Camus:Το σημαντικό δεν είναι να ζεις όσο το δυνατό καλύτερα, άλλα όσο περισσότερο γίνεται;

06.03.2015
Camus:Το σημαντικό δεν είναι να ζεις όσο το δυνατό καλύτερα, άλλα όσο περισσότερο γίνεται;

Το να βυθιστείς σ' αυτή την απύθμενη βεβαιότητα, να νοιώθεις στό εξής αρκετά ξένος προς την προσωπική σου ζωή για να την παρατείνεις και να τη ζήσεις χωρίς τη μυωπία των ερωτευμένων, σ' αυτό, υπάρχει η αρχή μιας απελευθέρωσης. Αυτή η καινούργια ανεξαρτησία υπάρχει στο τέλος, όπως όλη η ελευθερία της δράσης.

Δεν έχει συναλλαγές με την αιωνιότητα. Αλλά αντικαθιστά όλες τις αυταπάτες της ελευθερίας πού τις σταματούσε ο θάνατος. Η υπέροχη διαθεσιμότητα τού θανατοποινίτη πού κάποια χαραυγή του ανοίγονται οι πύλες της φυλακής, η απίστευτη αφιλοκερδειά του για όλα — διατηρεί μονάχα μια καθαρή φλόγα για ζωή — εδώ βρίσκονται, το νοιώθουμε καλά, ο θάνατος και το παράλογο, οι αρχές της μοναδικής λογικής ελευθερίας: της ελευθερίας πού μπορεί να νοιώσει και να ζήσει μια ανθρώπινη καρδιά. Αυτή είναι η δεύτερη συνέπεια. Ο παράλογος άνθρωπος διαισθάνεται λοιπόν ένα σύμπαν καυτό και παγωμένο, διάφεγγο και περιορισμένο, οπού τίποτα δεν είναι δυνατό αλλά όλα είναι δοσμένα και πού φεύγοντας απ' αυτό συναντάει την ανυπαρξία και το μηδέν. Τότε, μπορεί ν' αποφασίσει να δεχτεί να ζήσει σ' ένα τέτοιο σύμπαν, να υφίσταται τις επιδράσεις του, ν' αρνιέται, να ελπίζει και να διαπιστώνει συνεχώς πώς τίποτα δεν ανακουφίζει τη ζωή.

Αλλα ποιά είναι η σημασία της ζωής σ' ένα τέτοιο σύμπαν; Για την ώρα καμιά άλλη έκτος απ' την αδιαφορία για το μέλλον κι απ' το να εξαντλείς κάθε τί πού υπάρχει. Η πίστη στο νόημα της ζωής προϋποθέτει πάντα μια αξιολόγηση, μια εκλογή, τις προτιμήσεις μας. Η πίστη στο παράλογο, όπως το προσδιορίσαμε, σημαίνει το αντίθετο. Εδώ όμως πρέπει να σταθούμε.

Εκείνο πού μ' ενδιαφέρει είναι το να μάθουμε εάν μπορούμε να ζούμε χωρίς ελπίδα. Δε θέλω να βγω διόλου απ' αυτόν το χώρο. Μπορώ να συμφιλιωθώ μ' αυτήν τη ζωή; Επομένως, μπροστά σ' αυτήν τη σκέψη, η πίστη στο παράλογο ξανάρχεται ν' αντικαταστήσει την ποιότητα με την ποσότητα των εμπειριών. Εάν πειστώ πώς αυτή η ζωή δεν έχει άλλη όψη απ' την παράλογη, εάν αποδείξω πώς ολόκληρη η ισορροπία της εξαρτάται απ' την αδιάκοπη αντίθεση ανάμεσα στη συνειδητή μου επανάσταση και στο κενό πού πέφτει, εάν παραδεχτώ πώς η ελευθερία μου έχει ένα νόημα ανάλογο με το περιορισμένο της πεπρωμένο, τότε είμαι υποχρεωμένος να ομολογήσω πώς το σημαντικό δεν είναι να ζεις όσο το δυνατό καλύτερα, άλλα όσο περισσότερο γίνεται. Δε μ' ενδιαφέρει αν αυτό είναι χυδαίο ή αηδιαστικό, ευχάριστο ή λυπηρό. Μια για πάντα, οι κρίσεις αξίας εδώ παραμερίζονται για χάρη των κρίσεων πράξης. Μονάχα απ' αυτό πού μπορώ να δω βγάζω συμπεράσματα, δε διακινδυνεύω τίποτα για μια υπόθεση. "Αν υποθέσω πώς δε θα ήταν τίμιο να ζω έτσι, τότε η πραγματική τιμιότητα θα μ' έφερνε στο σημείο να είμαι άτιμος.

Να ζεις περισσότερο: Αυτός ο κανόνας ζωής, στην πλατιά του έννοια, δε σημαίνει τίποτα. Πρέπει να τον εξηγήσουμε. Πρώτα - πρώτα, φαίνεται πώς δεν έχουμε καταλάβει την έννοια της ποσότητας. Γιατί μπορεί να εξηγεί ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ηθική ενός ανθρώπου, η αξιολόγηση πού κάνει αποκτούν το νόημά τους απ' την ποσότητα και την ποικιλία των εμπειριών πού δοκίμασε. Η σύγχρονη ζωή προσφέρει στην πλειονότητα των ανθρώπων την ίδια ποσότητα εμπειριών και επομένως την ίδια έντονη εμπειρία. Πρέπει ακόμα να υπολογίσουμε οπωσδήποτε την αυθόρμητη προσφορά του άτομου, αυτό πού του έχει «δοθεί». Μα δεν μπορώ να κρίνω απ' αυτό κι επαναλαμβάνω πώς πρόθεσή μου εδώ είναι να συμφιλιωθώ μ' αυτό πού είναι φανερό.

Παρατηρώ λοιπόν πώς ο ιδιαίτερος χαρακτήρας μιας κοινής ηθικής στηρίζεται λιγότερο στην ιδεαλιστική δύναμη των αρχών πού την εμπνέουν και περισσότερο στη φύση μιας εμπειρίας. Οι Έλληνες είχαν την ηθική της αργίας όπως εμείς έχουμε την ηθική του οκταώρου. Ήδη, όμως, πολλοί άνθρωποι — κι ανάμεσα τους οι πιο τραγικοί — μας υποχρεώνουν να προαισθανθούμε ότι μια μακροχρόνια εμπειρία αλλάζει τον πίνακα των αξιών. Μας υποχρεώνουν να φαντασθούμε έναν άνθρωπο πού ρίχνεται καθημερινά στην περιπέτεια, πού με την ποσότητα των εμπειριών μονάχα θα ξεπερνούσε όλα τα ρεκόρ (επίτηδες χρησιμοποιώ αυτό τον αθλητικό όρο) επιδιώκοντας ν' αποκτήσει έτσι τη δική του, προσωπική ηθική. Ας ξεφύγουμε όμως απ' το ρομαντισμό κι ας προσπαθήσουμε μονάχα να βρούμε τι μπορεί να σημαίνει αυτή η στάση για έναν άνθρωπο αποφασισμένο να διατηρήσει το στοίχημά του και να παρατηρήσει προσεκτικά το παιχνίδι.

Το να καταρρίψεις όλα τα ρεκόρ σημαίνει μονάχα, πριν απ' όλα, πώς αντιμετωπίζεις όσο γίνεται συχνότερα τον κόσμο. Χωρίς αντιφάσεις και λογοπαίγνια είναι δυνατό να επιτευχθεί αυτό; Ξέρουμε ότι, απ' τη μια μεριά, το παράλογο υποστηρίζει πώς όλες οι εμπειρίες δεν έχουν σημασία κι απ' την άλλη, ενθαρρύνει στην απόκτηση όσο γίνεται περισσότερων εμπειριών. Γιατί να μην ενεργήσουμε λοιπόν όπως ενεργούν τόσοι απ' αυτούς τούς ανθρώπους για τούς όποιους μιλούσα πιο πάνω, να διαλέξουμε δηλαδή τον τρόπο ζωής πού μάς φέρνει κοντότερα στην ανθρώπινη πραγματικότητα κάνοντας έτσι μια αξιολόγηση πού απ' την άλλη πλευρά λέμε πώς απορρίπτουμε;

'Αλλά για μια ακόμη φορά το παράλογο και ή αντιφατική του ζωή μάς δίνουν μαθήματα. Είναι σφάλμα εάν σκεφτούμε ότι αύτη ή ποσότητα από εμπειρίες εξαρτάται από τις περιστάσεις της ζωής μας, τη στιγμή πού εξαρτάται μονάχα από μάς. Εδώ πρέπει να είμαστε απλοί. Σε δυο ανθρώπους πού ζουν τα ίδια χρόνια, ο κόσμος προσφέρει πάντα την ίδια ποσότητα εμπειριών. 'Από μάς εξαρτάται να τις συνειδητοποιήσουμε. Όταν νοιώθεις, όσο πιο πολύ γίνεται, τη ζωή σου, την επανάστασή σου, την ελευθερία σου, σημαίνει πώς ζεις όσο πιο πολύ γίνεται. "Οπού επικρατεί ή σαφήνεια, ή αξιολόγηση δε χρησιμεύει σε τίποτα. Ας είμαστε απλούστεροι. Ας πούμε πώς το μοναδικό εμπόδιο, το μόνο «χάσιμο» είναι ο πρόωρος θάνατος. Εδώ, το υποτιθέμενο σύμπαν υπάρχει μονάχα με τη βοήθεια αυτής της σταθερής εξαίρεσης του θανάτου.

 

Απόσπασμα από το βιβλίου του Αλμπερ Καμύ «Ο μύθος του Σίσυφου»

Πηγή: antikleidi