπάκουαν μολαταύτα σε ορισμένους κανόνες, ενώ ό, τι εκδηλώνεται μπροστά στα μάτια μας -ιμπρεσιονισμός, αναζήτηση της δυσαρμονίας, αποκλειστική χρήση της κινεζικής κλίμακας, κυβισμός, φουτορισμός- διαφέρει εξωφρενικά απ" αυτό που προηγήθηκε.
Όπως όμως ο Ελστίρ, τη στιγμή που ο κόλπος του Μπαλμπέκ είχε χάσει πλέον την αινιγματική φυσιογνωμία του και είχε γίνει για μένα ένα τυχαίο κομμάτι το οποίο θα μπορούσε να αντικατασταθεί με οποιοδήποτε άλλο από τις ποσότητες αρμυρού νερού που υπάρχουν στην υφήλιο, με το να μου πει πως ήταν ο οπάλινος κόλπος του Ουίσλερ με τις Αρμονίες του σε γαλάζιο και ασημί, του είχε ξαναδώσει αίφνης μια ατομικότητα, έτσι και το όνομα "Γκερμάντ" είχε δει με τα χτυπήματα της Φρανσουάζ να πεθαίνει η τευλταία κατοικία που είχε πλαστεί από τις συλλαβές του, μέχρι τη στιγμή που ένας παλιός φίλος του πατέρα μου μας είπε μια μέρα μιλώντας για τη δούκισσα: "Κατέχει την πιο σημαντική θέση στο φωμπούρ του Σαιν- Ζερμαίν, είναι το πρώτο σπίτι του φωμπούρ Σαιν- Ζερμαίν".
Μαγεύτηκα μόλις αντίκρισα –ανάμεσα στους δημοσιογράφους ή τους κοσμικούς φίλους των ηθοποιών οι οποίες χαιρετούσαν, κουβέντιαζαν, κάπνιζαν όπως σε έναν δημόσιο χώρο· έναν νεαρό με μαύρο βελούδινο σκουφί, με φούστα σαν ορτανσία, τα μάγουλα με κόκκινες μολυβιές σαν από μια σελίδα με σχέδια του Βαττώ, νεαρό που με το χαμόγελο στο στόμα, τα μάτια στραμμένα στον ουρανό διαγράφοντας χαριτωμένα σχήματα με τις παλάμες των χεριών του και πηδώντας ανάλαφρα, φαινόταν τόσο πολύ να ανήκει σ' ένα είδος διαφορετικό από το είδος των λογικών ανθρώπων με σακάκι και ρεντιγκότα, ανάμεσα στους οποίους κυνηγούσε σαν τρελός το εκστατικό του όνειρο, τόσο ξένος προς τις έγνοιες της ζωής τους, τόσο προγενέστερος των συνηθειών του πολιτισμού τους, τόσο λευτερωμένος από τους νόμους της φύσης και ήταν κάτι ξεκουραστικό και φρέσκο σαν να βλέπεις μια πεταλούδα χαμένη στο πλήθος, να παρακολουθείς με τα μάτια, πάνω στον «ουρανό» της σκηνής, τα φυσικά αραβουργήματα που χάραζαν τα φτερωτά, παιχνιδιάρικα και βαμμένα πετάγματα της.
Ενώ έπαιζε, από την περίτεχνη κόμμωση της Αλμπερτίν έβλεπα μόνο μια μπούκλα μαύρων μαλλιών σε μορφή καρδιάς πάνω από το αυτί, σαν το φιόγκο μιας ινφάντας του Βελάσκεθ.
[1] Η συγκεκριμένη παρουσίαση βασίζεται στο σύγγραμμα του E. Karpeles, Η ζωγραφική στο έργο του Προυστ (επιστημονική επιμέλεια: Π. Πούλος, μετάφραση: Μ. Κιτρόεφ, Π. Α. Ζάννας, Π. Πούλος), εκδ. Εστία
Της Μαριλένας Καρρά
Πηγή: hitandrun.gr
